Krabbelt Netanyahu terug? Kort na de aankondiging van het akkoord tussen Israël en Hamas op woensdagavond, kwam het kantoor van de Israëlische premier met het bericht dat enkele „details” nog niet rond waren. Het hoofd van de Israëlische geheime dienst, David Barnea, was volgens de nieuwswebsite Times of Israel daarom donderdag nog in de Qatarese hoofdstad Doha.
Op donderdagochtend had er bovendien gestemd moeten worden over het akkoord in het Israëlische kabinet. Naar verwachting is een meerderheid voor een bestand. Maar die stemming is uitgesteld tot vrijdag.
Netanyahu beschuldigt Hamas van het creëren van een „crisis” door op het laatste moment terug te komen op eerdere afspraken. Volgens zijn kantoor zou het gaan om de identiteit van de Palestijnen die door Israël worden vrijgelaten uit de gevangenis in ruil voor de gijzelaars in Gaza. Hamas zou daar volgens Netanyahu op hebben aangedrongen.
Verschillende Hamas-functionarissen ontkennen de beschuldigingen. „Er is geen basis voor Netanyahu’s beweringen dat de beweging terugkomt op de voorwaarden van de wapenstilstandsovereenkomst”, zei Hamasfunctionaris Sami Abu Zuhri.
Gefaseerd plan
Vanuit verschillende politieke hoeken in Israël klinkt er ondertussen kritiek op het akkoord. Avigdor Lieberman, de leider van de oppositiepartij Yisrael Beiteinu, verweet Netanyahu geen akkoord te hebben gesloten bestaand uit één fase in plaats van drie, waarbij alle circa honderd resterende gijzelaars in één keer zouden vrijkomen. Volgens Lieberman prefereerde Netanyahu het behoud van zijn coalitie door in te stemmen met een gefaseerd plan.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126728670-aa0224.jpg|https://images.nrc.nl/MaGOswYku4AAX-aLPQAa-1wPXCI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126728670-aa0224.jpg|https://images.nrc.nl/8-0PT5oOT2I9diWyz0ZIafHZ3uY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126728670-aa0224.jpg)
Netanyahu’s extreemrechtse coalitiegenoten, minister van Financiën Bezalel Smotrich en minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir, zijn fel tegen een bestand en dreigden eerder uit de coalitie te stappen als er een akkoord zou komen. Nu lijkt Smotrich toch in te stemmen, mits Israël na fase één de oorlog hervat, in plaats van zich volledig terug te trekken uit Gaza. Diens partij Religieus Zionisme kondigde donderdag aan dat het anders uit de coalitie zal stappen.
Een grote onzekerheid in het huidige akkoord is inderdaad of het bestand de eerste fase overleeft. Dat hangt af van de bereidheid van Hamas om de gijzelaars daadwerkelijk vrij te laten, maar ook of Israël de aanvallen op Gaza hervat nadat een significant deel van de gijzelaars is vrijgelaten.
Lees ook
Waarom Israël en Hamas het nu pas eens konden worden over een staakt-het-vuren in Gaza
Dat een akkoord het afgelopen jaar steeds uitbleef, kan aan de kant van Israël echter niet alleen worden toegeschreven aan de druk op Netanyahu van zijn coalitiegenoten Smotrich en Ben-Gvir. In Israëlische media is veelvuldig geschreven over hoe Netanyahu een akkoord met Hamas zo lang mogelijk uitstelde en saboteerde.
Overlevingsstrategie
Dat deed hij in de eerste plaats als politieke overlevingsstrategie. Hij wist immers dat een eind van de oorlog ook zou betekenen dat hij geconfronteerd wordt met de nog niet weggeëbde woede in Israël over zijn onvermogen om als zelfverklaarde ‘Mr. Security’ burgers veiligheid te bieden op 7 oktober 2023, tijdens de aanval van Hamas op Zuid-Israël. Ook hingen hem corruptiezaken boven het hoofd.
