Nog geen akkoord over Amerikaanse begroting, chaotische Kerst dreigt voor VS

Amerikanen dreigden vrijdag chaotische feestdagen tegemoet te gaan, toen onduidelijk bleef of hun volksvertegenwoordiging in staat is tijdig een akkoord te sluiten over verdere financiering van de federale overheid. Hierdoor zouden, in een van de drukste reisweken van het jaar, onder meer lange rijen kunnen ontstaan op vliegvelden, omdat luchtvaartagentschap TSA minder personeel kan inzetten.

Een overheidssluiting of zogeheten ‘shutdown’ dreigt, omdat Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden met elkaar overhoop liggen. Dinsdag sloot de partij van de aankomende president Donald Trump kort voor het kerstreces een compromis over een tijdelijke begrotingswet met Democraten die momenteel nog de macht hebben in de Senaat.

Dit akkoord had ervoor moeten zorgen dat de overheid in ieder geval tot half maart genoeg geld had. Trump zelf treedt op 20 januari aan en kan dan met zijn dubbele meerderheid in het Congres een volwaardige begroting gaan opstellen.

Dreigtweets

Onder druk van techmiljardair Elon Musk, dit najaar Trumps megadonateur en sindsdien een invloedrijk regeringsadviseur, sneuvelde deze overbruggingswet woensdag echter al. De topman van elektrische-autofabrikant Tesla en van het private ruimtevaartbedrijf SpaceX wist via zijn sociale medium X (voorheen Twitter) de Republikeinen met een paar dreigende tweets succesvol te overtuigen afstand te nemen van het akkoord.

Volgens Musk was te veel weggegeven aan de Democraten. Hij is door de aankomende president aangezocht om voor 2.000 miljard aan bezuinigingen te vinden op de begroting. Trump heeft die megasanering nodig om zijn in 2017 ingevoerde belastingverlaging te verlengen, zoals hij heeft beloofd. Hiervan zouden de allerrijksten, zoals Musk, het sterkst profiteren.

Na Musks sabotage-actie moest Mike John-son, de Republikeinse voorzitter van het Huis, koortsachtig op zoek naar een plan B dat hij donderdag presenteerde. Het eerdere compromis werd hierin verschraald, maar bevatte wel een ophoging van het schuldenplafond, zoals Trump had gesuggereerd.

Toen Johnson het voorstel in stemming bracht, bleken niet alleen Democraten het voorstel niet te steunen. Ook 38 leden van de Republikeinse fractie durfden Trump (en Musk) te trotseren door het af te wijzen.

Vervolgens moest Johnson vrijdag op zoek naar een plan C. Dit werd een uitgeklede en in brokjes opgeknipte wet, die vooral geen ophoging van het schuldenplafond meer bevatte. Daarvoor is immers nog genoeg tijd: pas in juni stoten de VS ertegenaan.

Trump wil dit laatste echter nu al graag geregeld zien, omdat hij weet dat fiscale haviken gekant zijn tegen het laten exploderen van de staatsschuld via grote belastingverlagingen. Radicaal-rechtse fractieleden schaarden zich daarentegen juist volledig achter Trumps en Musks aanpak.

Deadline om middernacht

Vrijdagmiddag meldde Johnson dat hij een tekst had die alle verschillende facties tevreden kon stellen. Maar of hij voor dit derde plan ook genoeg Democraten meekrijgt, was niet meteen duidelijk. Mocht Johnson daar niet in slagen, dan zou de shutdown middernacht (zaterdagochtend 06.00 uur Nederlandse tijd) in werking treden.

Trump suggereerde eerder op de dag dat de Republikeinen dit desnoods moesten laten gebeuren: liever een shutdown onder zijn voorganger Biden dan straks onder zijn eigen bewind. Maar Republikeinen in het Huis lijken bevreesd dat burgers de schuld voor eventuele kerstchaos wel degelijk bij hun partij zou leggen – en niet bij die van Biden. De belangen van de president en zijn partij beginnen zo al voor zijn aantreden uit elkaar te lopen – om van die van Musk nog niet te spreken.