Foto Annabel Oosteweeghel
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Nilgün Yerli cabaretier en schrijver
Na haar verblijf in het buitenland, een scheiding en een avontuur met een kippenrestaurant is Nilgün Yerli nu op tournee met haar nieuwe cabaretprogramma Tinderella. „Ik kies voor blijven dromen en voor de liefde.”
Het interview over haar huidige voorstelling Tinderella is nog niets eens echt begonnen en Nilgün Yerli heeft het al over al haar ideeën voor de volgende theatervoorstelling, Later als ik dood ben. Dat is volgens haar vrienden typisch Nilgün Yerli: ze zit altijd vol plannen. In het interview stapelt ze anekdotes over bizarre, naïeve maar vooral ook hoopvolle dromen.
De cabaretier werd ook als schrijfster bekend met de roman De garnalenpelster over haar jeugd in Turkije en Nederland. In het boek besteedt ze veel aandacht aan de diepe liefde die ze voelt voor haar moeder. Die overlijdt na een auto-ongeluk als Yerli vijftien is. Haar vader, die ze in het boek veroordeelt om zijn overspel, laat Yerli alleen in Nederland achter en verhuist weer naar Turkije.
Maar ondanks haar moeilijke jeugd, waren de laatste tien jaar van het leven het zwaarst, zegt ze. Omdat ze haar dromen verloor. Yerli had een goede carrière: ze trok volle zalen als cabaretier, stond zelfs een aantal keer in Carré, presenteerde programma’s, was columnist bij het Parool en bekende gast bij de tv-talkshow Pauw & Witteman. Maar tien jaar geleden trok ze zich terug uit de media en het theater, de afgelopen jaren woonde ze met haar Brits-Turkse man en zoon in Londen, New York en Istanbul. Haar nieuwe voorstelling Tinderella gaat over haar zoektocht naar zichzelf na haar scheiding.
In ‘De garnalenpelster’ blijft je toon lichtvoetig en hoopvol, ondanks je grote verlies. Het klinkt nu alsof je dieper bent geraakt. Wat is er gebeurd?
„Ik zeg altijd: ik ben een dromer maar waag het niet om me te wekken. Maar dat is wel gebeurd. Mijn man was een rots, ik was een vlinder, zat altijd vol ideeën. Een vlinder kan op een rots landen, niet andersom. Als ik tegen jou zeg ‘ik heb een idee’, dan heb ik het er de hele tijd over. Maar hij zei dan van: heb je al een productiekostenlijst gemaakt? Wat gaat dat kosten? Als je in je dromen al rekent dan maak je ze zelden waar. Je moet geen realistische dingen denken. Maar die stem ging ook in mij zitten. Toen ik vijftien was, was ik heel verdrietig maar ik had mijn dromen nog. Nu was ik die kwijt. Ik ging ook allemaal beren op de weg zien, die ik normaal nooit zie. Want als ik droom, denk ik alleen maar: dit wordt prachtig.”
Toen kreeg ik te maken met de hinderwet, de geluidswet, de horecawet, de vetwet en al die vergunningen aanvragen kost geld. Maar die kippenzaak komt er. Ooit
Ik hoorde van je vrienden over de kippenzaak die je wilde oprichten.
„Toen ik terugkwam naar Nederland na mijn scheiding wilde ik het theater weer in. Mijn manager zei: ‘Ja Nil dat kan pas in het seizoen 2023/2024 als je geluk hebt.’ Dus ik zat met mijn handen in het haar. Maar ik zat wel zonder inkomsten, in een huis waarvan ik de hypotheek niet kon betalen. Ik had geen alimentatie, niets.
„Op een dag was mijn zoontje thuis, ik had kip gemaakt. Hij nam een hap van een kip en zei: ‘Mama waarom open je niet een kippenrestaurant? Jij maakt de lekkerste kip van de wereld.’ Ik heb meteen de eigenaar van een pand gebeld dat vrij stond vlak bij mijn huis en een huurcontract getekend van vijf jaar. Ik had ooit bij Pinterest een kippenschilderij gezien, zocht de kunstenares op en stapte in de auto. Zij zei ‘Dus je opent een kippenzaak en je begint bij het schilderij?’ Ik zag aan haar gezicht dat het een best wel domme zet was.
„Dat was het ook. Want toen kreeg ik te maken met de hinderwet, de geluidswet, de horecawet, de vetwet en al die vergunningen aanvragen kost geld. Ik heb dat pand vijf maanden gehad, toen was mijn geld op, ik heb niet één kip bereid. Mijn huis werd geveild, want ik had de hypotheek niet betaald. Ik zat in tranen bij de notaris. Hij was een heel grote man en zei: ‘Mevrouw Yerli. [Ze zet een zware stem op.] Tien jaar geleden heb ik een voorstelling van u gezien en daar stond een vrouw op het podium die zei, je kunt alleen doorgaan met het leven als het je lukt om in jezelf te geloven. Mag ik u verzoeken om die vrouw weer terug te vinden?’
„Ik heb toen vlak daarna mijn voorstelling geschreven. Ik geloof dat alles voorbestemd is en ik denk nu dat ik me in het kippenidee moest storten om die notaris tegen te komen.”
Maar zou je nu weer zomaar een kippenzaak starten?
„Die kippenzaak komt er. Ooit. Ik wil ook deze instelling houden. Toen mijn moeder overleed op mijn vijftiende, voelde het alsof het kind in mij doodging. Niemand tolereert een kind meer dan de moeder of de vader. Dus ik heb wel tegen mezelf gezegd, ik wil altijd het leven beleven als een kind van vijf, niet vijftien, dat is al te realistisch. Daarom vind ik het leven altijd zoet en mooi. Dat is een survivalmechanisme geworden. Dat wil niet zeggen dat ik de waarheid ontken. Ik zie heus wel wanneer er kwaad is. Maar ik heb als kind zoveel ellende gezien en desondanks kies ik voor blijven dromen en voor liefde. Niet de zweef-liefde, nee. Geduld is ook liefde, tolerantie is ook liefde.”
