Om de Champions League te halen moet PSV volgende week nog vol aan de bak na 2-2 bij Rangers FC

Na tweeënhalve maand van politieke onduidelijkheid heeft Frankrijk weer een regering. Dat heeft de secretaris-generaal van het Élysée zaterdag bekendgemaakt, schrijft Le Monde. De regering van premier Michel Barnier bestaat voor het grootste deel uit ministers van centrumrechtse en conservatieve partijen, onder wie Antoine Armand (Financiën), Bruno Retailleau (Binnenlandse Zaken) en Jean-Noel Barrot (Buitenlandse Zaken). De enige minister van een linkse partij is Didier Migaud, een voormalig socialist die zich in 2010 terugtrok uit de politiek. Hij zal de post van minister van Justitie bekleden.

Het kostte premier Barnier, die zelf benoemd werd na wekenlange discussie tussen de partijen, vijftien dagen om de regering samen te stellen. In totaal bestaat zijn ploeg uit 39 bewindslieden. President Emmanuel Macron gaf zaterdag zijn goedkeuring aan het nieuwe team, dat maandag om 15.00 uur bij elkaar zal komen in de eerste ministerraad van deze regering in het Élysée.

Lang niet alle Fransen keken reikhalzend uit naar de presentatie van de nieuwe regering. In afwachting van de bekendmaking gingen veelal linkse demonstranten zaterdag opnieuw de straat op om hun ongenoegen kenbaar te maken. Er werd in meerdere steden geprotesteerd, van Parijs tot Marseille. De demonstranten zijn boos omdat links, dat verenigd onder de naam Nouveau Front Populaire (NFP) het grootst werd bij de verkiezingen, naast het premierschap greep en zich nu opmaakt voor een rechtse regering.

Aan de regering-Barnier de taak om zich in het sterk verdeelde Assemblée Nationale, de Franse Tweede Kamer, staande te houden tussen de drie machtsblokken: links, centrum en (radicaal-)rechts. Dat zal geen eenvoudige opgave worden. Jean-Luc Mélenchon, leider van revolutionair links, zei zaterdag nog vóór de aankondiging van de nieuwe regering al: „Barnier heeft geen toekomst”. Jordan Bardella, de partijvoorzitter van het radicaal-rechtse Rassemblement National, schreef direct na de bekendmaking op X dat de nieuwe regering „de terugkeer van het macronisme via een achterdeur signaleert”. „Wat de Fransen twee keer democratisch hebben goedgekeurd, kan niet worden teruggedraaid via betreurenswaardige apparaatspelletjes en politieke berekeningen. Het is dus een regering die geen toekomst heeft”, aldus Bardella.

Lees ook

Frankrijk begeeft zich op onontgonnen terrein met premier die onder curatele staat van Le Pen

Delen

Mail de redactie

Donald Trumps campagnebijeenkomst in de omgeving van New York klinkt woensdag zoals gebruikelijk. Op Long Island houdt hij een hak-op-de-tak toespraak over hoe vreselijk zijn tegenkandidaat Kamala Harris, migranten en de media zijn. Hij is vol bravoure, over hoe God „niet een keer maar twee keer” zijn leven heeft gered.

Dan spert Trump zijn ogen open en kijkt schuin achter zich, duidelijk geschrokken. „Ik dacht dat er een rare gast op me afkwam”, zegt hij vervolgens. Na een tweede verijdelde moordpoging op de presidentskandidaat, vorige zondag in Florida, is hij zichtbaar gespannen.

Lees ook

Verijdelde aanslag op Trump maakt politiek geweld weer onderdeel van de campagne

Politici mogen zeggen, zoals ze na massaschietpartijen en agressie tegen politici standaard doen, dat „voor politiek geweld geen plek in de VS” is. Harris herhaalde dat begin deze week in een telefoongesprek met Trump. Maar „moordaanslagen op presidenten zijn al lang endemisch in de Amerikaanse politiek”, zegt Matthew Dallek, historicus aan George Washington University. „Een kwart van de 46 Amerikaanse presidenten is vermoord of heeft een aanslag overleefd. Er is geen gevaarlijker beroep.”

Trump beschuldigt Democraten ervan met hun retoriek te veroorzaken dat hij beschoten wordt

De laatste decennia lijken presidenten minder kwetsbaar, mede door betere beveiliging. Ronald Reagan was de meest recente president die gewond raakte, toen hij in 1981 beschoten werd in Washington. Het laatste dodelijke slachtoffer was John F. Kennedy, in 1963. Vijf jaar later werd echter ook zijn broer Robert vermoord toen die presidentskandidaat wilde worden.

Dallek werkt aan een boek over politiek geweld en aanslagen op presidenten. Hij zegt dat „potentiële aanslagplegers met psychische problemen en toegang tot zware wapens geïnspireerd kunnen raken door eerdere pogingen”. Net als gebleken is dat school shootings ‘besmettelijk’ kunnen zijn, kan één aanslag op een president of presidentskandidaat anderen op ideeën brengen.

