Nu draagmoederschap verboden is zijn Italiaanse wensouders doodnerveus

Hongerig na een hele dag ravotten in het kinderdagverblijf stormen Emma, een donkerharig meisje, en Elia, een jongetje met koperkleurige krullen, de woonkamer binnen. Hun moeder Laura Zappa (37), administratief medewerker in een transportbedrijf, heeft de tweeling van 2,5 jaar na haar werk opgehaald en verdwijnt in de keuken om een hapje voor hen klaar te maken. Als twee kuikentjes hobbelen de peuters achter haar aan. Op Emma’s roze T-shirt staat in witte letters: ‘Mama is mijn superheld’.

Hun vader, Edoardo Scenna (34), een voormalige profwielrenner en tegenwoordig verkoper in een sportwinkel in de buurt, glimlacht vertederd. „Ze gaan bij de zusters naar de crèche. Het gaat goed, het zijn heel sociale kinderen.” Het stel woont met de kinderen in Fombio, een kleine gemeente in de Noord-Italiaanse streek Lombardije. Ze mengen er weinig met de buurt. „We lopen liever niet met ons verhaal te koop”, zegt Scenna.

Slaapkamer van Emma en Elia

Aan de buren heeft het echtpaar enkele jaren geleden verteld dat ze op het punt stonden een tweeling te adopteren. In werkelijkheid had het koppel online naar een agentschap gezocht dat draagmoederschap in het buitenland organiseert. In Italië is draagmoederschap al twintig jaar verboden. En sinds 16 oktober is het voor Italiaanse wensouders ook strafbaar om voor deze procedure naar het buitenland gaan. In Nederland is draagmoederschap wel mogelijk.

Slaapkamer van Emma en Elia

Het stel uit Lombardije ging in zee met Gestlife, een organisatie die een eiceldonateur en een draagmoeder voor hen regelde in Oekraïne. „De baby’s kwamen uiteindelijk in Georgië ter wereld, nadat Gestlife ons had gevraagd of wij door het oorlogsrisico in Oekraïne de draagmoeder daar in veiligheid wilden brengen”, vertelt Scenna, die de biologische vader is van de tweeling.

De verhuizing naar Georgië betekende een extra kostenpost. „Alles opgeteld betaalden wij 110.000 euro”, vertelt zijn vrouw. Van die som ging 20.000 euro naar het agentschap en 24.000 euro naar de Oekraïense draagmoeder. „We gaven haar uit vrije wil nog 3.000 euro bovenop het afgesproken bedrag, omdat ze door de tweeling een extra belastende zwangerschap had.” De overige uitgaven gingen naar medische kosten.

„Als we buiten het basispakket extra zouden betalen, zouden de embryo’s niet alleen worden gescreend op genetische afwijkingen, maar ook op geslacht.” Scenna zegt dat laatste met zichtbare gêne. „Ik hoor ook hoe dat klinkt. Alsof je een auto zoekt in een catalogus, ja. Maar wij wilden graag twee kindjes. En als we dan toch mochten kiezen, dan ook graag een jongen en een meisje, zei mijn vrouw.”

Universeel delict

Voortaan is het parcours dat Edoardo Scenna en Laura Zappa in Oekraïne hebben gevolgd strafbaar, met boetes tot 1 miljoen euro en celstraffen tot twee jaar. De wet die draagmoederschap tot een ‘universeel delict’ bestempelt, is een paradepaardje van Giorgia Meloni’s radicaal-rechtse regeringspartij Broeders van Italië, die zeer conservatieve waarden voorstaat. De premier zegt dat het gaat om een „regel van gezond verstand tegen de commercialisering van het vrouwelijke lichaam en kinderen”. De oppositie spreekt van een ‘ideologisch manifest’.

Draagmoederschap verdeelt de Italiaanse bevolking echter in twee vrijwel gelijke kampen, toonde een peiling vorig jaar aan. De tegenstanders, die moeite hebben met de hoge sommen geld die wensouders betalen, begrijpen dat de regering iets onderneemt om bepaalde commerciële praktijken een halt toe te roepen.