Cynisme komt de mens niet altijd ten goede
Vrienden vinden dat jij jezelf tekort doet door die instelling. Bijvoorbeeld je scheiding waar je financieel slecht uit bent gekomen. Vecht jij voor jezelf?
„Ik vecht niet. Nooit. Als ik merk dat iemand mij de kop in wil drukken zal ik met liefde vertrekken. Jij zal mij nooit uit mijn harnas van de liefde kunnen krijgen. Ik heb een enorme arrogantie om te denken: wie ben jij om de liefde in mij te verloochenen? Dat lukt niemand. Ik ben op mijn vijftiende door de katholieke nonnen opgevoed met de spreuk van Jezus: Vergeef het hun. Want ze weten niet wat ze doen.”
Jij zal mij nooit uit mijn harnas van de liefde kunnen krijgen
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97444984-d2403e.jpg%7C//images.nrc.nl/Bhmo7iIB5YE74PVT5Cb6swmAGUM=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97444984-d2403e.jpg)
Ik hoorde dat je een buurman had die jou racistisch bejegende en dat je nogal vriendelijk bleef.
„Ik had coniferen geplant, drie centimeter over de gemeentegrens. Mijn buurman had dat via de satelliet gezien en de gemeente gebeld. Toen moesten al die honderd coniferen drie centimeter terug worden teruggezet. Ik vroeg hem: „Waarom doet u dit?” Hij zei: „Ik erger me ziek aan dat er een Marokkaan tegenover me woont, je vermindert de waarde van mijn huis.” Toen heb ik elke Kerst en Pasen een verrassingspakket neergezet voor zijn deur. Elke keer namen ze het mee naar binnen, maar ik kreeg nooit een bedankje. Ze groetten me nooit. Ze zijn uiteindelijk verhuisd, mijn liefde konden ze niet meer aan.”
Waarom doe je dat?
„Ik geloof dat ieder mens een toverfee is die een ander kan aanraken met één woord of een blik. Wij zijn elkaars magic sticks. Zoals die notaris bij mij. Performers, schrijvers, journalisten zijn bijzondere magic sticks. Toen Theo van Gogh vermoord werd, zat er op zijn lijf een brief. Iedereen wilde weten wat er erin stond. Ik heb in die dagen erna 350 studenten van de Islamitische Universiteit in Rotterdam gevraagd om een liefdesbrief te schrijven aan Geert Wilders. Dat kreeg veel aandacht, maar geen journalist vroeg wat er in die brieven stond. Dat betekent dat de journalisten die ik ook kunstenaars noem, haat voeden. We kunnen als mens zoveel, maar we weten nog steeds niet hoe we met haat om moeten gaan. Hoe kan mijn liefde dan onnozel zijn?”
Als ik droom, denk ik alleen maar: dit wordt prachtig
Maar naïviteit word je wel verweten. Toen je in Turkije woonde ben je bijvoorbeeld lid geworden van Erdogans conservatieve politieke AK-partij. Waarom?
„What the hell happened, bedoel je? Als je mij niet kent denk je, niemand is zo naïef. Wel dus. Het was niet doordacht. Een vriend zei: ‘Nil, de AK-partij zoekt moderne vrouwen, wil je daar geen lid van worden, dan leer je het land echt kennen.’ Dat vond ik een goed idee. Ze namen me aan, ik zat meteen bij het bestuur. De enige vrouw zonder hoofddoek. Ik zat er elke dag, zes weken lang. Ik ben behandeld als NSB’er door mijn vrienden en familie. Maar ik heb veel geleerd over hypocrisie. Ik was voor de partij bezig met het onderwerp transgenders. De partij wilde die als stemmers trekken. Ik dacht wat mooi als de AK-partij transgenders een kans geeft. Ik ging met hen in gesprek, sommigen werden lid. Totdat ik begreep dat ze alleen werden gebruikt als stemvee, er zijn in Turkije namelijk zo’n 100.000 transgenders.”
Je stipt dit in één zin aan in je voorstelling. Net als dat je amper iets zegt over de moeilijkheden rond je scheiding. Die periode ligt onder al je materiaal, maar de voorstelling gaat vooral over je nieuwe dromen. Alsof je het licht wil houden.
„Dat doe ik bewust. Cynisme komt de mens niet altijd ten goede. De waarheid is al aardig hard in het leven en wat we elkaar aandoen in de naam van macht en geld is lelijk. Ik ben zelfs zachter geworden. In de voorstelling is mijn vader een liefdevollere man dan in mijn boek. Ik ben nu ook bezig De garnalenpelster te vertalen naar het Turks. Ik zet daar mijn vader ook zachter neer dan de Nederlandse versie.
„Nu ik zelf in een huwelijk heb gezeten, weet ik hoe zwaar dat is. De feiten blijven hetzelfde, maar als er in de tekst een oordeel staat over mijn vader, zet ik achter de zinnen nu: twintig jaar later zou ik daar heel anders tegenaan kijken. Misschien is het arrogant om te denken, maar ik vind dat het aan ons kunstenaars is om de zachtheid, de mildheid en de hoop een kans te geven.”
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97444993-d27064.jpg%7C//images.nrc.nl/2fSps1rYI0qsrPAw-kXkkfCxGsU=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97444993-d27064.jpg)
