Meer dan tweeduizend Oekraïense ambtenaren worden ervan verdacht illegaal een ‘handicap’ te hebben gekocht om te voorkomen dat ze naar het front zouden moeten. Dat heeft de Oekraïense veiligheidsdienst SBU deze week bekendgemaakt.
De SBU onderzoekt een fraudenetwerk van acht georganiseerde criminele groepen met 64 medewerkers van de Oekraïense Medische en Sociale Expertcommissie – de instantie waar handicapverklaringen worden verstrekt.
De mobilisatie en het ontwijken daarvan zijn de ontvlambaarste binnenlandse politieke kwesties van Oekraïne. Er ligt grote druk op de regering om ontduiking van de dienstplicht tegen te gaan – en te voorkomen dat vechten iets wordt waar alleen niet-kapitaalkrachtige Oekraïners niet onderuit komen.
Naar aanleiding van dit corruptieonderzoek zijn in totaal 4.106 valse gehandicaptenverklaringen ingetrokken. De Oekraïense procureur-generaal Andri Kostin neemt zijn verantwoordelijkheid en is afgetreden nadat president Volodymyr Zelensky daarop aandrong.
Zelensky heeft premier Denys Sjmyhal opdracht gegeven ‘personeelsbeslissingen’ te nemen en de bezem te halen door de betrokken instellingen. Even later werd bekend dat het centrale kantoor van de medische experts wordt opgeheven.
Sjoemelen
De nephandicaps zijn verre van het enige voorbeeld van sjoemelen rondom de dienstplicht. Eerder deze maand werden het hoofd van de Medische expertcommissie van de regio Chmelnytsky en haar zoon, chef van het regionale pensioenfonds, beschuldigd van illegale verrijking. In haar huis werd zo’n 6 miljoen dollar cash gevonden.
Fraude komt in alle medische takken voor. Twee weken terug werd bijvoorbeeld bij een groep artsen in Zjytomyr 4 miljoen hryvna (90.000 euro) en 23.000 euro in cash gevonden, geld dat werd betaald voor het verstrekken van valse MRI-rapporten.
Naast een slechte gezondheid zijn er allerlei formele redenen waarom een Oekraïense man van gevechtsleeftijd niet zou hoeven vechten. Het hebben van drie of meer kinderen. Enig voogd zijn. Echtgenoot zijn van een vrouw met een handicap. Studeren.
Iedere uitzondering biedt kansen voor dienstweigeraars. Het aantal eenoudergezinnen vernegenvoudigde sinds februari 2022. En er staan nu twintig keer meer mannen van boven de dertig bij een universiteit ingeschreven dan vóór de oorlog.
Vorige week werden 225 ‘nepstudenten’ gevonden in de regio Zakarpatska. Mannen van dienstplichtige leeftijd konden hier onderzoeksassistent worden voor 1.500 euro, of voor 500 tot 1.000 euro uitstel van afstuderen krijgen. In Kyiv bleken mannen ‘in het staartje’ van de dienstplichtige leeftijd 8.000 euro te betalen voor een postdoctorale studie. Hiermee kochten ze ook de benodigde papieren voor een reis naar het buitenland.
Grens oversteken
En dan zijn er nog de mannen die zonder vereiste papieren proberen het land te ontvluchten. Er lopen duizenden strafprocedures naar dergelijke gevallen.
Voor hulp bij een dergelijke grensoversteek wordt zo’n 8.000 tot 14.000 euro gevraagd, bleek deze woensdag bij de arrestatie van zo’n mensensmokkelaar in Vynnytsja, ongeveer 250 kilometer ten zuidwesten van Kyiv. In die regio lopen wekelijks smokkelaars tegen de lamp. Bij een veroordeling hangt zo iemand zeven tot negen jaar cel boven het hoofd.
Voor de illegale grensoversteker is het recht aanzienlijk milder – tien tot vijftien dagen cel, of omgerekend tussen de 75 en 192 euro boete. Maar als er een dienstoproep voor de betrokkene uitstaat, loopt hij wel het risico alsnog en per direct gemobiliseerd te worden, of als weigeraar voor langere tijd achter de tralies te gaan.
Er zijn mensen die de dood verkiezen bij alle druk om deel te nemen aan de oorlog: maandag werd in een bijgebouw van het rekruteringscentrum in Poltva het lichaam gevonden van een man „met duidelijke tekenen van zelfbeschadiging”. Hij had medische keuring geweigerd, wat een strafbaar feit is waar tot drie jaar cel op staat.
Lees ook
Oekraïne heeft heel hard verse aanwas van soldaten nodig
In april werd een nieuwe wet aangenomen, ‘ter verbetering van kwesties op het gebied van mobilisatie, militaire registratie en militaire dienst’. Die wet verlaagde onder meer de mobilisatieleeftijd van 27 naar 25 jaar, verhoogde de straffen op ontduiking, en verplichtte iedereen van gevechtsleeftijd (tot zestig jaar) zijn inschrijvingsgegevens bij het militaire registratiekantoor te actualiseren.
Deze wet heeft een nieuwe uitloop naar Europa teweeggebracht. De Oekraïense druk op Europese landen om te helpen de Oekraïense mannen te repatriëren, groeit. Vooralsnog voelen weinig EU-lidstaten daarvoor. President Zelensky stelde deze week dat de westerse bondgenoten op hun beurt ‘graag zouden zien’ dat Oekraïne de mobilisatieleeftijd verlaagt naar achttien jaar.
