Een rechtbank in Tbilisi heeft de Georgische oud-president Micheïl Saakasjvili deze woensdag tot nog eens negen jaar veroordeeld wegens ‘grootschalige verduistering’ van overheidsgelden. De nieuwe straf komt bovenop een eerdere straf van zes jaar, die de fysiek verzwakte Saakasjvili uitzit in een medische kliniek in Tbilisi, de Georgische hoofdstad die al maanden in de ban is van anti-regeringsprotesten. De nieuwe veroordeling betekent dat Saakasjvili tot 2030 gevangen zit.
De politicus, die tussen 2003 en 2013 president was en zijn bestuurlijke loopbaan daarna voortzette in zijn tweede vaderland Oekraïne, keerde in 2021 terug naar Georgië, waar hij direct werd opgepakt en vastgezet. Zelf ontkent Saakasjvili al jaren schuld. Volgens hem zijn de aanklachten politiek gemotiveerd vanwege zijn oppositie tegen regeringspartij Georgische Droom van Bidzina Ivanisjvili, onder wiens leiding het land een sterk autocratische en pro-Russische koers vaart.
In de zaak stond ook het voormalige hoofd van de speciale staatsveiligheidsdienst Teimuraz Janasjia terecht. Aanklagers beschuldigden de twee van verduistering van omgerekend bijna 3 miljoen euro. Janasjia werd schuldig bevonden aan machtsmisbruik, maar kwam er vanaf met een fikse boete. Net als Saakasjvili ontkent hij de beschuldigingen en noemt hij deze politiek gemotiveerd.
Lees ook
Is Saakasjvili écht zo ziek, of doet hij alsof om uit zijn Georgische cel te komen?
Gezondheid
In de gevangenis ging de gezondheid van de 57-jarige Saakasjvili hard achteruit. Volgens artsen en advocaten werd hem om politieke redenen een goede behandeling in het buitenland ontzegd. Nadat hij meermaals in hongerstaking ging, ernstig vermagerde en een weinig coherente indruk maakte, vreesden zijn medestanders voor zijn leven.
Eind 2022 maakte zijn juridische team een medisch rapport openbaar waaruit, op basis van onderzoek door een Amerikaanse toxicoloog, zou blijken dat Saakasjvili in gevangenschap was vergiftigd met zware metalen. Onafhankelijke artsen bevestigden zijn slechte toestand. Maar inmiddels lijkt het beter met hem te gaan: op videobeelden maakt hij een sterkere en gezondere indruk. Naar zijn werkelijke toestand blijft het echter gissen, omdat de Georgische regering en de Russische propaganda hem al jaren wegzetten als een ontspoorde gek, die zijn gezondheidsproblemen simuleert.
Lees ook
‘Als dit niet stopt zit straks een op de twee Georgiërs vast’
Maandenlange protesten
Ondanks zijn gevangenschap blijft Saakasjvili politiek actief. Via sociale media en de rechtbankzittingen, die hij de afgelopen jaren bijwoonde via een videoverbinding, geeft hij regelmatig commentaar op de politieke crisis, die het land al twee jaar in de greep houdt, en roept hij Georgiërs op te blijven demonstreren tegen de antidemocratische regeringskoers.
Sinds de parlementsverkiezingen van vorig najaar, die volgens de Georgische oppositie en buitenlandse waarnemers werden vervalst, heeft Georgische Droom zijn greep op het land versterkt. Demonstranten gaan al vier maanden lang dagelijks de straat op gaan om nieuwe verkiezingen te eisen, hoewel zij keihard worden aangepakt en de ene na de andere repressieve wet wordt ingevoerd om critici de mond te snoeren.
Lees ook
deze reportage over 100 dagen protest tegen Georgische Droom
De Filipijnse oud-president Rodrigo Duterte is woensdag op de late middag geland op het The Hague Airport in Rotterdam. Vanaf het vliegveld zal de Filipijnse oud-president waarschijnlijk direct naar de Penitentiaire Inrichting Haaglanden in Scheveningen worden gebracht. Het Internationaal Gerechtshof wil Duterte berechten voor misdaden tegen de menselijkheid.
