‘Natuurlijk ben ik bang’. In lhbti-clubs in Kuala Lumpur kan elk moment de politie binnenvallen

Posted on November 28, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Lhbti in Maleisië Homoseksualiteit is in Maleisië nog altijd strafbaar. Organisaties die zich inspannen voor acceptatie van lhbti zien maar kleine stapjes vooruit.

Saskia Konniger

28 november 2022

Leestijd 6 minuten

Een danseres rookt backstage tijdens Transgender Day of Remembrance. Een jaarlijkse herdenkdag voor trans personen die door geweld om het leven zijn gekomen.

Foto Aizuddin Saad/NurPhoto

Zelfverzekerd dansen vijf stralende, prachtig opgemaakte trans vrouwen in Blue Boy, een vermaarde nachtclub in de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur, op luide tonen van de Spice Girls. Terwijl het publiek, grotendeels uit de Aziatische lhbti-gemeenschap en enkele expats, uitgelaten meezingt, paraderen de performers swingend van het podium door het publiek. Speelse, seksueel getinte opmerkingen worden ontvangen met hilariteit. Interacties met het publiek zijn open, gedurfd en humoristisch. In een intermezzo roept de voorvrouw, die voor de gelegenheid sprekend op Spice Girl Mel B lijkt, iedereen op om je vooral niet te schamen. Om jezelf te zijn.

Maar dat is in Maleisië niet zonder gevaar. Elk moment kan de politie binnenvallen en aanwezigen oppakken wegens overtreden van antihomoseksuele wetten (een overblijfsel van de Brits-koloniale wetgeving) of islamitische zedenwetten. Op homoseksuele gemeenschap staat twintig jaar cel en zweepslagen.

Voor moslims geldt tevens de sharia. De islamitische zedenvoorschriften dwingen gelovigen in een patriarchaal, conservatief keurslijf. Er staan straffen op homoseksuele gemeenschap, travestie en ‘onzedelijk gedrag’.

Razzia’s

„Natuurlijk ben ik bang”, zegt een 35-jarige verpleger uit Singapore, terwijl hij bier bestelt voor zichzelf en zijn Filipijnse vriend. „Ik moet er niet aan denken om gearresteerd te worden, en dat mensen erachter komen dat ik een vriend heb.” De verpleger, die niet met zijn naam in de krant wil, reist voor haartransplantaties regelmatig naar Kuala Lumpur. Hoewel Singapore afgelopen augustus een wet tegen homoseksuele contacten heeft afgeschaft, voelt hij zich buiten zijn eigen land vrijer om zijn biseksualiteit ruimte te geven. Ondanks de angst voor arrestatie komt hij graag in Blue Boy. „Hier kan ik mezelf zijn. Ik ben niet zo vaak in Maleisië. Dus die paar keer per jaar dat ik kan komen, neem ik het risico.”

Afgelopen Halloween deed de Maleisische shariapolitie, de Jawi, samen met de reguliere politie en lokale ambtenaren een inval op een lhbti-feest in RexKL, een progressief cultureel centrum midden in de stad. Nadat alle uitgangen waren versperd, werden moslims naar de ene kant van de dansvloer gedreven en niet-moslims naar de andere. Daarna werden mannen van vrouwen gescheiden.

Lees ook Jonge Maleisiërs hebben genoeg van corruptie en oude politiek

„Vervolgens werd iedereen die er uitzag als transgender of homoseksueel in een aparte hoek gezet”, vertelt de Maleisische lhbti-activist Numan Afifi (31). Al jaren strijdt hij voor gelijke rechten. In 2017 ontving hij doodsbedreigingen. Zijn situatie werd zo onveilig, dat hij Maleisië een tijd moest verlaten. „We dachten dat het feest veilig was. De organisatoren hadden nota bene toestemming van de gemeente.” Agenten vroegen feestvierders naar hun gender, hun geaardheid, of ze een geslachtsoperatie hadden ondergaan. „Mannen met een pruik, in vrouwelijke kleding, zelfs mannen met een oorbel, werden afgezonderd van de rest. Trans vrouwen moesten hun bovenkleding en hun pruik afdoen. Voor een transgender vrouw is dat een enorme vernedering.”

