Op 15 december plaatste tennisster Naomi Osaka een bericht op X: „Bedankt dat jullie in me geloven en het met me volhouden. We delen geweldige herinneringen, maar sommige dingen had ik liever anders aangepakt. Jullie stonden me toe in mijn eigen tempo volwassen te worden – dank voor het geduld.”
Het was kort voor haar rentree in het Australische Brisbane. Ze had vijftien maanden geen wedstrijd gespeeld en was met haar 833ste plaats op de wereldranglijst ver verwijderd van haar voormalige nummer-één-positie. In Brisbane kwam Osaka niet verder dan de tweede ronde, maar op de Australian Open – die ze in 2019 en 2021 won – hoopt ze de komende weken haar oude zelf te hervinden. Of liever nog: een betere versie.
Wie is Naomi Osaka, een van de meest succesvolle en best verdienende sportvrouwen ooit, die er met haar acties en uitspraken niet voor terugdeinst gevoelige maatschappelijke kwesties aan te snijden, soms tegen een hoge prijs?
Naomi Osaka werd in 1997 geboren in Japan, anderhalf jaar na haar zus Mari. Haar moeder Tamaki Osaka is Japanse, haar vader Leonard Francois is Haïtiaans, maar verhuisde als kind naar de Verenigde Staten. Na zijn studie reisde hij met een vriend naar Japan. Daar had hij het zo naar zijn zin dat hij in de stad Osaka ging wonen en een kleine kledingwinkel opende. Tamaki liep er op een dag naar binnen en de twee kregen een relatie.
Toen Naomi nog een baby was, zette Leonard de tv aan in hun eenkamerwoning. Met Tamaki viel hij midden in de vrouwendubbelfinale op Roland Garros, waar Martina Hingis en Anna Kournikova het tegen Venus en Serena Williams opnamen. Vooral van de laatste twee waren ze onder de indruk. „We waren verbaasd over de majestueuze prestaties van deze zwarte vrouwen en zussen”, zou Tamaki later schrijven in haar memoires. „Ik dacht: dit zijn de mogelijkheden waarnaar ik op zoek ben. De lichtstraal die tot hoop leidde, waren de zusjes Williams.”
Blauwdruk
Die lichtstraal kwam als geroepen, want de Osaka’s hadden het zwaar. In het deze week verschenen boek Naomi Osaka. Her journey to finding her power and her voice beschrijft Ben Rothenberg, voormalig journalist van The New York Times, hoe Tamaki in de avonden boodschappen deed omdat de tofu dan goedkoper was – want minder vers. Intussen droomde ze van een tenniscarrière voor haar dochters. Niet zo zeer vanwege het grote geld, maar omdat zij het geweldig vond hoe de Williams-zussen de wereld rondvlogen en maatschappelijk debat entameerden.
De carrière van Venus en Serena Williams werd een blauwdruk voor die van Mari en Naomi Osaka, die aanvankelijk werden gecoacht door vader Leonard. Net als Richard Williams stuurde hij zijn dochters op jonge leeftijd de baan op en schreef hij ze in voor toernooien. Leonard las dezelfde tennisboeken als Richard en keek naar dezelfde instructievideo’s. Die nieuw verworven kennis probeerde hij op zijn dochters over te brengen. Met name Mari – veel minder succesvol dan haar kleine zus – vroeg zich op latere leeftijd af of zij ooit de keus had gehad ‘nee’ te zeggen tegen een tennisloopbaan.
Rothenberg noemt die reactie „niet verrassend”, maar hij wil niet ingaan op een recent (inmiddels verwijderd) Instagrambericht van Mari, waarin zij hevig tekeergaat tegen haar vader. Ze zegt van hem „te walgen”, als „vader en als mens”. Hij zou haar „emotioneel misbruikt” hebben en ze schrijft dat zijn dood haar niet zal raken. Rothenberg: „Die post is van haar account afkomstig, maar over de achtergrond weet ik niets. Ik hoop dat Naomi er vragen over wil beantwoorden.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/01/12142609/data110116951-8f5da6.jpg)
Serena Williams is Osaka’s grote voorbeeld, tegen wie ze vier keer heeft gespeeld. Hun tweede ontmoeting, in de finale van de US Open in 2018, leidde tot Osaka’s grote doorbraak. Maar de zege was bitterzoet, omdat Williams het aan de stok kreeg met de scheidsrechter. Die gaf haar drie waarschuwingen: één omdat haar coach haar tegen de regels in aanwijzingen gaf, één omdat zij met haar racket smeet en één omdat zij hem uitfoeterde. Osaka vroeg zich af of het daaropvolgene boegeroep tegen haar of publiekslieveling Williams was gericht.