Sinds de wet er is, staat de telefoon van Giorgio Muccio, advocaat in familierecht in Bologna, roodgloeiend. „Wensouders die nu nog wachten tot de draagmoeder in het buitenland bevalt, vragen mij in paniek wat ze nu moeten doen”, vertelt hij. „Eén vrouw smeekte me alvast haar man te overtuigen de buitenlandse zwangerschap niet te laten onderbreken.”

De nieuwe wet is onduidelijk, zegt Muccio. Zo is niet helder wanneer het ‘misdrijf’ precies plaatsvindt dan wel achter de rug is: bij het begin van de zwangerschap, of pas als de draagmoeder bevallen is? Wensouders weten dus ook niet hoelang ze juridische gevolgen moeten vrezen, en dat creëert onrust, zegt de advocaat. „Als wensouders nu uit wanhoop abortussen laten uitvoeren, dan schiet deze wet zijn doel – vrouwen en kinderen beschermen – dus helemaal voorbij.”

De familierechtadvocaat stelt zijn cliënten gerust met de letter van de wet. „De wet is van toepassing op wie de procedure van draagmoederschap uitvoert”, luidt Muccio’s juridische interpretatie. „Dat betekent dus artsen, biologen en klinieken. Nergens staat dat de wet ook slaat op wie zich tot draagmoederschap wendt. Wensouders blijven bijgevolg buiten schot.”

Muccio zet zijn lezing van de nieuwe wet extra kracht bij door erop te wijzen dat het juridisch discutabel is om iets in Italië strafbaar te maken wat in andere EU-lidstaten legaal is. Zo oordeelde het Europees Hof van Justitie in 1991 dat Ierse vrouwen die in andere EU-lidstaten een zwangerschap lieten onderbreken, niet vervolgd konden worden, aangezien de ingreep daar legaal was. Pas als de eerste rechtszaken zich aandienen, zal blijken hoe Italiaanse rechters de nieuwe wet interpreteren. „Ik kan geen garantie geven dat wensouders worden vrijgesproken”, geeft advocaat Muccio ten slotte toe.

Mogelijke monsterboete of celstraf

Precies daarom slaapt Fulvio, een 39-jarige vader uit Rome, niet langer goed. „Niet lang geleden klonk het ook sussend dat die wet er nooit zou komen”, zegt Fulvio, via een videoverbinding. Zijn vrouw Claudia en hij hebben al een dochter van vijf, Gioia, maar wachten nog op hun wenskindje in Oekraïne, dat in mei wordt geboren.

Voor het gezin zijn het erg spannende tijden. „Nu hangt ons mogelijk een monsterboete of een celstraf boven het hoofd.” Maar ook zonder veroordeling riskeert Fulvio al zijn baan. Omdat hij voor de overheid werkt – zijn precieze functie en zijn volledige naam ziet hij liever niet in de krant in verband met de onzekerheid – kan hij al worden ontslagen, louter wanneer er een juridische procedure tegen hem wordt geopend.

Zelfs een oorlog hield de uitvoering van onze kinderwens niet tegen

Aan hun stap om een buitenlandse draagmoeder te zoeken, gaat een groot trauma vooraf. „Twee jaar geleden hebben wij een zoontje verloren. De dag voor de bevalling liep het helemaal mis. Ons kindje stierf tien dagen na de geboorte, in mijn armen. En door een zware interne bloeding was ik Claudia ook bijna kwijt.”

Sindsdien kan zijn vrouw niet meer zwanger worden. „We hebben adoptie overwogen, maar bij adoptiekinderen weet je toch niet wat er allemaal in dat rugzakje zit.” Dus werd het een draagmoeder uit Oekraïne. „We reisden naar Kyiv om ons biologisch materiaal af te geven. Tijdens ons verblijf sloeg een bom in op twee kilometer afstand. Het maakt misschien duidelijk hoe sterk wij naar dit kind verlangen – zelfs de oorlog hield ons niet tegen.”