We werden in een klasje gezet en kregen les hoe we moesten bidden. Daarna konden we gaan

Maleisische trans vrouw en danseres

Ook Afifi werd geselecteerd. „Maar ik zag er bij nader inzien volgens hen toch uit als een man, zoals in mijn paspoort staat.” Afifi lacht vermoeid. „Absurd natuurlijk. En het was ook nog Halloween. Iedereen had een kostuum aan.” Afifi mocht gaan. Twintig feestgangers werden in een busje meegenomen en gearresteerd voor het overtreden van zedenwetten. Een deel van de aanklachten werden door tussenkomst van advocaten, die diezelfde nacht door de lhbti-gemeenschap werden opgeroepen, geseponeerd. Andere zaken lopen nog.

„We zijn een gemakkelijk doelwit”, zegt een Blue Boy-performer en trans vrouw die haar naam evenmin in de krant wil. „Vooral in verkiezingstijd”, vervolgt ze schamper. „Machthebbers gebruiken ons om hun zogenaamd goede zeden te tonen. Door ons lastig te vallen willen ze laten zien dat ze ons niet accepteren. Ze denken dat het stemmen oplevert.”

In verkiezingstijden krijgt de lhbti-gemeenschap ook in de media extra aandacht. „Op een negatieve manier”, benadrukt ze. En dat kan geweld uitlokken. „Op straat kleed ik me zo onopvallend mogelijk.” De 52-jarige vrouw heeft in haar dertig jaar lange danscarrière al verschillende razzia’s meegemaakt. In 2018 bijvoorbeeld. Ze lacht spottend bij de herinnering. „We werden in een klasje gezet en kregen les hoe we moesten bidden en hoe we ons moesten wassen voor gebed. Ongelofelijk, hè? Daarna konden we gaan. Ze hadden hun punt weer gemaakt.”

Prostitutie

In een oude vervallen wijk in het hart van Kuala Lumpur zit een trans vrouw van Indiaas-Maleisische afkomst aan een uitklaptafel met daarop tientallen bakjes met rijstmaaltijden. Buurtbewoners, vooral oudere mensen, komen schielijk voorbij en pakken snel een bakje eten mee. De 34-jarige vrouw werkt sinds kort voor de transgender organisatie SEED. De stichting geeft juridisch en gezondheidsadvies en sinds de coronacrisis delen de trans vrouwen elke dag zo’n tweehonderd maaltijden uit.

Voor haar is de mogelijkheid om liefdadigheid te doen een nieuwe ervaring. „Het voelt goed om anderen te helpen”, zegt ze, terwijl ze een oude man met een verwaarloosde baard een bakje eten en een flesje drinkwater meegeeft. Ze hoopt via SEED meer mensen uit de lhbti-gemeenschap te ontmoeten. „En ik wil leren hoe ik mijn gedachten beter onder woorden kan brengen.”

Zodra een werkgever erachter komt dat je homoseksueel of trans bent, bijvoorbeeld door te speuren op sociale media, dan raak je vaak je baan kwijt

Mitch Yusof (55) directeur lhbti-organisatie SEED

Ze heeft nooit een opleiding kunnen doen. Als tienjarige werd ze door haar ouders mishandeld, omdat ze jurkjes aan wilde. Op haar elfde liep ze van huis. De eigenaresse van een bordeel verderop in de wijk bood onderdak aan en een jaar later had ze haar eerste klant. „Ik had geld nodig voor mijn hormonen. Asha (de bordeelhoudster) kon dat voor me regelen. Ik werd niet gedwongen hoor”, zegt ze. „Ik deed het vrijwillig.” Op de vraag hoe ze op die tijd terugkijkt, reageert ze met een stralende blik. „Ik was zo gelukkig. Ik genoot van de vrijheid om mezelf te zijn.”’ Even later vertelt ze dat er ook moeilijke tijden waren. Vaak was ze bang. Ze vertelt over groepsverkrachtingen, verraad en geweld. „Zie je mijn gezicht?”, vraagt ze en wijst naar littekens van messteken. Een snede loopt van haar mond tot haar oor.

