Noorse schrijver Jon Fosse ontvangt Nobelprijs voor Literatuur

Literatuur De Nobelprijs voor Literatuur gaat dit jaar naar de Noorse toneel- en romanschrijver Jon Fosse. Hij geldt wereldwijd als een van de meest vooraanstaande toneelvernieuwers.

Jon Fosse in 2022.
Jon Fosse in 2022. Foto AP

De Noorse schrijver Jon Fosse (1959) ontvangt de Nobelprijs voor Literatuur 2023, voor zijn „innovatieve toneelwerk en proza dat een stem geeft aan het onzegbare”. Dat heeft de Zweedse Academie, die de prijs jaarlijks toekent, donderdagmiddag bekendgemaakt.

De 64-jarige Fosse is de auteur van toneel en romans, maar ook van poëzie, essayistiek en jeugdliteratuur. Sinds 1983 werkt hij aan een zeer herkenbaar oeuvre, dat zich kenmerkt door een minimalistische literaire stijl. „In zijn radicaal gereduceerde taal en dramatische handeling drukt hij de krachtigste menselijke emoties van angst en machteloosheid uit, in de eenvoudigste alledaagse bewoordingen”, aldus Anders Olsson, de permanent secretaris van de literatuurprijs.

Grote existentiële thema’s

Tegelijk zijn Fosse’s romans niet minimalistisch in hun omvang: de laatste jaren maakte hij internationaal furore met de romanreeks Septologie, een zevendelig werk dat honderden pagina’s omvat en inzoomt op kleine, eenvoudige handelingen van een eenvoudige, eenzame man. Het laatste deel, het ook in Nederlandse vertaling verschenen Een nieuwe naam, werd in 2022 genomineerd voor de International Booker Prize en de Amerikaanse National Book Award. Daarnaast schrijft hij ook nog toneel, zoals Zo was het (2021). Trefzeker vertaalt Fosse in dat stuk „grote existentiële thema’s als ouderdom en de poging je daarmee te verzoenen, naar de banaliteit van het leven van een broze, eenzame man. Met horten en stoten en goeie tegenzin, incasseert hij zijn ouderdom”, aldus de recensie in NRC. Zijn laatste werk, de novelle Een schitterend wit, verschijnt volgende week in het Nederlands bij uitgeverij Oevers.

In eigen land is Jon Fosse een literaire held: hij kreeg een schrijfhuis op het landgoed van de Noorse koninklijke familie, en er wordt iedere twee jaar een Jon Fosse-literatuurfestival georganiseerd, dat dit jaar voor de derde maal gehouden werd en twaalf dagen duurde. Fosse schrijft in het Nynorsk (Nieuwnoors), een minderheidstaal die door iets meer dan 10 procent van de Noren wordt gebruikt. Daarmee is de toekenning van de Nobelprijs, die behalve literaire kwaliteit ook een zekere morele hoogstaandheid bekroont, ook een subtiel politiek statement. Het Nynorsk was ook de taal waarin de grote 20ste-eeuwste schrijver Tarjei Vesaas, een van Fosse’s voorbeelden, zijn literaire werk schreef.

Fosse zei donderdag in een eerste reactie „overweldigd en dankbaar” te zijn, en te menen dat er geen sprake is van een politieke bekroning. „Ik zie dit als een prijs voor de literatuur die eerst en vooral literatuur wil zijn, zonder andere overwegingen.”

Bookmakers

Lees ook: Opeens wordt deze Noorse schrijver fanatiek en scherp

De Noorse auteur, die al jaren genoemd wordt als kanshebber voor de hoogste literaire onderscheiding ter wereld, ontvangt een prijzengeld van 11 miljoen Zweedse kronen, omgerekend 950.000 euro. De Nobelprijs voor Literatuur wordt in december in Oslo uitgereikt.

Fosse is de vierde laureaat van de Nobelprijs voor Literatuur uit Noorwegen: eerdere winnaars waren Bjørnstjerne Bjørnson (1903), Knut Hamsun (1920) en Sigrid Undset (1928). De toekenning aan Fosse volgt op die aan de Franse auteur Annie Ernaux vorig jaar, en aan de Britse schrijver en literatuurwetenschapper Abdulrazak Gurnah, in 2021. Dit jaar leken de statistieken van de Britse bookmakers, altijd een vermeende raadgever voor de feitelijk totaal onvoorspelbare prijs, erop te wijzen dat de prijs zou gaan naar de Chinese schrijfster Can Xue óf aan Jon Fosse – wier beider namen al jarenlang genoemd worden. Zelden zaten de bookmakers zo goed op de bal; zelden was de laureaat zo goed te voorspellen.