Laatste optie

Ook Laura Zappa en Edoardo Scenna uit Lombardije hebben woelige jaren achter de rug. Toen natuurlijk zwanger worden niet lukte, werd ivf in drie verschillende ziekenhuizen geweigerd, omdat Laura aan een aangeboren leverziekte lijdt. „Ik werk voltijds en ben al twintig jaar stabiel, maar door mijn ziekte werd ik ook prompt voor adoptie afgekeurd”, vertelt Zappa. „Wij hadden héél graag geadopteerd”, benadrukt Scenna met een zucht. „Een draagmoeder was onze laatste optie, nadat alle andere deuren waren dichtgegaan.”

Op de geboorte van de tweeling in Georgië volgde een administratieve lijdensweg om de baby’s te kunnen registeren, en met hen naar Italië te reizen. „Het dieptepunt was toen het agentschap ons adviseerde de kindjes in Georgië achter te laten”, vertelt Scenna. „Voor die lui draaide het enkel om geld.” Het nieuwe Italiaanse verbod stelt echter helemaal geen paal en perk aan zulke agentschappen, maar gaat straks mogelijk dus wél achter de wensouders aan, vreest de Noord-Italiaanse vader.

In Scenna’s ogen draait het om een flink ideologisch getinte wet, bedoeld „om de aandacht af te leiden van de échte problemen in Italië, zoals gebrek aan werk of de economie”. Volgens de jonge vader is de wet „rood vlees voor het katholieke kiespubliek”. Al lopen in Italië de kerken leeg, de invloed van Kerk en Vaticaan op de Italiaanse samenleving en politiek blijft groot. De Katholieke Kerk is, volgens de lijn van paus Franciscus, progressief wat betreft vluchtelingen en migranten, maar oerconservatief inzake biologisch-ethische thema’s.

Partijen die de Vaticaanse visie aanhangen, weten zich verzekerd van de steun van een ouder wordend kiezersblok, dat bovendien veel vaker dan jongeren gaat stemmen. Jarenlang wist de almachtige Democrazia Cristiana zich van de katholieke stem verzekerd, later werd dat Forza Italia van wijlen Silvio Berlusconi. Meloni’s Broeders van Italië nam de fakkel over.

Lees ook

Italiaanse regering voert ‘politieke aanval tegen lhbti-gezinnen’ uit

Maar of de zo druk bediscussieerde wet ook echt breed zal reiken, valt te bezien. Ook daarom spreken critici van ‘symboolpolitiek’. Volgens het dagblad Corriere della Sera wenden zich elk jaar slechts zo’n 250 koppels tot een buitenlandse draagmoeder, hoewel advocaat Giorgio Muccio vermoedt dat hun werkelijke aantal in de duizenden loopt. 90 procent van de koppels is hetero, 10 procent zijn homomannen, die enkel terecht kunnen in Canada of de VS.

Toch protesteert de lbhti+-gemeenschap in Italië nu het luidst, om wat aanvoelt als nieuwe discriminatie. Inzake lbhti-rechten in West-Europa hinkt Italië al flink achteraan. Niet-hetero’s mogen niet trouwen, maar enkel een samenlevingscontract sluiten. Homoadoptie mag niet, ivf door niet-hetero’s evenmin. Lesbiennes rest nog ivf in het buitenland, maar voor homo’s was een buitenlandse draagmoeder hun enige kans op een kind.

„Als Meloni zo tegen draagmoederschap is, waarom knuffelt ze dan met Elon Musk, die zo een kindje kreeg?” vraagt Fulvio, de vader uit Rome. Hij wacht de komst van zijn baby, in mei, met gemengde gevoelens af. „Ik weet niet wat me boven het hoofd hangt, maar ik zet door. Ik ga nog liever naar de cel dan mijn vrouw doodongelukkig te zien.”

Delen





Mail de redactie