Een bank die drijft op spaargeld in bewaring nemen en hypotheken verstrekken. In tijden van negatieve rentes zat dat eenzijdige karakter de Volksbank flink in de weg. Nu de rentes in een recordtempo omhoog zijn gelopen, heeft de staatsbank er juist profijt van. Dat blijkt uit de vrijdag gepresenteerde jaarcijfers.
De Volksbank, eigenaar van de bankmerken ASN, SNS en Regiobank en hypotheekverstrekker BLG Wonen, boekte over 2023 een winst van 431 miljoen euro. Dat is ruim een verdubbeling ten opzichte van de 191 miljoen euro een jaar eerder. De hogere winst werd voor een heel groot gedeelte gedragen door hogere rente-inkomsten. Die stegen met 53 procent tot 1,3 miljard euro.
De bank weet sinds de rentes zijn gestegen flink meer te verdienen op spaargelden en betaalrekeningtegoeden, op hypotheekleningen bleef de winstmarge gelijk. De Volksbank verhoogde weliswaar gedurende 2023 de spaarrente bij bijvoorbeeld de grootste dochter SNS van een kwart procent naar 1,70 procent (voor tegoeden tot 10.000 euro), maar wist daar toch meer op te verdienen omdat de rente voor het stallen van die tegoeden bij de Europese Centrale Bank in de afgelopen anderhalf jaar nog sneller werd verhoogd van negatief tot 4 procent. De gemiddelde rentemarge op alle producten van de Volksbank kwam hierdoor uit op 1,8 procent, nadat deze jaren rond de 1,1 procent heeft geschommeld.
Een belangrijke vraag voor de toekomst van de Volksbank is: hoe bestendig zijn deze goede rapportcijfers? Financieel directeur André Haag temperde in de telefonische toelichting voor een handvol journalisten de verwachtingen over de winst: voor 2024 worden lagere rente-inkomsten verwacht. „De netto rentebaten zullen zeer gevoelig blijven voor veranderingen in het rentebeleid van de ECB”, schrijft de bank dan ook in de presentatie aan de pers.
Minder rentegevoelig
Afgelopen jaren heeft de bank hard gewerkt om wat betreft de inkomsten minder rentegevoelig te worden. Klanten van de bank moeten sinds 2022 altijd betalen om een rekening aan te houden, ook al is dat alleen voor een spaarrekening. Dat heeft ervoor gezorgd dat de ‘provisie-inkomsten’ van de bank – inkomsten die de bank sowieso ontvangt ongeacht de stand van de rente – met 25 procent stegen.
Met een bedrag van 64 miljoen euro zijn deze vaste vergoedingen voor bankdiensten echter nog altijd een klein gedeelte van de totale inkomsten van de Volksbank: 5 procent. Ter vergelijking: voor het eveneens niet beursgenoteerde Rabobank was het aandeel van vaste vergoedingen voor bankdiensten in de inkomsten in 2023 18 procent, voor de activiteiten in Nederland. Dat komt doordat die bank naast de grote consumentenportefeuille ook veel zakelijke klanten bedient en voor die diensten een vergoeding vraagt. De Volksbank probeert wel te groeien wat betreft zakelijke leningen aan het midden- en kleinbedrijf, maar met 1,2 miljard is die portefeuille nog altijd zeer bescheiden. De bank leent bijna 50 miljard euro aan hypotheken uit.
De zoektocht naar inkomstenbronnen, om zo de 100 procent staatsbank klaar te stomen voor een privatisering, was de duidelijke opdracht voor Martijn Gribnau toen hij drie jaar geleden bestuursvoorzitter werd. Nu hij weggaat – hij kondigde eind december aan dit voorjaar te vertrekken vanwege persoonlijke redenen – is het aan zijn opvolger om de klus af te maken. De toekomst van de Volksbank is niet controversieel verklaard door de Tweede Kamer, maar toenmalig minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) schreef in oktober het toch aan een nieuw kabinet te vinden om een besluit te nemen.
Gribnau geeft in een persoonlijke toelichting aan NRC toe dat de Volksbank nog flinke stappen te maken heeft om zonder de staat te kunnen – al voegt hij er meteen aan toe er wel trots op te zijn dat onder zijn leiding de waardering van klanten is verhoogd, de duurzaamheid van de bank is toegenomen en meer klanten de bank kiezen als primaire bank. „Maar er zijn ook dingen tegengevallen. Er moet meer dan we gedacht hadden worden geïnvesteerd in onze operationele robuustheid: in IT en de functie als financiële poortwachter.” De Volksbank kreeg afgelopen zomer over dat laatste een tik op de vingers van toezichthouder DNB; de bank hangt nog altijd een boete boven het hoofd.
Wat betreft IT geeft de Volksbank momenteel meer geld uit dan gedacht, omdat in het verleden de bank zelf dingen heeft gebouwd die nu niet goed te vernieuwen blijken. Gribnau: „Hier moet meer geld heen dan gedacht. En ja: je hebt maar één portemonnee, dat is ten koste gegaan van andere commerciële zaken die we graag hadden willen doen.”
Voor dit jaar staat „kostenbeheersing” dan ook hoog op de agenda van de Volksbank. Wat dat betekent – of het consequenties heeft voor het aantal medewerkers of het ten opzichte van concurrenten hoge aantal vestigingen – wilde Gribnau niet zeggen. Wellicht laat hij dat aan zijn opvolger.
Lees ook
Hoe SNS Bank wél haar filialen open kan houden
