N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
JA21 wil het goede resultaat van de Provinciale Statenverkiezingen overtreffen, zei partijleider Eerdmans zaterdag in Amersfoort. Maar twee parlementariërs die daarbij zouden helpen, liepen weg naar BBB.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104780060-6c51c6.jpg)
Joost Eerdmans denkt de laatste tijd vaak aan Jan Marijnissen, oprichter en decennialang het boegbeeld van de Socialistische Partij. „Die zei: ‘Je bent zo goed als je laatste wedstrijd’”, vertelde de lijsttrekker van JA21 zaterdag aan een zaal in Amersfoort, die was gevuld met tussen de 100 en 200 leden en belangstellenden.
In de Eerste Kamer zit JA21 sinds de Provinciale Statenverkiezingen met drie senatoren. Omgerekend naar de Tweede Kamer zouden dat zes zetels zijn, zei Eerdmans in zijn praatje, dat de aftrap van de JA21-campagne vormde. Dat resultaat verbeteren: daar mikt hij op bij de verkiezingen in november.
Of dat gaat lukken, is de vraag. Het rommelt bij de partij die eind 2020 werd opgericht door een groep volksvertegenwoordigers die Forum voor Democratie zat waren en zich afsplitsten. Er klinkt kritiek op het gebrek aan interne democratie en op de macht van de partijtop. Twee van de drie Tweede Kamerleden maakten in augustus al bekend niet opnieuw op de JA21-kandidatenlijst te willen.
Pijnlijk
Alsof dat niet pijnlijk genoeg was, verschenen die twee Kamerleden – Nicki Pouw-Verweij en Derk Jan Eppink – vrijdag in Deventer aan de zijde van Caroline van der Plas en Mona Keijzer, als nieuwe aanwinsten voor BBB. Doordat ze direct overstappen, houdt JA21 nog maar één Kamerzetel over. Die is voor Eerdmans. Hij was, behalve voor Forum voor Democratie, zelf al actief voor het CDA, de LPF, EénNL en Leefbaar Rotterdam.
Het was niet de enige aderlating: een week eerder hadden al twee JA21’ers in het Europees Parlement – Rob Roos en Rob Rooken – hun lidmaatschap van de partij opgezegd. Beiden gaan op eigen titel verder. Ook in Brussel houdt JA21 daardoor nog maar één parlementariër over. De partij van de afsplitsers is nu zelf het slachtoffer van een reeks afsplitsers.
Meer en meer draait JA21 zo om de twee oprichters: fractievoorzitter en lijstaanvoerder Joost Eerdmans en Annabel Nanninga, die de afgelopen jaren in de Eerste Kamer en de Amsterdamse gemeenteraad zat, maar nu als nummer 2 op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer staat. Die aankondiging, samen met het verkiezingsprogramma, sneeuwt nogal onder door al het afsplitsnieuws.
Rust uitstralen
„We hebben het gewoon echt even moeilijk nu”, zegt Nanninga op het podium, waarna ze het vertrouwen uitspreekt dat de partij „weer stabiel” wordt. Dat lijkt cruciaal, want uitgerekend die stabiliteit was bij de oprichting een belangrijk speerpunt van de partij. Anders dan zijn voorgangers op de rechts-radicale flank wilde JA21 rust uitstralen.
De kwestie is extra prangend, omdat het op rechts alleen maar drukker is geworden sinds de oprichting van JA21. Opties zijn er voor de rechtse kiezer te over: Van der Plas met BBB, Pieter Omtzigt met Nieuw Sociaal Contract, en dan zijn er nog FVD en BVNL, de partij van ex-FVD’er Wybren van Haga.
Volgens Nanninga is het onderscheid tussen JA21 en andere rechtse partijen duidelijk. BBB noemt ze te soft op asielbeleid en Omtzigts NSC wil ze al helemaal niet als bedreiging zien. „Dat is een linkse partij die herverdelingspolitiek wil gaan voeren. Dat is een fundamenteel ander idee dan bij ons.”
Afgaand op de verhalen van Eerdmans en Nanninga is de doorsnee JA21-kiezer een blije burger – géén boze – met een middeninkomen die aan de tank niet te veel voor zijn of haar benzine wil betalen en zonder slecht gevoel wil kunnen vlees eten of op vliegvakantie gaan.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/02/data82262882-86f22a.jpg)
Groeistuipen
De speerpunten in het programma zijn grotendeels de prioriteiten die de partij in vorige campagnes de boventoon liet voeren. De voornaamste twee: de bouw van meer kerncentrales en een streng asielbeleid, waarbij elke asielzoeker buiten Europa wordt opgevangen.
Ook andere voorstellen bedienen de rechtse kiezer. De inkomensbelasting wordt voor lage en hoge inkomens gelijkgetrokken en de erfbelasting wordt zo goed als afgeschaft. De verhuurderheffing voor woningcorporaties keert terug en de maximumsnelheid gaat weer van 100 naar 130 kilometer per uur.
‘Rechtse koers, realistische plannen’ luidt de campagneslogan waarmee Eerdmans zijn betoog samenvat. En die afsplitsers? Dat zijn groeistuipen van een partij die volwassen wordt, bezweren de partijprominenten in de zaal in Amersfoort, niet de laatste stuiptrekkingen.
„Mijn kleinzoon van elf maanden is ook veel gevallen”, zegt Bob van Pareren, ex-FVD’er, tot voor kort Eerste Kamerlid en Statenlid voor JA21. „En die begint nu te lopen.”
,,Het is hetzelfde als zien dat een kind de mazelen krijgt en zeggen: die gaat dood’’, zegt Marco Pastors (ex-LPF, nu Leefbaar Rotterdam en JA21-lijstduwer bij de meest recente Eerste Kamerverkiezingen).
Natuurlijk is het vervelend, zegt Pastors over het nieuws van de overstappers, „als er zo’n vrachtwagen door je tuin rijdt”. Maar dit komt JA21 te boven, daar is hij van overtuigd. „Leefbaar Rotterdam raakte in zijn eerste termijn ook acht zetels kwijt. Dat kan, dat hoort erbij.”
