N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Oorlog in Oekraïne Bij een Russische aanval op de Oekraïense Donauhavens kwamen hoogstwaarschijnlijk brokstukken terecht in Roemenië. De NAVO drijft de zaak niet op de spits.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104963748-33ef2d.jpg)
Vielen er nu wel of niet brokstukken van een Russische aanvalsdrone op Roemeense bodem, en daarmee op het grondgebied van de NAVO?
Al bijna een hele week worstelt zowel de Roemeense regering als het Noord-Atlantische defensieblok met de formulering van een adequaat antwoord op die vraag. Het dilemma waarvoor Boekarest zich ziet gesteld is glashelder: een aanval op een NAVO-land kan leiden tot een directe militaire confrontatie met Rusland. En dus lopen de betrokkenen al sinds maandag op eieren over het incident.
De Russische drone-aanval – daarover bestaat geen misverstand – was gericht tegen de Oekraïense rivierhaven Izmajil, waarvandaan graan wordt geëxporteerd naar het buitenland. Sinds het aflopen van de graanovereenkomst half juli voert Moskou op grote schaal aanvallen uit op silo’s en andere infrastructuur in de graanhavens van Oekraïne: van Odesa aan de Zwarte Zee tot de kleinere rivierhavens Izmajil en Reni aan de Donau, op de grens met Roemenië. Bij Izmajil loopt de grens tussen Oekraïne en Roemenië door het midden van de Donau. De exploderende drones zijn regelmatig te zien en te horen in Roemenië, een paar honderd meter verderop.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103612852-b46db6.jpg)
Afgelopen maandag sloeg de Oekraïense regering alarm na een nieuwe aanval met Shahed-drones op Izmajil. De woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, Oleg Nikolenko, meldde dat Russische drones op Roemeens grondgebied „vielen en explodeerden”. Hij zag daarin niet alleen „een enorme bedreiging van de veiligheid van Oekraïne”, maar ook van die van de buurlanden, „inclusief NAVO-lidstaten”. Zijn minister, Dmytro Koeleba, deed er nog een schepje bovenop door te zeggen dat er „fotografisch bewijs” was en dat het „geen enkele zin heeft het te ontkennen”.
Categorische ontkenning
De Roemeense regering ontkende het incident aanvankelijk „categorisch”, maar woensdag zei minister van Defensie Angel Tilvar dat bij het dorpje Plauru, recht tegenover Izmajil aan de overkant van de rivier „verschillende brokstukken” zijn gevonden die mogelijk van drones afkomstig kunnen zijn.
De Roemeense media berichtten uitvoerig over het incident. De snelle ontkenning van regeringswege riep de nodige emoties op in het land. De BBC pikte op dat Roemeense commentatoren van hun regering willen weten waarom het incident zo snel werd ontkend, in een kennelijke poging het onder het vloerkleed te schuiven. „Is het omdat jullie nog steeds leven met de instelling van dertig jaar geleden, toen er niets bestond dat ‘de grote heerser’ niet wilde?”, schreef defensie-analist Andrei Luca Popescu. „Of was het alleen pure domheid?” Popescu verwacht niet dat Roemenië direct de rest van de NAVO zal oproepen tot actie, maar „we hebben te maken met een oorlog aan onze grens, en de kans op nevenschade is zeer reëel en waarschijnlijk”.
Het is niet voor het eerst sinds de grootschalige Russische invasie in Oekraïne dat het NAVO-grondgebied rechtstreeks betrokken wordt bij Poetins oorlog. Zo hield de wereld in november vorig jaar even de adem in toen twee mensen op een graanboerderij in het Poolse dorp Przewodów om het leven kwamen bij een explosie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104920361-6dfecc.jpg)
Binnen een etmaal liet de secretaris-generaal van de NAVO weten dat de explosie waarschijnlijk was veroorzaakt door een raket die was afgeschoten door de Oekraïense luchtverdediging, en over de grens in Polen terecht was gekomen. De NAVO ging in elk geval niet uit van een opzettelijke Russische aanval, en het bondgenootschap zag evenmin aanwijzingen dat Moskou een aanval zou voorbereiden op NAVO-grondgebied.
Dat incident zette de verhoudingen tussen Rusland en de NAVO wel weer verder op scherp. En het toonde de gevaren aan van de Russische aanvallen langs de grenzen van het grondgebied van het westerse defensieblok. Volgens artikel 5 van het NAVO-verdrag zijn de lidstaten het erover eens dat een gewapende aanval tegen een of meer landen in Europa of Noord-Amerika zal worden beschouwd „als een aanval tegen hen allen”.
Waarschuwingsschoten op zee
Ook de recente Russische militaire acties op de Zwarte Zee hebben bij analisten al vragen opgeroepen over de risico’s die Moskou neemt in het licht van een potentiële confrontatie met de NAVO. In augustus, een maand na het einde van de graandeal, vuurde de Russische marine al eens waarschuwingsschoten af op een vrachtschip in de internationale wateren nabij de NAVO-landen Bulgarije en Turkije, waarna Russische militairen vanuit een gevechtshelikopter het vaartuig enterden voor ‘inspectie’ van de lading. De Amerikaanse oud-admiraal James Stavridis waarschuwde toen al voor het gevaar van escalatie tot een zee-oorlog tussen Rusland en de NAVO.
De Russische brokstukken die deze week vermoedelijk terechtkwamen op de Roemeense oever van de Donau vergen opnieuw een reactie van de NAVO en haar lidstaten. De Roemeense president Klaus Iohannis, die de Oekraïense claims dinsdag nog stellig tegensprak, was een dag later een stuk voorzichtiger. „Als wordt bevestigd dat deze brokstukken afkomstig zijn van een Russische drone, dan zou dat absoluut ontoelaatbaar zijn en een ernstige schending van de soevereiniteit en de territoriale integriteit van Roemenië, een NAVO-lid”, zei hij in Boekarest.
Donderdagochtend sprak ook de secretaris-generaal van de verdragsorganisatie, Jens Stoltenberg, zich voor het eerst uit over het incident. Tijdens een bezoek aan het Europees Parlement in Brussel koos hij voor de-escalatie: „We hebben geen enkele informatie die wijst op een bewuste aanval door Rusland, en we wachten de uitkomst van het lopende onderzoek af.”
