Nieuwsgierig kijken de Tata-werknemers in groepjes naar de activisten die hun fabriek betreden

‘Tata is Toxic’, hangt op een bordje aan het hek van beeldentuin Een Zee Van Staal in Wijk aan Zee. Achter het hek, midden in de duinen, staan flinke tenten: eentje als informatiepunt, een andere is ingericht als gaarkeuken, met daarin pannen tot heuphoogte. Tien mobiele toiletten staan op een rijtje, met daarop posters die vertellen waarom je toch maar beter anoniem kunt blijven als demonstrant.

Zo’n vierhonderd Greenpeace-activisten hebben de nacht van vrijdag op zaterdag doorgebracht in tentjes, hier tussen de beelden. Het doel: een massale protestactie tegen staalfabriek Tata Steel, goed voor zo’n 9.000 werknemers. De fabriek is al jaren onderwerp van discussie vanwege de vervuiling die erdoor veroorzaakt wordt in de omgeving.

Het protest is vooral gericht op twee van de meest vervuilende onderdelen van het bedrijf, de twee cokesfabrieken. De methode van de actie werd dagenlang geheimgehouden, ondanks de vele speculaties over blokkades. Deze zaterdag moet blijken wat Greenpeace van plan is.

In het kamp wordt ’s ochtends druk zonnebrand gesmeerd. Voorbereid wordt er in twee groepen. „Als mensen worden meegenomen, zet de rest door”, roept iemand in het Engels door een megafoon, terwijl twee colonnes worden gevormd. De oproep voor vrijwilligers om het voorste spandoek vast te houden – en dus de frontlinie te vormen – moet een paar keer worden herhaald.

Er wordt alvast wat gescandeerd. „Hoe laat is het? Solidariteit!” Tegen de achtergrond blazen schoorstenen van Tata witte rook uit.

Voorbereide choreografie

Aan de rand van het terrein blijkt dat Tata om de honderd meter een opzichter in een geel hesje op een stoel heeft neergezet. Voorbijrijdende fietsers stoppen. Op enkele duintoppen kijkt een politieagent toe.

De activisten bereiken al snel een poort in het hek rondom het fabrieksterrein. Ondanks de gemeentelijke noodverordening die het verbiedt voorwerpen op zak te hebben waarmee hekken kunnen worden openbreken, is het hek met wat gereedschap in luttele seconden open.

Actievoerders geven elkaar een boks en lopen probleemloos het terrein op. De laatsten die door het hek gaan, draaien zich om en haken hun armen in elkaar als een beschermingslinie: een voorbereide choreografie die onnodig blijkt. Weerstand is er niet. Wel een paar tientallen sympathisanten die klappen en juichen. „Zo! Da’s een dure boormachine”, zegt een wat oudere man die voorovergebogen het gereedschap bestudeert waarmee het hek is opengebroken. Het ligt verweesd op de grond.

Een van de twee cokesfabrieken staat maar zo’n halve kilometer van het hek, dus heel ver hoeven de demonstranten het terrein niet op. De fabriek is in luttele minuten bereikt. Daar oogt de groep twijfelachtiger. Wat nu?

Het antwoord lijkt wachten. Op verzet van Tata, of van de politie. Maar de opzichters blijven op hun stoeltjes zitten, en de paar agenten die op de elektrische fiets zijn gekomen kijken, met sympathisanten en pers, toe vanaf een dijkje net buiten het hek. Twee bulldozers blijven onverstoord kolen scheppen.

Solidariteitsdemonstratie

Zo’n anderhalve kilometer verderop is een tweede protest aan de gang: zo’n drie- à vierhonderd steunbetuigers zitten in het strandzand voor een podiumpje, waar cabaretier Kiki Schippers het publiek probleemloos meekrijgt met haar liedjes ‘Tata’ en ‘Vind je nadenken geen pre? Bel BBB’.

„Protesteren is goed, maar er verandert pas echt iets als ceo’s zelf denken ‘och, ’t is ook eigenlijk wel goed geweest zo’”, klinkt de boodschap van de Vlaamse activist Thomas Goorden. Hij merkt ook nog op dat „protest al lang niet meer gaat over klimaatverandering terugdraaien, maar over de schade minimaliseren”. Teleurstelling daarover reageert de steungroep even later af bij een oorverdovend optreden van de activistische punkrockband Hang Youth. De enige zichtbare agent in de buurt staat bij een snackbar een ijshoorntje te bestellen.

Verrassingsoptreden

Terug op het dijkje, een uur of twee later, lijkt er weinig veranderd op het terrein. De demonstranten kunnen zaterdag hun gang gaan, de sfeer is gemoedelijk. Een tiental demonstranten heeft een trap beklommen naar een platform boven twee opslagsilo’s, waar het nu achter opgehangen spandoeken blijft staan.

Lees ook dit stuk: Nieuwe milieunormen voor Tata Steel laten op zich wachten door Brusselse stroperigheid

Er zijn op het terrein iets meer Tata-werknemers op de actievoerders afgekomen. Nieuwsgierig hangen ze op de motorkappen van hun pick-uptrucks. Enkele werknemers die de trap van het tweede platform oplopen, worden tegengehouden en lopen na een gesprekje weer weg. Een kleine groep actievoerders heeft een kolentransportband stilgelegd en is erop gaan liggen. Maar het grootste deel van de groep staat nog steeds een beetje twijfelend op dezelfde plek.

‘You are not alone!’ De actiegroep kikkert zichtbaar op als de steungroep als verrassing het dijkje op komt en Hang Youth daar een podium improviseert om het festivalgevoel compleet te maken. Een hele tijd wordt er gedanst; door de actiegroep aan de ene kant van het hek, door de steungroep aan de andere. Ze staan tegenover elkaar, juichend en klappend, opgejut door elkaars scanderen. De naar elkaar roepende mensen, lijken weinig bedreigend voor de staalproducent. Tata-werknemers – er hebben zich er ongeveer dertig verzameld in groepjes her en der – lijken ook vermaakt door Hang Youth. Twee werknemers werpen een jong gezin op de dijk een paar blikjes cola toe.

Tegen vijf uur vindt de organisatie van Greenpeace het welletjes. „Ons punt is gemaakt. Door de hoofdingang vertrekken we met opgeheven hoofden”, zegt Faiza Oulahsen van Greenpeace in een persbericht. De drie politiebusjes die op het dorpsplein van Wijk aan Zee klaarstonden, hebben niet in actie hoeven komen. Niemand is gearresteerd: „een primeur voor een […] actie met zoveel actievoerders”, aldus Greenpeace.