Gesteund door een vriendin die beschermend naast haar gaat staan, vertelt ze over vernederingen door politieagenten. Over de keer dat ze zich op het politiebureau moest uitkleden. „Agenten lieten haar hurken”, vertaalt haar vriendin als ze niet de juiste woorden kan vinden. „Dat doen ze expres”, legt de vriendin uit, „zodat de penis, die we daaronder verbergen, eruit valt. En dan lachen ze ons uit.” De Indiase knikt. „Zo was het.” Ze is nu uit de prostitutie, maar nog altijd voelt ze zich op straat niet veilig. „De meeste mensen staren naar me.” Graag wil ze een geslachtsveranderingsoperatie. „Maar dat kost geld. Dan zal ik weer de prostitutie in moeten.”

Onverwacht bijeffect

„De kwetsbaarheid van lhbti-personen dringt door alle facetten van het dagelijks leven. Scholing, werk, het openbaar vervoer”, zegt SEED-directeur Mitch Yusof (55) in het kantoor boven het voedseluitgiftepunt. „Zodra een werkgever erachter komt dat je homoseksueel of trans bent, bijvoorbeeld door te speuren op sociale media, dan raak je vaak je baan kwijt. Of zijn er pesterijen. Ook komt afpersing voor.” En als je leefstijl en identiteit illegaal zijn, is aangifte doen geen optie.

Zo moet Yusof ook met zijn stichting al jaren schipperen tussen zichtbaarheid en verborgenheid. De coronacrisis had een onverwacht bijeffect. De organisatie bleek voor de gemeente waardevol in het bereiken van gemarginaliseerde groepen voor vaccinatie. SEED werkt nu stilletjes met enkele overheidsinstellingen samen. „Door de coronacrisis hebben mensen die voorheen op ons neerkeken nu onze hulp nodig. Het is voor het eerst dat wij ons gerespecteerd en gewenst voelen”, zegt Yusof geëmotioneerd. „Wij weten als geen ander hoe het is om buitengesloten te worden. Ons liefdadigheidsnetwerk stellen wij open voor iedereen.”

Progressieve islam

Het zijn kleine stapjes in de richting van acceptatie. Want de laatste jaren neemt door de toenemende invloed van een conservatieve islam ruimte voor lhbti juist af. „Tot 1986 was het in Maleisië mogelijk om een geslachtoperatie te doen”, vertelt Yusof. „Dat kan nu niet meer. De laatste jaren zijn er steeds meer islamitische genderwetten bijgekomen. Terwijl de sharia in eerste instantie alleen ging over het huwelijk en erfeniszaken.”

Lees ook: Koeweit wil nu zelfs geen regenboogkrijtjes meer

Recente politieke ontwikkelingen van Maleisië gaan twee kanten op. Zo verloor het aloude conservatieve machtsblok de laatste verkiezingen weliswaar van een progressieve coalitie, tegelijkertijd kwam een coalitie met daarin een zeer conservatieve moslimpartij als tweede uit de bus. Yusof heeft daarom hoop op verandering, maar door de groeiende invloed van conservatieve islamstromingen ziet hij Maleisië niet snel richting een maatschappij gaan die de lhbti-gemeenschap omarmt.

Zoals de meeste Maleisische lhbti-personen is Yusof niet anti-islam, maar put hij kracht uit een progressieve invulling van zijn geloof. „In de VS ontmoette ik imam Anima Wadud. Zij zei: ‘God is geen man en geen vrouw. God is allebei en geen van beide. En wie kan dat beter begrijpen dan een transgender persoon zoals jij?’ Ik probeer nu god te eren door de beste versie van mezelf te zijn.”

