Terwijl de internationale steun voor Oekraïne kraakt, gaat de Oekraïense vicepremier Olha Stefanisjyna onverschrokken door met datgene waarvoor ze is aangesteld: Oekraïne zo snel mogelijk en onder gunstige omstandigheden lid maken van de Europese Unie. Vorige maand gaf de Europese Commissie groen licht voor de onderhandelingen hierover. Op de EU-top deze week in Brussel moet het inslaan van deze weg worden bekrachtigd.
Zojuist had Stefanisjyna, die formeel over ‘Europese en Euro-Atlantische Integratie’ gaat, nog een vergadering over de rechten voor minderheden. Om EU-lid te kunnen worden moet Oekraïne die rechten versterken en verankeren, de wet moet ervoor worden aangepast. Dat er op dit vlak stappen worden gezet, laat volgens Stefanisjyna (37) goed de omslag zien die Oekraïne moet maken.
„Na de Majdanrevolutie van 2014 waren we vooral bezig met het loskomen van de Sovjeterfenis”, zegt ze in een videogesprek. „We waren altijd bezig met de Oekraïense identiteit, met het promoten van de Oekraïense taal. Door het EU-toetredingsproces moeten we onze aandacht nu ook richten op de minderheden in ons land. Roemenen, Bulgaren, Grieken, Hongaren. Die moeten toegang krijgen tot hun eigen taal, bijvoorbeeld op school.”
Stefanisjyna houdt de EU-top deze week goed in de gaten: het is de eerste sinds de Nederlandse verkiezingen. De winst van de PVV van Geert Wilders, die tegen EU-uitbreiding is en de militaire hulp aan Oekraïne wil beëindigen, is in Kyiv niet onopgemerkt gebleven. Dat is wel wat anders dan (demissionair) premier Mark Rutte (VVD), die zich na het begin van de Russische invasie ontpopte als een toegewijde, betrokken partner van Oekraïne. Een andere verkiezingswinnaar, NSC van Pieter Omtzigt, is niet onverdeeld enthousiast over Oekraïense EU-toetreding, maar wil Oekraïne wel militair, financieel-economisch en humanitair blijven steunen.
Maakt u zich zorgen over het vertrek van Rutte?
Luchtig: „Met hem hebben we ook het referendum over de EU-associatieovereenkomst met Oekraïne meegemaakt. We gaan nu eenmaal door verschillende periodes in onze gezamenlijke geschiedenis.”
Serieus: „We hebben de verkiezingen in Nederland op de voet gevolgd. Er is ons veel aan gelegen om een goede relatie met Nederland te behouden. We staan altijd klaar om te praten, te luisteren, te discussiëren en uitleg te geven over EU-uitbreiding, ongeacht wie er premier van Nederland wordt.”
Komend jaar zijn er Europese verkiezingen, eurosceptische partijen lijken ook daar te kunnen gaan winnen. Vreest u voor verlies aan momentum?
„Europese veiligheid is gebaat bij een brede unie. De Russische invloed is bijvoorbeeld ook terug te vinden op de Balkan. Ik kan me geen ander moment in de geschiedenis voorstellen dat de EU dit zo vastberaden moet aanpakken. Dat zou elke politieke partij moeten aanspreken, ongeacht de retoriek. Als je kijkt naar de feiten van de afgelopen tien jaar dan heeft Oekraïne de Europese Unie nooit laten zitten. We hebben altijd inzet getoond en laten zien dat we resultaten kunnen behalen.”
Lees ook
IJskoude douche dreigt voor Oekraïne in de EU, terwijl de oorlog een cruciale fase ingaat
Bij Wilders staat de Nederlander voorop, niet Oekraïne. Hoe overtuigt u hem?
„Ik kan een miljoen argumenten bedenken. Behalve veiligheid, krijgt de EU er straks een van de grootste afzetmarkten bij, met veel economisch potentieel en menselijk kapitaal. We hebben veel bekwame en professionele mensen zoals nu ook te zien is aan de Oekraïners die helaas naar Nederland moesten vluchten. Het zijn jonge liberale mensen die voor vers bloed in de EU kunnen zorgen. We zijn ook interessant omdat we via de rivierverbindingen toegang bieden tot de Zwarte Zee. De PVV van Wilders en de andere partijen zijn altijd welkom in Kyiv om een betere perceptie te krijgen van Oekraïne. Ik hoop dat wij ook welkom zijn in Nederland zodra er een coalitie is gevormd.”
De afgelopen weken was er veel onrust onder Poolse vrachtwagenchauffeurs. Zij blokkeren de grens met Oekraïne uit vrees voor oneerlijke concurrentie door Oekraïens vrachtverkeer. Poolse boeren protesteren tegen de invoer van Oekraïens graan. Bulgarije, Hongarije, Roemenië en Slowakije hebben soortgelijke zorgen. Hoe kunt u die wegnemen?
„Juist dit laat zien dat het heel belangrijk is om toetredingsgesprekken te houden over de maatregelen die nodig zijn om tot eerlijke concurrentie te komen.”
Het EU-lidmaatschap van Baltische landen in 2004 leidde tot een uittocht naar andere EU-landen om daar te werken. Hoe voorkomt u een braindrain van Oekraïne?
„Ik denk niet dat je Oekraïne kan vergelijken met de Baltische landen. We hebben hier zoveel mogelijkheden. Helaas is het nu oorlog. Het terughalen van Oekraïners die nu zijn gevlucht naar het buitenland zal na de oorlog voor ons de grootste uitdaging worden. We zullen programma’s moeten optuigen om de terugkeer van Oekraïners te stimuleren. Met de EU-toetredingsonderhandelingen zal er ook geld vrijkomen voor grote investeringen. Dat zal Oekraïners er ook toe kunnen bewegen om terug te komen.”
Leeslijst