Het aandeel van politici

Ook sociale spanningen lijken een belangrijke factor. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, de laatste periode met veelvuldig politiek geweld, „was het vertrouwen in de democratie en de instellingen en de systemen die de VS bij elkaar houden gekelderd”. De huidige omstandigheden zijn anders, zegt Dallek, „maar in het afgelopen decennium zien we dat weer afkalven, versterkt door sociale media”.

Meer dan toen ziet hij politici zelf – en een politicus in het bijzonder – als aanstichters daarvan. „Trump heeft wraakzucht, vitriool, complottheorieën, demonisering en ontmenselijking in de politieke bloedsomloop gepompt en milities aangemoedigd”. De bestorming van het Capitool in 2021 is het belangrijkste voorbeeld van hoe dat tot politiek geweld leidde. Dallek noemt ook de inbraak in het huis van Huisvoorzitter Nancy Pelosi, twee jaar geleden, waarbij haar echtgenoot gemarteld werd.

Trump beschuldigt Democraten ervan dat hun retoriek „veroorzaakt dat ik beschoten wordt”. Hij ontkent dat zijn uitlatingen iets te maken hebben met de bestorming van het Capitool in 2021 of recent de bommeldingen en bedreigingen in Springfield, Ohio, nadat hij Haïtianen er valselijk van beschuldigde huisdieren te eten.

Dallek benadrukt dat we niet alle motieven en inspiratie kennen van de twee aanslagplegers die het op Trump gemunt hadden. De eerste leek vooral uit op faam, en kan het niet navertellen. De tweede, die vastzit, was meer ideologisch gedreven. Maar het motief lag eerder in woede over de Russische invasie in Oekraïne dan in Democraten die Trump als gevaar voor de democratie afschilderen.

De schuldvraag

Sommige Republikeinen leggen de schuld voor de aanslagen op Trump bij de presidentiële beveiligingsdienst. Onderzoek dat vrijdag gepresenteerd werd wijst op communicatieproblemen en een „gebrek aan zorgvuldigheid” bij de dienst tijdens de aanslag in juli waarbij Trump geraakt werd aan zijn oor. Zondag wisten beveiligers de aanslagpleger te verjagen voordat die kon toeslaan en later te arresteren. Het Congres heeft meer geld vrijgemaakt voor de bescherming van presidenten, voormalige presidenten en presidentskandidaten.

Dallek deed ook onderzoek naar de electorale effecten van politiek geweld. Zeker de eerste moordpoging op Trump leek de sympathie en kiezerssteun voor hem te vergroten. Maar de geschiedenis laat zien dat een aanslag overleven niet meer stemmen oplevert. „Theodore Roosevelt, Harry Truman en Gerald Ford waren doelwit kort voor een verkiezing en alle drie verloren ze”, zegt Dallek. De enige die wel politiek profijt trok, was Reagan, op wie een aanslag werd gepleegd toen hij net herkozen was voor zijn tweede termijn. „Reagan wist de bijna-doodervaring in te zetten om het Congres en het land mee te krijgen met zijn beleid. Hij kon toen economische wetgeving verwezenlijken die hij anders misschien niet voor elkaar had gekregen.”

Trump is net als Reagan „een showman” die de aanslagen in beginsel zou kunnen benutten. Meteen nadat hij geraakt werd, had de presidentskandidaat het mediagenieke instinct om op te staan en met gebalde vuist „vecht, vecht, vecht” te roepen. „Maar geweld en schietpartijen zijn zo’n routine geworden, dat iedereen heel even woedend en geschrokken is en daarna weer over gaat tot de orde van de dag”, zegt Dallek. Trump is er de politicus niet naar om, zoals Reagan dat in reactie op de moordaanslag in 1981 wel overtuigend kon, „een verhaal te vertellen dat mensen verbindt rond het idee van een fatsoenlijk Amerika”.

Delen

Mail de redactie

Het Rotterdamse Openbaar Ministerie gaat ervan uit dat de man die donderdag een Zwitser doodde en een Nederlander zwaar verwondde met twee grote messen in het centrum van Rotterdam een terroristisch motief had. Hoewel het OM terughoudend is met het delen van informatie over de verdachte, lijkt het te gaan om de 22-jarige Ayoub M. uit Hoogland, een gemeente van Amersfoort. Hij is de afgelopen jaren meermaals veroordeeld voor ernstige geweldsdelicten, waaronder joyriden in een politieauto, inbraak bij een moskee in Soest, en urineren in een arrestantencel.

De verdachte wordt naar verwachting maandag voorgeleid aan de rechter-commissaris van de rechtbank in Den Haag. De rechtbank in Rotterdam behandelt de zaak niet omdat er onder de omstanders van de steekpartij enkele medewerkers van de rechtbank waren, meldt De Telegraaf. Op dit moment ligt de verdachte nog gewond in het ziekenhuis nadat hij met geweld werd overmeesterd door omstanders, onder wie kickboks-trainer Reniël Renato David Litecia. Getuigen zeiden tegen de politie dat de verdachte ‘Allahu akbar’ (God is groot) riep terwijl hij met de messen zwaaide.