Door de breed uitgemeten confrontatie ging alle aandacht in de dagen en weken na de finale naar de verliezer uit. Williams kreeg er hard van langs – er verscheen onder meer een Australische cartoon met racistische ondertoon – en dat leidde tot schuldgevoelens bij Osaka. Toen zij in 2021 op sociale media schreef dat zij last had van „depressieve periodes”, verwees ze naar de gebeurtenissen op de US Open. „Ik kan daar maar heel moeilijk mee omgaan.”
Journalisten geweerd
Kort ervoor had zij zich teruggetrokken uit het toernooi van Roland Garros, nadat tumult was ontstaan omdat zij de pers niet te woord wilde staan vanwege haar mentale gesteldheid. Dezelfde pers die haar volgens critici groot had gemaakt en aan een megafortuin had geholpen. Sportmediabedrijf Sportico becijferde vlak voor Roland Garros dat Osaka in een jaar tijd 55,2 miljoen dollar (50,4 miljoen euro) had verdiend, waarvan zo’n 50 miljoen dollar aan commerciële activiteiten.
Haar Belgische tenniscoach Wim Fissette vertelt dat Osaka hem niet vooraf inlichtte over haar beslissing om de pers te weren. Zoals zij zich een jaar eerder vanuit het niets had teruggetrokken uit de Western & Southern Open in Cincinnati, waar zij de halve finale had bereikt, uit protest tegen het neerschieten van een jonge zwarte man door een politieagent. „Als zwarte vrouw heb ik het gevoel dat er nu veel belangrijkere zaken spelen die aandacht vereisen”, schreef zij op X. Het toernooi legde daarop alle wedstrijden een dag stil, waarna Osaka alsnog kwam opdagen. Ze had haar punt gemaakt.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/01/12142606/data109991348-e5b4c2.jpg)
Datzelfde jaar – in coronatijd – droeg zij op de US Open zelf ontworpen mondmaskers met de namen van zwarte Amerikanen die slachtoffer waren geworden van politiegeweld. Ze moest en zou de finale halen, zei ze, want dan kon ze er zeven dragen. Niet genoeg om alle slachtoffers onder de aandacht te brengen, maar wel het maximaal haalbare dat toernooi. „Naomi is een vrouw met een sterke mening die haar eigen keuzes maakt”, zegt Fissette. „Met haar werken kan uitdagend zijn.”
Fissette werd eind 2019 door Osaka ingehuurd. Hij werkte tot de zomer van 2022 met haar samen en ging toen voor ruim een jaar zijn eigen weg, omdat zij toe was aan iets anders. „Ik proefde in die tijd weinig enthousiasme bij haar om zich verder te ontwikkelen. Ze leek overwinningen normaal te vinden en nam steeds meer tijd voor zichzelf buiten de baan. Daardoor kwam ze in een neerwaartse spiraal. Ik kon haar slecht inschatten, had geen idee waar het heen ging met haar carrière.”
Voorbeeld voor haar dochter
Niet lang na Fissettes vertrek speelde Osaka haar voorlopig laatste wedstrijd. Ze had last van blessures, kwakkelde met haar mentale gezondheid en kreeg samen met haar partner, de Amerikaanse rapper Cordae, een dochter. Fissette: „Toen ik haar afgelopen september sprak, merkte ik dat er iets veranderd was. Ze had de liefde voor de sport hervonden en zei dat ze een voorbeeld voor haar dochter wil zijn, door alles uit zichzelf te halen.” Ze hernieuwden hun samenwerking.
Fissette is verbaasd als hij hoort wat Osaka in een interview met een Japanse oud-tennisser heeft gezegd op de vraag wat zij nog wil bereiken in het tweede deel van haar carrière: acht grandslamtitels. „Naomi heeft hele hoge verwachtingen van zichzelf. Ze denkt dat fans boos het stadion verlaten als ze een partij verliest. Ik zeg dan dat mensen het fantastisch vinden om haar aan het werk te zien, door haar mentaliteit en energie. En dat ze, zeker nu ze moeder is, meer moet relativeren.”
Moesten Naomi Osaka en haar ouders lang sappelen aan het begin van haar carrière, sinds haar doorbraak bij de US Open in 2018 gaat het hen financieel voor de wind. Rothenberg verwoordt het zo in zijn boek: „Naarmate Naomi grote toernooien begon te winnen, werd er steeds meer aan haar getrokken. Ze zou haar hele lichaam kunnen bedekken met de Amerikaanse en mondiale merken die haar sponsoren: op haar oren een koptelefoon van Dre, om haar pols een Tag Heuer-horloge, om haar benen een spijkerbroek van Levi’s, over haar schouder de riem van een Louis Vuitton-tas met daarin haar Mastercard” – en zo gaat hij nog even door.