Ook activist Afifi is moslim en gelooft in een wereld met islam én gelijke rechten voor lhbti-personen. „Als het lukt om vooruitstrevende jonge mensen te mobiliseren, dan kunnen Maleisië en Indonesië voorlopers zijn voor progressieve maatschappijen in de islamitische wereld”, stelt hij. „Want die wordt nu gedomineerd door een conservatief dictatoriaal blok uit het Midden-Oosten. Het is mijn doel om dit blok te doorbreken.” Ook Afifi blijft dromen van een beter leven. Hoe ziet dat er uit? „Veilig buiten lopen, een relatie en acceptatie”, zegt hij zachtjes.

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 29 november 2022

Uitstoot hier, effecten elders – zijn landen verplicht rekening te houden met de rest van de wereld?

admin
November 24, 2024
0

In Den Haag kan het mondiale klimaatbeleid de komende tijd een impuls krijgen die het sinds het Klimaatakkoord van Parijs (2015) niet meer heeft gehad. Twee weken lang luisteren de rechters van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) naar tientallen vertegenwoordigers van landen en internationale organisaties, met als doel een oordeel te vellen over de verplichtingen van staten om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen.

1. Wat staat er in deze zaak op het spel?

Op initiatief van Vanuatu, een kleine eilandengroep in de Stille Oceaan ten oosten van Australië, buigen de rechters zich over twee fundamentele vragen. De belangrijkste luidt, simpel gezegd: welke verplichtingen hebben staten volgens het internationaal recht om het klimaatsysteem en het milieu te beschermen, ten behoeve van (andere) staten en toekomstige generaties?

De tweede vraag gaat over de juridische consequenties van eventuele verplichtingen voor landen die ernstige schade hebben veroorzaakt, door de uitstoot van broeikasgassen en door het nalaten die uitstoot te reduceren. Daarbij gaat het speciaal over de gevolgen van de opwarming voor kwetsbare landen, zoals kleine eilandstaatjes. Er is ook expliciet gevraagd naar verplichtingen van landen jegens bevolkingsgroepen en individuen, nu en in de toekomst.

Het antwoord van het ICJ is een advies, het heeft geen bindende werking. Maar volgens de meeste rechtsgeleerden zal een uitspraak van het hoogste juridische orgaan van de Verenigde Naties doorwerken in landen, in onderhandelingen over mondiaal klimaatbeleid, en in de vele rechtszaken van individuen en organisaties die schade lijden door de opwarming van de planeet.

Voor Vanuatu, dat nauwelijks een meter boven de zeespiegel uitkomt en zich heel moeilijk kan beschermen tegen de stijging ervan, is dit van existentieel belang. Het eilandstaatje heeft nauwelijks bijgedragen aan de opwarming, maar voelt wel als een van de eerste landen de verregaande gevolgen.

2. Waarom buigt het Internationaal Gerechtshof zich nu over deze kwestie?

In 2019 begon een groep rechtenstudenten van de University of the South Pacific een campagne om „het grootste mondiale probleem, klimaatverandering, voor het hoogste rechtsorgaan van de wereld te brengen”. De regering van Vanuatu sloot zich aan bij dit initiatief en diende in 2021 een resolutie in bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarin om een antwoord van het ICJ op de twee bovengenoemde kwesties werd gevraagd.

Vanuatu wist steun voor de resolutie te krijgen van uiteindelijk 132 landen. Daarnaast spraken wereldwijd zo’n 1.500 organisaties zich uit voor de rechtszaak. Volgens internationaal jurist Margaretha Wewerinke-Singh, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Fiji, toont de enorme steun voor de zaak „de collectieve wens om [klimaatverandering] aan te pakken in overeenstemming met de vastgestelde juridische normen en principes van rechtvaardigheid”. Daarnaast laat het zien dat er grote behoefte is aan meer juridische onderbouwing van internationaal klimaatbeleid.

