NS lijdt opnieuw verlies en gaat 200 miljoen euro bezuinigen: ‘Financieel ingewikkelde tijden’

Soedan heeft woensdag een zaak aangespannen tegen de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) wegens het vermeende breken met het Genocideverdrag. Dat heeft het hof in Den Haag donderdag bekendgemaakt. De VAE noemen de aanklacht „niets meer dan een cynische publiciteitsstunt” en laten weten hun best te gaan doen om de zaak te laten seponeren.

Zowel Soedan als de VAE hebben het Genocideverdrag uit 1948 ondertekend. Daarmee hebben de landen zich zowel gecommitteerd tot het niet plegen van genocide, als het voorkomen ervan. Maar volgens Soedan hebben de VAE met hun financiële en militaire steun aan de Soedanese rebellengroep Rapid Support Forces (RSF) gebroken met deze plicht.

In november 2023 brak in Soedan een nog altijd voortdurende burgeroorlog uit tussen het regeringsleger en meerdere rebellengroepen, waaronder de uit Arabische nomadenvolkeren afkomstige paramilitaire RSF. Voor het staatsleger zijn de Verenigde Staten de belangrijke bondgenoot, voor de RSF zijn dat de Emiraten.

Etnische minderheid

Miljoenen Soedanezen zijn op de vlucht geslagen door de vernietigende oorlog en velen verblijven in vluchtelingenkampen. Het volk Masalit, een etnische minderheid in Soedan, is met name slachtoffer van de daden van rebellengroepen. De zaak van de staat Soedan richt zich op de daden die de RSF heeft gepleegd op het Masalit-volk aan het begin van de oorlog in het westen van de regio Darfur, meldt het ICJ.

Onder de aanklacht vallen beschuldigingen van „genocide, moord, diefstal van eigendommen, verkrachting, gedwongen verplaatsing, huisvredebreuk, vandalisme van openbare eigendommen en schending van de mensenrechten”. In januari beschuldigde Washington de rebellen van RSF al van genocide wegens deze daden.

Delen

Mail de redactie

Pieter Omtzigt trekt met foto’s van een potje Hak-appelmoes door het land. Bij de Nederlandse Albert Heijn kost het product 2,09 euro, terwijl het bij dezelfde Belgische supermarkt voor 0,89 cent te krijgen is. En dat terwijl er in Nederland geteelde appels in het potje zitten. „Wie betaalt hier te veel, denkt u”, vroeg de NSC-leider afgelopen maand retorisch op een partijbijeenkomst over bestaanszekerheid. Bij het televisieprogramma DIT liet hij deze week zien dat bij de Duitse drogisterij dezelfde deodorant twee keer zo goedkoop is als aan de Nederlandse kant van de grens.

Omtzigt is niet de enige politicus in Den Haag die zich de laatste tijd laat horen over de hoge prijzen van levensmiddelen in Nederland in vergelijking met buurlanden. De SP diende afgelopen maand een motie in om prijsopdrijvende effecten in de voedselindustrie in kaart te brengen. En PVV-leider Geert Wilders zei woensdagavond dat zijn partij zich alleen achter de miljardensteun aan Oekraïne zal scharen als er ook extra geld gaat naar onder meer goedkopere boodschappen. Donderdag debatteerde de Tweede Kamer over de positie van de middenklasse.

Irritatie

Een belangrijke reden dat bepaalde producten over de grens een stuk goedkoper zijn, zit hem in de zogenoemde ‘territoriale leveringsbeperkingen’, een soort nationale tariefmuren waarmee producenten en leveranciers hun afnemers alleen producten uit een bepaald land kunnen laten inkopen. Zo ontstaan flinke verschillen in groothandelprijzen en kan een bedrijf als Coca-Cola bijvoorbeeld bepalen dat een Nederlandse supermarkt hun frisdrank niet in Duitsland mag inkopen, waar het goedkoper is.

Retailexpert Paul Moers ziet dat Nederlandse consumenten de prijs betalen voor zulke protectionistische afspraken die producenten van met name A-merken maken. „Wat ook meespeelt, is dat Duitsland een veel grotere markt is dan Nederland, waardoor producenten daar simpelweg grotere orders kunnen doen. Maar op een gegeven moment is het niet meer uit te leggen. Dan zie je dat ze de markten in het buitenland gebruiken om van voorraden af te komen.” Want als een A-merk grotere hoeveelheden moet wegzetten, gaat dit tegen een lagere prijs.

Retaildeskundige Moers ziet dat er steeds meer wrijving is tussen supermarkten en fabrikanten. „Supermarkten hebben relatief lage marges vergeleken met A-merkfabrikanten. Omdat boodschappen zo vreselijk duur zijn, leidt dat tot steeds meer irritatie.”