Osaka investeerde in een salade-keten, een platform voor mentaal welzijn op de werkvloer en een bedrijf dat technologie voor prestatieverbetering ontwikkelt. Ze is mede-eigenaar van een Amerikaans vrouwenvoetbalteam en een bedrijf dat huidverzorgingsproducten voor mensen met een donkere huidskleur ontwikkelt. In 2022 verliet zij managementbureau IMG met haar vertegenwoordiger Stuart Duguid om een eigen bureau op te zetten: Evolve. Rond dezelfde periode startten de twee een mediabedrijf: Hana Kuma (Japans voor ‘bloem beer’).
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/01/12142608/data109991768-6d792b.jpg)
„Als zakenvrouw bewandelt Naomi ongebaande paden”, zegt Duguid, die Osaka sinds haar zeventiende kent. Daarom was het volgens hem logischer een eigen managementbureau op te richten, dat geeft haar meer bewegingsvrijheid en autonomie. Hana Kuma agendeert volgens hem belangrijke maatschappelijke kwesties bij een internationaal, multicultureel publiek via „eerlijke en speelse verhalen”. Op de vraag hoe zij zakelijk opereert, zegt Duguid: „Ze is heel slim en bouwt relaties op met de senior managers die ze ontmoet om van hen te leren. Mensen als Phil Knight [mede-oprichter van Nike], Frédéric Arnault [directeur van de horlogedivisie van LVMH] en Nicolas Ghesquière [modeontwerper].”
Kobe Bryant
Er is nóg iemand van wie Osaka veel heeft opgestoken: basketballer Kobe Bryant, die in 2020 omkwam bij een helikoptercrash. In zijn boek beschrijft Ben Rothenberg hoe Duguid (die toen nog bij managementbureau IMG werkte) in 2019 op zoek ging naar een mentor voor zijn jonge cliënt. Iemand die haar kon leren met nederlagen en media-aandacht om te gaan. Iemand die wist hoe je het beste uit jezelf kunt halen.
Osaka dacht aanvankelijk aan Serena Williams, maar dat was een druk bezette collega van wie ze iets te veel onder de indruk was. Duguid polste de manager van de Amerikaanse basketballer LeBron James, die hem aanraadde James’ gestopte collega Bryant te benaderen. Bryant reageerde enthousiast en de twee belden en sms’ten in de acht maanden voor zijn dood regelmatig met elkaar – hij noemde haar ‘little sis,’ zij hem ‘big bro’. Toen hij overleed bedankte Osaka Bryant op sociale media voor zijn bescheidenheid en ondersteuning.
Sportsite The Athletic volgde Naomi Osaka tijdens haar afwezigheid van het tenniscircuit. In de aanloop naar haar bevalling, vorige zomer, had zij veel last van angstgedachten – word ik wel een goede moeder, hoe weet ik of mijn dochter mij als ouder waardeert – en ook in de periode erna had zij het vaak moeilijk, schrijft The Athletic. „Er waren veel slapeloze nachten, waarin ze verdrietig, onzeker en gefrustreerd door haar huis in Los Angeles liep. Ze was op tennisgebied de beste ter wereld. Hoe kon ze dan slecht zijn in de meest natuurlijke dingen, dingen die vrouwen al duizenden jaren doen en die zo gemakkelijk lijken?”
Naarmate ze meer vertrouwen kreeg in haar kwaliteiten als moeder, werd ook haar sportieve honger groter. De afgelopen maanden hield Osaka er een strak regime op na ter voorbereiding op haar comeback. De dag begon met een osteopatische behandeling, gevolgd door een aantal drills, een tennistraining, oefeningen met gewichten. Met de Amerikaanse balletdanseres Simone Elliott werkte ze aan haar explosiviteit. Met haar coach Fissette werkte ze aan een krachtiger backhand.
Rothenberg zegt dat hij geen idee heeft hoelang Osaka blijft tennissen en of ze al plannen heeft voor een leven daarna. „Misschien gaat ze nog drie jaar door, misschien tien. Maar succes zit in haar genen, die vindt heus haar weg. Ze heeft zó veel interesses.” Stuart Duguid lijkt zeker te weten wat zijn goede vriendin en zakenpartner na haar tenniscarrière gaat doen: „Iets met mode en design.”