Daarnaast steunen niet alleen de partijen van Smotrich en Ben-Gvir, maar ook leden van Netanyahu’s Likud-partij de beweging in Israël die nieuwe Israëlische nederzettingen wil in Gaza. De door Israël met militaire infrastructuur bebouwde Netzarim-corridor die Gaza doormidden splitst, vernoemd naar de voormalige illegale nederzetting Netzarim, leek daar de aangewezen plek voor. Kolonistenleiders waren er onlangs op bezoek.
Veel Israëliërs zijn het erover eens dat Netanyahu akkoord lijkt te zijn gegaan onder druk van Trump
Of Israëliërs het akkoord tussen Israël en Hamas nu zien als een overwinning of een vernedering, velen lijken het over één ding eens: de aantredende Amerikaanse president Donald Trump heeft druk uitgeoefend op Netanyahu om hem tot een akkoord te bewegen.
Onverwachte druk
Een prangende vraag blijft: waarom ging Netanyahu nu wel akkoord met een plan dat er in feite al in mei vorig jaar lag, toen bekend als het ‘Biden-voorstel’? Is hij onder onverwachte druk van Trump bezweken? Is hij nu wel bereid om Israëls militaire aanwezigheid in de Netzarim-corridor en de Philadelphi-corridor, het grensgebied tussen Gaza en Egypte, geleidelijk op te geven?
Voorheen presenteerde Netanyahu de militaire aanwezigheid in die corridors als van existentieel belang, en die positie lijkt voorlopig niet te veranderen. Zijn kantoor kwam donderdagochtend met het bericht dat het Israëlische leger zich in fase één niet gedeeltelijk of volledig zal terugtrekken uit de Philadelphi-corridor, die Israël in mei innam.
Lees ook
Wie is de New Yorkse projectontwikkelaar die de weg plaveide voor het Gaza-akkoord?
Het lijkt erop dat Netanyahu wachtte met een akkoord tot hij onder Trump betere kaarten in handen had – al kreeg hij van de vertrekkende president Joe Biden ook de vrije hand en uitgebreide militaire steun in de vernietigende Gaza-oorlog.
Tijdens zijn eerste termijn als president heeft Trump Israël ruim baan gegeven voor annexatiebeleid: hij erkende niet alleen Israëls illegale annexatie van de Hoogvlakte van Golan, maar ook de claim op Jeruzalem als hoofdstad.
Annexatie van de Westoever
De vraag die nu met name Palestijnen bezighoudt, is of Netanyahu instemde met een akkoord in de wetenschap dat Trump hem zal steunen bij de ongebreidelde annexatie van de bezette Westelijke Jordaanoever. Mogelijk heeft Trump die belofte al gedaan. De annexatie van de Westoever gaat in rasse schreden voort, met de uitbreiding van nederzettingen en militaire bases, en de verdrijving van Palestijnse gemeenschappen.
Smotrich kondigde direct na Trumps verkiezing al aan dat dit zou betekenen dat Israël volledige soevereiniteit verkrijgt over ‘Judea en Samaria’, de Bijbelse namen waarmee door rechtse Israëliërs de Westelijke Jordaanoever in bezet Palestina wordt aangeduid. Voor de implicaties van het akkoord moet dus niet alleen gekeken worden naar de ontwikkelingen in Gaza, maar ook op de Westelijke Jordaanoever.
Zolang het Israëlische kabinet nog niet akkoord is met een bestand, en Netanyahu nieuwe barrières ziet, blijft het ongewis of aanstaande zondag daadwerkelijk een wapenstilstand van kracht wordt. Daarna is de vraag of het bestand de eerste fase overleeft, en Trump eenzelfde druk uitoefent op Israël om de oorlog volledig te beëindigen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126728654-5731ee.jpg|https://images.nrc.nl/9UQ69SNCGmWvPlMSfFQjJlRsKas=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126728654-5731ee.jpg|https://images.nrc.nl/afZ1m9u36q5oxQXlO5KuhWgqw00=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126728654-5731ee.jpg)