De inmiddels 79-jarige Duterte is op verzoek van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag aangehouden en wordt vervolgd voor de dood van 43 mensen tussen 2011 en 2019, toen hij tijdens zijn presidentschap een war on drugs voerde. Deze anti-drugs campagne kostte naar verluid tienduizenden mensen het leven. Het is nog niet bekend wanneer het proces tegen Duterte precies begint.
Sara Duterte, naast dochter van de oud-president ook de huidige vicepresident van de eilandgroep, is volgens haar kantoor ook onderweg naar Nederland. De Filipijnse ambassade meldde aan persbureau ANP geen verdere informatie te willen verstrekken, aangezien de reden voor haar komst naar Nederland een „privébezoek” zou zijn.
Eerder op woensdag verzamelden groepjes tegen- en voorstanders van het bewind van Duterte zich voor het ICC-gebouw in Den Haag. Ook staan er tientallen aanhangers van de voormalige president bij de gevangenis in Scheveningen.
Geen moment aarzeling laten zien. De Europese Commissie deed deze woensdagochtend precies wat ze maandenlang had beloofd: directe vergelding van Amerikaanse importtarieven met eigen Europese tarieven, gericht tegen boeren en bedrijven uit de VS.
Daarbij is nog afgewacht of de Amerikaanse president Donald Trump zich weer eens op het laatste moment zou bedenken over de tarieven van 25 procent die hij op alle staal- en aluminiumimporten had aangekondigd voor deze woensdag. Maar dit keer kwam Trump niet terug op zijn besluit, zoals hij dat met tarieven richting Canada en Mexico eerder wel deed. Enkele uren nadat de Amerikaanse tarieven van 25 procent ingingen op staal, aluminium en producten waarin aluminium is gebruikt, lag er in alle vroegte al het bericht met het antwoord van de Europese Commissie.
Het eerste deel van dat antwoord was relatief eenvoudig voor de lidstaten van de Europese Unie. De EU had in 2018 al een pakket tegenmaatregelen opgesteld, toen Trump tijdens zijn eerste termijn ook al tarieven op staal en aluminium afkondigde. Daarbij ging het onder meer om bourbon whisky (Jack Daniel’s), motoren (Harley-Davidson) en spijkerbroeken (Levi Strauss). Producten met een hoge symbolische waarde, bij voorkeur afkomstig uit kiesdistricten met veel Trumpstemmers.
Na onderhandelingen met de regering van Trumps opvolger Joe Biden werden die tarieven in 2021 opgeschort tot 1 april 2025, omdat de VS toezegden tot een bepaald quotum aan staal en aluminium geen importheffingen meer te rekenen. De EU laat de tarieven tegen de jeans, whisky, motoren en ook onder meer boten nu toch in werking treden per die datum. Instemming van de lidstaten is niet meer nodig.
Deze heffingen hebben betrekking op Amerikaanse producten met een totale importwaarde van 8 miljard euro. Dat is nog lang niet de waarde van producten van EU-bedrijven die nu worden getroffen door de staal- en aluminiumtarieven die de VS vanaf vandaag rekenen (ook op producten waar aluminium in zit zoals roeimachines of tennisrackets). Die schat de Commissie in op 28 miljard euro.
Soja en cosmetica
Daarom wil de Europese Commissie ook tarieven gaan heffen op nieuwe groepen producten, met in totaal een importwaarde van ruim 18 miljard dollar. Daarbij gaat het om zowel industriële als agrarische producten zoals aluminium- en staalproducten, kleding, schoenen en lederwaren, cosmetica, meubels, koelkasten, kip- en rundvlees, eieren en zuivel, noten en soja.