Op 29 maart vorig jaar werd de resolutie unaniem aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN en is het hof begonnen met de voorbereiding. De belangstelling voor de hoorzittingen, die maandag beginnen, blijkt heel groot. Maar liefst 98 landen en twaalf internationale organisaties kunnen hun verhaal doen gedurende tien zittingsdagen. Op de laatste twee dagen is tijd gereserveerd voor organisaties uiteenlopend van het Pacific Islands Forum Fisheries Agency tot de organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) en de Wereldgezondheidsorganisatie.

Vanuatu hoopt dat de rechters van het ICJ in de loop van volgend jaar met hun oordeel komen.

3. Wat kan de uitspraak betekenen voor de verantwoordelijkheid voor klimaatschade?

Volgens Wewerinke-Singh, die deel uitmaakt van het adviesteam van Vanuatu, kan de uitspraak „een keerpunt in de mondiale strijd voor klimaatrechtvaardigheid” zijn.

Joie Chowdhury, advocaat bij het Amerikaanse Center for International Environmental Law (CIEL), zegt dat de uitspraak, „een steviger basis” kan leggen „onder multilaterale oplossingen” (lees: de druk opvoeren bij klimaatonderhandelingen). In een webinar zei zij deze zomer dat hiermee „landen in het mondiale Zuiden, kleine eilandstaten en kwetsbare ontwikkelingslanden extra juridische instrumenten krijgen om hun onderhandelingspositie te versterken”.

Hoogleraar internationaal recht André Nollkaemper noemde vorige week in NRC een oordeel „heel belangrijk”. Landen hebben weliswaar allerlei beloftes gedaan om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren, en ze geven vaak ook financiële steun aan kwetsbare landen, maar in feite ontbreekt een internationaal rechterlijke onderbouwing.

4. Welke politieke gevolgen kan de uitspraak hebben?

Volgens Nollkaemper kan het bijna niet anders dan dat de rechters zullen concluderen dat landen alles in het werk moeten stellen om schade in andere landen te voorkomen. En dat landen die in het verleden veel broeikasgassen hebben uitgestoten en dat nog steeds doen – dat wil zeggen: rijke, geïndustrialiseerde landen – „verplicht zijn bij te dragen aan rechtsherstel” en aan het herstellen van de schade die andere landen lijden – in de praktijk: vooral ontwikkelingslanden.

Voor kleine eilandstaten gaat het bij de vragen die in Den Haag voorliggen uiteindelijk om hun voortbestaan. Vanuatu’s minister van Klimaatverandering, Ralph Regenvanu, hoopt dat het vonnis de stemmen van de meest kwetsbare groepen zal versterken. Op de speciale website van Vanuatu over de zaak staat: „Zonder snelle en verstrekkende maatregelen zullen laaggelegen atolstaten zoals Vanuatu naar verwachting halverwege de eeuw onbewoonbaar worden, waardoor het voortbestaan van hun cultuur, hun staat en hun soevereiniteit in gevaar komt.”

‘Ik dacht dat ze seks wilde’, is geen excuus meer in Zuid-Afrika, dat een ‘pandemie’ van seksueel geweld kent

admin
November 24, 2024
0

Een jonge vrouw gehuld in een sober roze shirt en met een kort kapsel, steekt haar stevig gespalkte onderarm uit. S. zit op haar kamer in een opvang voor mishandelde vrouwen van de Nationale Opvang Beweging (NSMSA) in de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng. „Doet het nog pijn?”, vraagt Lisha Stevens, het hoofd van NSMSA aan de 27-jarige vrouw uit Soweto. „Bij sommige bewegingen wel, bijvoorbeeld als ik mijn baby optil”, vertrouwt S. haar toe.

