Omtzigt begint eigen partij en breekt speelveld verder open

Het was lang wachten op het verlossende antwoord, maar hij doet het toch. Onafhankelijk Kamerlid Pieter Omtzigt gaat meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen van november en richt daarvoor een eigen partij op, die Nieuw Sociaal Contract gaat heten. Dat maakte Omtzigt zondagavond bekend in een interview met de krant Tubantia. Op het Binnenhof werd al weken reikhalzend naar het besluit van de populaire Omtzigt uitgekeken, die alleen al met een fictieve partij tientallen zetels scoorde in sommige opiniepeilingen.

Omtzigt deelde zondagavond ook een filmpje op X, voorheen Twitter, waarin hij zijn besluit toelicht. „Ons land heeft grote problemen en die vragen om een nieuwe manier van politiek bedrijven”, zegt hij daarin. Omtzigt spreekt van „een bestuur dat niet goed functioneert”. „We hebben crisis na crisis en krijgen ze niet opgelost.”

Bestuurscultuur en bestaanszekerheid

Omtzigt gaat zich met Nieuw Sociaal Contract vooral richten op een verbetering van de bestuurscultuur. Om dat te bewerkstelligen wil hij onder meer een Constitutioneel Hof oprichten en een nieuw kiesstelsel invoeren. Een ander speerpunt van zijn partijprogramma wordt de bestaanszekerheid verbeteren. „Volgens het Rode Kruis leven er 400.000 mensen in Nederland in voedselarmoede”, aldus de politicus. „Dat was tien jaar geleden echt nog niet zo.” Hij wil dat de partij een beweging wordt die in de samenleving actief is, ook op lokaal niveau.

De tijd voor Omtzigt om de verkiezingen met zijn nieuwe partij voor te bereiden is buitengewoon kort. In Tubantia zegt hij nog geen kandidatenlijst te hebben, maar wel al honderden aanmeldingen te hebben gehad en al met mensen in gesprek te zijn. Voor het opstellen van een kandidatenlijst heeft Omtzigt nog tot 9 oktober de tijd. In het kernteam dat hem helpt zitten een aantal prominente ex-CDA’ers, onder wie Hein Pieper, die partijvoorzitter van Nieuw Sociaal Contract wordt, en oud-CDA-gedeputeerde Eddy van Hijum, die het verkiezingsprogramma gaat schrijven.

Lees ook: Zo stemde Pieter Omtzigt

Populair in peilingen

Omtzigt lijkt met een lange kandidatenlijst te moeten komen omdat sommige peilingen suggereren dat hij wel meer dan veertig zetels kan halen. Zelf noemt hij dit in Tubantia niet verantwoord. „Ik moet zeggen dat dit verwachtingspatroon het er niet makkelijker op heeft gemaakt om de knoop door te hakken en te besluiten een eigen partij op te richten”, zegt Omtzigt. „Dus nee, we willen niet naar in een keer de 46 zetels, maar een partij beginnen met verantwoorde groei.”

Omtzigt zegt in het interview ook dat hij na de verkiezingen fractievoorzitter van zijn nieuwe partij in de Tweede Kamer wil worden, en geen ambitie heeft om premier te worden. Een kandidaat-premier heeft hij nog niet. Omtzigt zegt graag regeringsverantwoordelijkheid te willen dragen als zijn partij die kans van de kiezer krijgt. Over mogelijke coalitiepartners zegt hij dat partijen voor hem moeten „voldoen aan de basisvoorwaarden van rechtsstatelijkheid” en daarom ziet Omtzigt coalitiesamenwerking met de PVV en FVD „niet gebeuren”.

Bedreiging voor veel partijen

Het nieuws dat Omzigt met een eigen partij meedoet zal bij veel andere partijen niet met gejuich zijn ontvangen. Het CDA, de partij waar Omtzigt in 2021 mee brak, presenteerde afgelopen week het relatief onbekende Kamerlid Henri Bontenbal als nieuwe lijsttrekker en staat er slecht voor in de peilingen. Binnen het CDA had Omtzigt bij een deel van de leden veel sympathie, dus Nieuw Sociaal Contract is voor de christendemocraten een serieuze concurrent. Dat lijkt ook te gaan gelden voor de BoerBurgerBeweging, die in de peilingen goed scoort maar volgens diezelfde peilingen weer veel zetels aan Omtzigt kan verliezen. Maar veel meer partijen, van de linkse SP tot de rechtse VVD, zullen zich zorgen maken over zijn grote populariteit.

De entree van Omtzigt maakt de aanstaande verkiezingscampagne nog onvoorspelbaarder. Het politieke speelveld lag al volledig open door de aankondiging van Mark Rutte om te stoppen als VVD-leider, waardoor meerdere partijen kans lijken te maken om de grootste partij te worden en zo hun stempel op het kabinetsbeleid te drukken. Ook inhoudelijk voegt Omtzigt iets nieuws toe aan de aanstaande campagne. Waar de VVD de afgelopen tijd profiel zocht op asiel en migratie, PvdA-GroenLinks vooral op klimaat en de BBB op landbouw en stikstof, brengt Omtzigt met bestuurscultuur en bestaanszekerheid weer twee andere thema’s in.

Bekend van toeslagenaffaire

Omtzigt kwam in 2003 in de Tweede Kamer voor het CDA. De 49-jarige politicus vergaarde vooral landelijke bekendheid vanwege zijn inzet tijdens de Toeslagenaffaire, iets waar hij zich jarenlang in vastbijt met SP-collega Renske Leijten en DENK-lijsttrekker Farid Azarkan.

In 2021 komt Omtzigt met een burn-out thuis te zitten. Kort na de verkiezingen ontstaat er een discussie rondom een ‘functie elders’ die het kabinet voor hem in gedachten zou hebben. Ondanks verhitte debatten staat Rutte-IV na lang formeren op het bordes, bestaande uit dezelfde partijen als Rutte-III. Voor Omtzigt is het de druppel. Hij stapt uit het CDA en neemt als onafhankelijk Kamerlid plaats in het parlement.