Hier moeten de lidstaten nog wel goedkeuring voor geven. Voor een gekwalificeerde meerderheid moeten vijftien lidstaten instemmen. Tarieven leiden tot hogere prijzen voor de consument of voor bedrijven die de importgoederen als grondstof of halffabrikaat in hun eindproduct verwerken. De Europese Commissie zal met de betreffende sectoren nog gesprekken aangaan in een consultatieronde. Maar een hoge EU-ambtenaar gaf vanmorgen aan dat bewust is gekozen voor producten waarvoor voldoende alternatieven zijn voor consumenten en bedrijven. Zoals de ambtenaar zei: „Wij houden van sojabonen, maar we zijn heel blij als we ze importeren uit Brazilië, Argentinië of elk ander land.”
Via Rotterdam
Uit een data-analyse van NRC blijkt dat relatief veel van de producten die zullen worden getroffen door de Europese heffingen via Nederland worden geïmporteerd. Daarbij gaat het om een importwaarde van 4,5 miljard euro. Dat zal ook te maken hebben met het aantal goederen dat via de haven van Rotterdam uit de VS wordt aangevoerd. Ook België, met havenstad Antwerpen, staat met 2,8 miljard euro hoog op de lijst. Belangrijkste importland voor de producten waar de EU heffingen op gaat leggen is Duitsland, met een importwaarde van 5,2 miljard euro.
De Europese Commissie stelt wederom vooral voor producten met een hoge symbolische waarde te treffen, die vooral geproduceerd of verbouwd worden in Republikeinse staten om de Trumpstemmers te treffen. Dat betreft bijvoorbeeld sojabonen die uit Louisiana komen, de thuisstaat van Mike Johnson, de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden die uitgesproken loyaal is aan Trump. Dat is geen toeval, liet een hoge EU-ambtenaar vanochtend doorschemeren. Om dezelfde reden is daarom volgens hem ook gekozen voor rund- en kippenvlees dat uit Republikeinse staten als Nebraska en Kansas afkomstig is of hout uit Georgia, Virginia of Alabama. Soja is overigens de grootste importcategorie, met een waarde van 2,9 miljard euro, zo blijkt uit de geanalyseerde invoerdata.
Volgende ronde
De EU is vooralsnog de enige handelspartner van de VS die direct terugslaat met tarieven tegen de staal- en aluminiumtarieven van Trumps regering. Zuid-Korea, Taiwan, Japan en Australië gaan vooralsnog niet over tot vergelding. Het Verenigd Koninkrijk liet weten te verwachten „snel te onderhandelen over een bredere economische overeenkomst”.
Ook Von der Leyen stelde vanmorgen in een verklaring nog steeds open te staan voor onderhandelingen. Ze zei het Amerikaanse protectionisme te betreuren. „Tarieven zijn belastingen, ze zijn slecht voor bedrijven, en nog slechter voor consumenten. De tarieven ontregelen productieketens. Ze brengen onzekerheid in de economie. Banen staan op het spel. Prijzen zullen omhooggaan. In Europa en de VS.”
Maar om de Europese consumenten en bedrijven te beschermen, moet Europa nu wel handelen, aldus Von der Leyen. Ze hoopt dat onderhandelingen nog tot resultaat zullen leiden.
De tijd daarvoor is kort. President Trump heeft de volgende ronde van tarieven al aangekondigd voor 2 april. Dan zijn onderzoeken van zijn ministeries klaar naar wat zijn regering beschouwt als onterechte belemmeringen voor Amerikaanse bedrijven, zoals de btw in Europa. Trump heeft al gespeculeerd over tarieven op Europese auto’s, medicijnen en voedselwaren.
Die zal de Europese Commissie willen voorkomen. Toch schemeren ook daarvoor al tegenmaatregelen door.
De eerste reacties uit het bedrijfsleven op de Europese maatregelen waren begripvol. Ondernemersorganisatie VNO-NCW schreef in een verklaring dat de Europese Unie de voorgenomen Amerikaanse importheffingen op staal en aluminium niet onbeantwoord voorbij kan laten gaan. „Met het nieuwe voorstel voor heffingen op Amerikaanse goederen reageert de Commissie kordaat, stapsgewijs en proportioneel”, aldus deze verklaring.