Btw-tarief

Vanwege deze beperkingen bond onlinesupermarkt Picnic twee jaar terug de strijd aan met producenten als groenteverwerker Hak. De onlinesuper ging producten in Duitsland inkopen, om ze vervolgens in Nederland te verkopen met het label ‘op reis voor de beste prijs’. Na wat gesoebat over deze praktijk met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit paste Picnic de etiketten aan in de app. In Nederland zijn etiketten in het Nederlands verplicht, waardoor producten voor de Duitse markt hier niet zomaar verkocht kunnen worden. Volgens Moers valt daar wat voor te zeggen, want „mensen moeten natuurlijk wel begrijpen wat er op staat”. Een alternatief zou het gebruik van QR-codes zijn, die automatisch informatie geven in de taal van de consument.

Een woordvoerder van de Consumentenbond stelt dat er moeilijk vast te stellen is dat producten over de grens structureel duurder zijn. „Nederland is echt een aanbiedingenland en veel mensen kopen bepaalde producten vooral in de aanbieding.” Om toch een indicatie te krijgen kan je kijken naar het gemiddelde prijspeil van bepaalde producten. Dat deed de Consumentenbond afgelopen zomer voor het laatst. Toen waren de goedkoopste varianten van een aantal standaardproducten als koffie, thee, pasta, rijst in Duitsland 3 procent duurder dan in Nederland. De vergeleken A-merken, daarentegen, waren in Duitsland 29 procent goedkoper, en in België 12 procent.

„Wat ook meespeelt is dat het btw-tarief op boodschappen per land verschilt”, aldus de woordvoerder. Dat ligt in Nederland met 9 procent hoger dan in België en Duitsland waar consumenten respectievelijk 6 en 7 procent btw betalen over hun boodschappen.” Daarnaast speelt ook beleid als de Nederlandse accijnsverhoging op tabak van vorig jaar mee bij de duurder wordende boodschappen.

Verbod

Waar deze factoren vaak aan het oog van de consument onttrokken blijven, ruziën fabrikanten en supermarkten tegenwoordig openlijk over de prijzen. Dat is momenteel bijvoorbeeld het geval bij koffie en thee- producten. De supermarkten vinden dat de producenten hun prijs moeten matigen en wijzen naar de hoge winsten die JDE Peet, het moederconcern van onder meer Douwe Egberts, dit jaar behaalde. Door onder meer klimatologische omstandigheden zijn koffiebonen veel duurder geworden. Winkels zagen dat aankomen en kochten de afgelopen tijd meer koffie en thee dan ze direct konden verkopen. Nu die buffer op raakt, zorgt het conflict voor lege (delen van) koffie- en theeschappen. Want de supermarkten weigeren voor de duurdere thee en koffie te betalen.

De Tweede Kamer wilde onlangs de vertegenwoordigers van supermarkten en levensmiddelenfabrikanten uitnodigen voor een rondetafelgesprek. Zij weigerden dit aanvankelijk. Kamerlid Joris Thijssen (GroenLinks-PvdA) noemde dat tegenover persbureau ANP „een schoffering van de volksvertegenwoordiging”. Directeur Marc Jansen van branchevereniging CBL zegde later toe alsnog op individuele basis te komen.

Voormalig minister Micky Adriaansens (Economische Zaken, VVD) zei zich in Europees verband sterk te willen maken voor een verbod op de importbeperkingen, en onderzocht ook een soepeler etiketteringsbeleid. Vooralsnog zijn beide niet van de grond gekomen.

Delen

Mail de redactie

De regeringspartijen PVV en BBB hoorden pas woensdagavond laat, in de pauze van het debat over Oekraïne en Trump, van premier Dick Schoof dat het kabinet 3,5 miljard euro aan steun zou gaan toezeggen aan Oekraïne. Extra steun voor Oekraïne ligt moeilijk bij PVV en BBB. Het leidde tot ruzie in de coalitie, die hoog opliep.

Dat bevestigen betrokkenen aan NRC. Schoof belde in de pauze met PVV-leider Geert Wilders om hem te vertellen over de 3,5 miljard euro, Schoofs politiek assistent belde met BBB’er Henk Vermeer.

De VVD leek een voorsprong te hebben. Daar werkten fractiemedewerkers toen al aan een motie van partijleider Dilan Yesilgöz waarin die 3,5 miljard werd gevraagd aan het kabinet. Dat deed de VVD, zeggen ingewijden, omdat ze vooraf wisten dat de PVV en BBB tegen die steun zouden zijn. Yesilgöz wilde er zeker van zijn dat er genoeg steun was bij de oppositie. Dat lukte, met die steun werd haar motie donderdagochtend aangenomen.

Wilders en BBB-leider Caroline van der Plas willen nu zo snel mogelijk uitleg van Schoof over deze gang van zaken, die volgens hun partijen alle schijn heeft van een „een-tweetje” tussen de VVD en Schoof.