Dit feit alleen is niet genoeg om een terroristisch motief vast te stellen. Desondanks vindt Beatrice de Graaf, terrorisme-expert en hoogleraar geschiedenis van de internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht, dat het OM dit keer snel en goed gecommuniceerd heeft dat er sprake is van een terrorisme. „Goed dat het OM dat gedaan heeft vanwege maatschappelijk belang. Negentien uur na de aanslag maakte het OM dat al bekend”, zegt ze. „Er zijn ook aanslagen geweest, in Amerika of bij ons in Nederland, waarbij pas veel later bleek dat het terrorisme was. Maar nu spreekt het OM meteen van een terroristisch motief. Dat betekent dat ze sterke aanwijzingen hebben, wellicht omdat hij al in beeld was bij de politie.”

Mogelijke scenario’s

Hoewel er nog veel onduidelijk is over de dader en zijn motieven, is De Graaf bereid om hier op een geïnformeerde manier over door te denken. „Maar ik hou bij alles een slag om de arm, want we weten nog niet alles”, zegt ze nadrukkelijk. Daarom gaat ze uit van mogelijke scenario’s. Op basis van wat we nu weten over de vermoedelijke dader, Ayoub M., ziet ze een aanslag op het snijvlak van misdaad en terreur nu als het meest plausibele scenario. „Iemand met een groot strafblad, pleegt een terroristische daad”, zegt ze. „Ik noem dat een daad van radicale verlossing. Betalen voor je zonden uit het verleden door iets goed te doen, iets recht te zetten. De aanslag is dan niet alleen een poging om wraak te nemen op de westerse samenleving, maar ook een goede daad voor Allah.”

Of dit werkelijk is wat Ayoub M. motiveerde weten we niet. De politie en andere instanties kregen geen grip op hem, schreef het AD na zijn veroordeling tot vier maanden cel in 2020. Hij zwierf sinds het joyriden en de andere incidenten van adres naar adres. Zelfs zijn advocaten wisten niet waar hij uithing. Zijn profiel doet De Graaf denken aan Gökmen Tanis, de tot levenslang veroordeelde dader van de aanslag op een tram in Utrecht in 2019. „Hij had ook al een enorm strafblad voor de aanslag”, zegt De Graaf. „Hij was een combinatie van jihadistisch geradicaliseerd en verward (uit onderzoek van het Pieter Baan Centrum bleek dat hij persoonlijkheidsstoornissen had, red). Dat kan nu weer zo zijn.”

Verward met radicale denkbeelden

De Graaf heeft eerder in NRC geschreven over terroristen die gedeeltelijk verward zijn en er tegelijkertijd radicale denkbeelden op na houden. „Dat hebben we natuurlijk wel vaker gezien bij daders in Nederland, zoals Tanes”, zegt ze. „Hij was een drugsverslaafde die wanen had. Tegelijkertijd was er wel degelijk sprake van een terroristisch motief. Want wanneer ben je verward of heb je een mentale stoornis? Zelfs wanen duren niet 24 uur per dag. Dus het één sluit het ander niet uit.”

Ayoub M. kan op verschillende manieren zijn geradicaliseerd en het jihadistisch pad op zijn gegaan. Gebeurtenissen in Nederland en het buitenland kunnen daarbij een rol hebben gespeeld, zoals het verbranden van korans of de oorlog in Gaza. „De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) verhoogde in juni het dreigingsniveau voor een terroristische aanslag nadat de groep Islamitische Staat Khorasan (of IS-K zoals de lokale afdeling in Afghanistan heet, red) een oproep had gedaan om aanslagen te plegen in het Westen”, zegt De Graaf. „De groep heeft een eigen nieuwsagentschap en magazine opgezet, en is eigenlijk in de voetsporen getreden van Islamitische Staat in Syrië. Het is nu de sterkste provincie van Islamitische Staat, die ook verantwoordelijk was voor de aanslagen in Moskou.”

Er is een scenario mogelijk, zegt De Graaf, waarin de verdachte werd geïnspireerd door IS-K. Dat was het geval de Duitse stad Solingen, waar een Syrische asielzoeker in reactie op een oproep van IS-K drie mensen doodstak en acht anderen ernstig verwondde op een festival waar de 650ste verjaardag van de stad werd gevierd. Dit heeft het Duitse migratiedebat flink opgeschud. „Maar het kan ook zijn dat de verdachte een ‘copycat’ is”, zegt De Graaf. „Dat zie je wel vaker na terroristische aanslagen. Dan voelen andere terroristen zich aangespoord om ook iets te doen. Aanslagen vinden vaak vlak na elkaar in tijd plaats, de ‘besmettelijkheid’ ervan is best wel groot. Dat zou nu ook aan hand kunnen zijn.”

Delen

Mail de redactie