Twee maanden geleden is ze door haar vriend met een ijzeren staaf geslagen, waardoor haar ellepijp is gebroken. Haar vriend misbruikte S. stelselmatig. Maar de laatste keer was de afranseling door haar partner, een evenementenopbouwer die met een alcoholverslaving kampt, wreder dan ooit tevoren, vertelt ze. „Hij heeft me ontzettend hard geslagen, eerst met een stoel en daarna met die ijzeren staaf. Toen heeft hij me zo lang gewurgd dat ik bijna bewusteloos raakte. Ik dacht dat hij me zou vermoorden,” zegt S. Haar naam wordt hier uit veiligheidsoverwegingen niet genoemd.

Sinds ze uit het ziekenhuis is ontslagen, zit ze samen met haar acht maanden oude zoontje ondergedoken in deze opvang in een buitenwijk van Soweto, met zo’n 1,3 miljoen inwoners de grootste township van Zuid-Afrika. Alleen haar zus, die haar hier naartoe gebracht heeft, weet dat ze hier woont.

Straffeloosheid

Deze maandag is het Internationale dag voor de beëindiging van geweld tegen vrouwen, de aftrap van een campagne, die belangrijk is voor zowel de regering als maatschappelijke organisaties om de acceptatie van seksueel geweld te doorbreken.

Zuid-Afrika kent een van de hoogste cijfers van seksueel geweld tegen vrouwen ter wereld. Verkrachting, huiselijk geweld en femicide zijn een plaag voor de samenleving, waar ook president Cyril Ramaphosa aan refereerde in zijn laatste State of the Union, zijn belangrijkste jaarlijkse toespraak. Het staatshoofd noemde daarin seksueel geweld in Zuid-Afrika een „pandemie” en beloofde 20 miljard rand (omgerekend zo’n 1 miljard euro) voor de bestrijding ervan.

Eerdere pogingen om via overheidsbeleid iets aan het seksueel geweld te doen – zoals een nationaal plan in 2020 – zijn nog niet succesvol gebleken.

S. met haar zoontje in de gemeenschappelijke ruimte van een opvang voor mishandelde vrouwen in Gauteng.

Eén op de zestien vrouwen heeft in 2022 fysiek en seksueel geweld ondervonden, zo blijkt uit een vorige week verschenen studie van onderzoeksinstituut Human Sciences Research Council (HSRC). 36 procent van de volwassen vrouwen in Zuid-Afrika is op enig moment in hun leven slachtoffer geweest van fysiek en seksueel geweld. Bijna een kwart van de vrouwen is in hun leven fysiek mishandeld door hun partner.

Bovendien ontkomen daders van seksuele misdrijven in verreweg de meeste gevallen aan een veroordeling. De politie registreerde tussen 2022 en 2023 meer dan 43.000 verkrachtingszaken. In diezelfde twaalf maanden werden slechts 519 verdachten voor verkrachting veroordeeld.

Baanbrekende uitspraak

Maar er gloort een sprankje hoop. ‘The Embrace Project’, een maatschappelijke organisatie die seksueel geweld bestrijdt, heeft samen met een slachtoffer van seksueel geweld een belangrijke rechtszaak gewonnen. Eind september van dit jaar oordeelde het hooggerechtshof van Johannesburg dat verdachten „subjectieve instemming” niet meer als geldige verdediging kunnen gebruiken, omdat dit in strijd is met de grondwet. Volgens het hof schendt dit het recht van het slachtoffer op onder andere gelijkheid, menselijke waardigheid, privacy en lichamelijke integriteit.

„Dit betekent dat de verdachte in een verkrachtingszaak moet bewijzen dat de vrouw instemde met seks om zich vrij te pleiten en niet langer simpelweg kan zeggen: ‘ik dacht dat ze seks wilde’,” verduidelijkt Lee-Anne Germanos Manuel, jurist en mede-oprichter van The Embrace Project.