Mijn conclusie was dat we het zo niet hadden afgesproken in de coalitie

Kamerlid Henk Vermeer van BBB zegt in een reactie tegen NRC dat hij in de pauze de telefoon niet had gehoord en pas in het debat zelf hoorde over de 3,5 miljard. „Het verhaal erbij was, hoorde ik later, dat de druk de afgelopen dagen heel erg was opgelopen om wat extra steun te geven aan Oekraïne.” Bij het ministerie van Financiën zou zijn nagevraagd op welke manier dat kon. „Daar kwamen ze uit op: in 2024 en 2025 hebben we zo’n 3,5 miljard gegeven, dus als we die lijn doortrekken, kunnen we dat ook doen in 2026.”

Vermeer zegt dat hij donderdagochtend aan de politiek assistent van Schoof heeft laten weten dat hij „de hele gang van zaken onacceptabel” vond. Hij is het eens met de PVV dat steun voor Oekraïne gekoppeld moet zijn aan extra geld voor mensen die moeite hebben om hun huur of de boodschappen te betalen. In het debat noemde Yesilgöz dat een „valse tegenstelling”, omdat steun aan Oekraïne ook een investering is in de „veiligheid” van Nederlanders. Wilders begon daarna over „de patsers uit Wassenaar” die geen idee hadden van de problemen die mensen hebben met hun „huur- en gasrekening”.

‘Showtje van Yesilgöz’

Henk Vermeer was na de pauze in het debat naar Wilders toegegaan voor overleg over de 3,5 miljard euro steun. „Mijn conclusie was dat we het zo niet hadden afgesproken in de coalitie.” Vermeer zegt dat hij niet van plan was om het „te groot” te maken. „Maar toen zagen we dat Yesilgöz er een showtje van ging maken.”

Dick Schoof verpakte de steun van 3,5 miljard in een verhaal over de steun waar Nederland zich „de afgelopen jaren aan heeft gecommiteerd”: 17 miljard euro, waarvan 10 miljard militaire steun. „We hebben altijd gezegd: als er meer nodig is, zullen we meer doen. Zo heeft het kabinet in de afgelopen jaren al 2 miljard aan militaire steun gerealiseerd, door steun naar voren te halen. De huidige steun zullen we continueren”, zei Schoof. Volgens hem stond het precies zo in het regeerprogramma en dan moest de Tweede Kamer, zei hij, „denken aan een bedrag van zo’n 3,5 miljard.”

Daarop liep Yesilgöz naar voren om nog eens te benadrukken dat dit „dus” steun was van 3,5 miljard. Een ander Kamerlid van de VVD, Eric van der Burg, liep toen al langs de andere fracties om steun te vragen voor de VVD-motie over de 3,5 miljard. Voor de achterban van de VVD, weet de partij, is steun aan Oekraïne belangrijk. Yesilgöz wilde graag dat duidelijk zichtbaar was dat háár partij er alles aan doet om die steun voor elkaar te krijgen, ook als PVV en BBB daar niet aan willen. De motie van de VVD over de 3,5 miljard euro voor Oekraïne werd donderdagochtend gesteund door een ruime meerderheid. Tegen stemden SP, PVV, Denk, BBB en FVD.

„In het coalitieoverleg op dinsdag”, zegt Vermeer van BBB, „hadden de fractievoorzitters nog met elkaar afgesproken dat ze zich niet uit elkaar zouden laten spelen. En nu doet dus de VVD precies dát.”

Zelensky is ‘erg blij’

In de coalitie, vooral bij de PVV, leeft al langer het idee dat de VVD buiten de debatzaal om afspraken met Schoof maakt. In een vorig debat over Oekraïne, midden februari, beschuldigde Geert Wilders Dilan Yesilgöz en Schoof ook van een „een-tweetje”. Dat ging toen over meer geld aan Defensie. Yesilgöz had om een „ambitieuze houding” gevraagd van het kabinet als er besloten moest worden over een nieuwe NAVO-norm, en Schoof had die woorden bevestigend herhaald.

Wilders was ervan „geschrokken”, zei hij tegen Schoof. „Ik dacht: wat gebeurt hier? Mevrouw staat op, u zegt nog net niet ‘dat gaan we doen’, maar u zegt wel ‘ambitieus’, terwijl dat natuurlijk niet iets kan zijn tussen u en de VVD alleen.”

Op de Europese top in Brussel wil Dick Schoof donderdagmiddag niet zeggen of hij de coalitiepartijen vooraf had geïnformeerd over de 3,5 miljard euro. Hij lijkt geïrriteerd en reageert kortaf: hij had, vond hij, „veel ruimte” van de Tweede Kamer gekregen. Hij zegt ook dat hij in een gesprek met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, vóór het debat, had gezegd dat hij „aan het kijken” was of het zou lukken om geld vrij te maken. Zelensky was daar „erg blij” mee geweest.

Delen

Mail de redactie