De beurzen reageerden opvallend rustig op de Europese vergeldingstarieven. De EuroStoxx 50 steeg vandaag licht. Na heftige dagen van koersdalingen opende de Amerikaanse S&P500 met een lichte daling van 0,27 procent in de eerste uren. Kennelijk waren de vergeldingen door de EU al ingeprijsd door beleggers.
Met medewerking van correspondent Rik Rutten in Straatsburg
In Oslo ontrolt zich in juni een giga festival ter ere van ‘onze’ Jirí Kylián. D’r is nog niks, maar de trailer is er al wel. Daar hoor ik de choreograaf zeggen: „We dance all our life, from the moment we are born until we die”. Klopt. Leven is bewegen, bewegen is dans. De dans van de geboorte is volmaakt, elke beweging is goed en goud. We worden gelanceerd uit de moederschoot.
Ons borstkastje verheft zich, we halen adem. Oogleden trillen, lippen maken een O. We vouwen onze armen open, trekken onze knieën op.
Ik wandel naar het Operahuset, daar zal het festival wonen. Wat is dat toch met moderne operagebouwen? Architecten gaan te gek, van de Elbphilarmonie in Hamburg tot het Opera House in Sydney, allemaal lichte waanzin. En in Oslo? Ook. Het witmarmerbeklede Operahuset echoot met zijn hoeken en hellingen een enorme gletsjer. Het is een stralende plek, een uitgelezen landingsplaats voor engelen.
En dat komt goed uit.
‘Wings of Time’ zal het Kylián-festival heten. De tijd verstrijkt op vleugelslagen. Veel mensen zien spoken. Jirí Kylián ziet engelen. Hij vangt ze in choreografieën met titels als Wings of Wax en Falling Angels, eigenlijk altijd. Zijn engelen vliegen niet, ze zijn dansers en die doen wat dansers doen: ze provoceren de zwaartekracht. Ze zijn geen bijbelse engelen. Ze zijn niet hemels, en met ‘der wrake’ hebben ze niets te maken. Wel met schreeuw en schrik.
Ze verbeelden de mensen die sinds hun geboorte zijn blijven dansen. Dat vraagt moed, ook al kan iedereen het. Niet dansen is een keuze. Wie haat, die danst niet, die marcheert. Marcheren is meelopen in de maat die een ander slaat. Och wee, kijk om je heen, de wereld verstart. Het dansen vergaat haar.
En Kyliáns engelen? Zij zijn de wanhopig engelachtigen.
Hugo Simberg: ‘De gewonde engel’ (1903).
Foto Ateneum Finnish National Gallery / Hannu Aaltonen
Maar dit is Oslo, ik wil nu naar Edvard Munch, naar het Nasjonalmuseet. Zijn schilderijen raken diep, met de schrikogen, de angstaanjagende kleuren, de pijn, de dood, de neerslachtigheid. Met de vochtsporen als hij een doek in wanhoop naar buiten had gegooid om het later weer uit de sneeuw te halen. Daar is De schreeuw. Schreeuw is ‘Skrik’ in het Noors.
Ik ontmoet Jirí Kylián, hij was gisteren in het Nasjonaalmuseet, vertelt hij. „Zag je dit?” Ik verwacht Munch, maar op zijn telefoon verschijnt De gewonde engel van de Fin Hugo Simberg uit 1903. Een zieltogende engel wordt gedragen door twee jongens. Drie wanhopig engelachtigen.
Terug in Nederland. Ik vlucht de bioscoop in, ik kies voor de film Grand Tour, een hallucinerende film, een dwingende droomreis, met steeds de dood in het verschiet. Maar ook met een straatbeeld in Saigon. An der schönen blauen Donau klinkt, scooters walsen in slow motion. Dat kan gewoon. Er is hoop. Echt waar.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129295041-290f11.jpg|https://images.nrc.nl/7621qwMikhPAUGKtgvubXXyVN8k=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129295041-290f11.jpg|https://images.nrc.nl/_mJlq7bFKSj4mU76_nPZJnGArI0=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129295041-290f11.jpg)