Voordat het zover is, moet het Constitutionele Hof, de hoogste rechtbank in Zuid-Afrika, er nog over beslissen. Indien dat hof de uitspraak van het hooggerechtshof in stand houdt, zal dat enorme impact hebben, verwacht Germanos Manuel. „De verdediging van ‘subjectieve instemming’ door verdachten is één van de belangrijkste redenen waarom het ons justitieapparaat nauwelijks lukt om daders te veroordelen.”

„Kijk naar de zaak van het slachtoffer dat samen met ons deze zaak heeft aangespannen. De rechter heeft vastgesteld dat er geen instemming was voor seks en geloofde niet dat de verdachte daadwerkelijk dacht dat het slachtoffer instemming had gegeven. Toch heeft de rechter hem vrijgesproken, omdat er onvoldoende bewijs was om de claim van de verdachte te weerleggen.”

Genormaliseerd

Vlak na de uitspraak snijdt de populaire televisiesoap Skeem Saam het onderwerp van seksuele instemming aan. Een rechtbank veroordeelt een van de hoofdpersonages, Toby, voor de verkrachting van een vrouw, met wie hij eerst innig gezoend heeft. Hij zegt dat hij instemming had voor de seks, zij ontkent.

Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort

Lisha Stevens
Opvang Beweging

De uitzending veroorzaakte een storm van reacties op sociale media. Sommige berichten juichen de keuze van de Skeem Saam-makers toe, maar de meerderheid – nagenoeg allemaal mannen – reageert als door een wesp gestoken. Opmerkingen als „ze wilde juist dat hij haar verkrachtte”, „als een vrouw een valse verkrachtingsbeschuldiging doet, is de man nu de klos” en „vrouwen zullen mannen massaal afpersen” gonsden rond op X.

Lisha Stevens, provinciaal hoofd van de Nationale Opvangbeweging in Gauteng, inspecteert de spalk aan de onderarm van S.

Een groot probleem volgens onderzoeksinstituut HSRC is de houding van mannen. Zo zou 85 procent vinden dat vrouwen te gemakkelijk een aanklacht van mishandeling door een man kunnen indienen. Bijna 10 procent van de mannen schuift de schuld op de vrouw af wanneer een man haar verkracht.

Doordat seksueel geweld volledig genormaliseerd is in de Zuid-Afrikaanse samenleving is het moeilijk te bestrijden, legt Lisha Stevens van NSMSA uit. „In deze cultuur wordt het van mannen verwacht dat ze dominant zijn. Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort.”

Kennisplatform Safer Spaces plaatst dit macho-gedrag in de sociale context. Hoge werkloosheid en inkomensongelijkheid zouden toxische mannelijkheid versterken. Daarnaast liet de gewelddadige geschiedenis van kolonialisme en het apartheidsverleden veel huishoudens achter zonder vaderfiguren, waardoor het risico op agressie en emotionele instabiliteit groter werd. Ook onderwijs, media en sociale druk versterken traditionele rolpatronen, aldus het platform.

Volgens Stevens praten familieleden vaak op het slachtoffer in om geen aangifte te doen en bij haar gewelddadige partner te blijven. „Daarnaast zijn veel slachtoffers van huiselijk geweld financieel afhankelijk van de dader, wat deze enorme macht geeft.”

Laksheid politie

Stevens zie hoe de aanpak van daders en bescherming van slachtoffers ook bij de politie ondermaats is. Onderzoek van het Civiele Secretariaat voor de Politiedienst (CSPS) onderschrijft dit probleem. Het overheidsorgaan, dat toezicht houdt op de politie, rapporteerde vorige maand aan het parlement dat in 2023 geen enkel politiebureau in het land voldoet aan de standaarden die in de Wet op huiselijk geweld zijn beschreven. Agenten weigeren onder andere aanklachten te registreren, zijn laks in de uitvoering van gebiedsverboden en lopen hopeloos achter met de afhandeling van zaken. Bovendien stelt CSPS vast dat agenten vaak zelf overtreders zijn. In de onderzoeksperiode van vijf maanden werden 232 agenten beschuldigd van huiselijk geweld.

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”

Luister naar