Na terugtreden van Biden ligt de strijd om het presidentschap weer helemaal open

In een toespraak op het campagnehoofdkwartier in de stad Wilmington in Delaware heeft Harris benadrukt wat voor president ze zal zijn en in hoeverre ze verschilt van de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump.

“Ik nam het op tegen alle soorten daders”, zei ze over haar tijd als openbaar aanklagers in Californië. “Mannen die vrouwen misbruikten, fraudeurs die consumenten oplichtten, valsspelers die de regels braken. Dus geloof me als ik zeg dat ik het type Donald Trump ken.”

Ook wees Harris erop dat abortus een belangrijke rol in haar verkiezingsprogramma zal spelen, net als klimaatverandering. Haar eerste officiële campagne-evenement vindt dinsdag plaats in Milwaukee, de stad in Wisconsin waar afgelopen week nog de Republikeinse Conventie plaatsvond.

Vicepresident Kamala Harris is in enkele maanden tijd van ‘het voornaamste afbreukrisico’ van de Democratische campagne omgetoverd tot ‘de bijna zekere presidentskandidaat’. Zonder daar ogenschijnlijk iets voor te doen. De discussie binnen de partij lijkt zich snel te verleggen van Bidens aftakeling naar Harris’ potentiële running mates. Terwijl het helemaal niet zeker is dat zij de beste uitdager is van Donald Trump.

Voordat Joe Biden zondag het onontkoombare nieuws bekendmaakte dat hij op zijn 81ste toch niet opgaat voor een tweede termijn, was Harris al het best gepositioneerd om hem te vervangen. Sinds president Biden, per brief op X, aankondigde zich „in het belang van mijn partij en het land” terug te trekken, regent het steunbetuigingen en donaties voor Harris. Eerst van Biden zelf. Onmiddellijk daarna van de Clintons. Al snel ook van partijgenoten met eigen, hogere ambities: gouverneur Gavin Newsom (Californië), Josh Shapiro (Pennsylvania) en minister Pete Buttigieg bijvoorbeeld.

Met nog vier weken te gaan tot de Democratische Conventie en minder dan twee maanden tot de eerste stemmen in de presidentsverkiezingen worden uitgebracht, schaart de partij zich liever rond de eigen vlag dan dat het een mediaspektakel creëert rond de zoektocht naar de ideale tegenstander voor Donald Trump.

Nooit eerder trok een zittende president zich zo kort voor de verkiezingen terug. De vrees voor interne ruzie, meer geknakte reputaties, financiële obstakels, beschuldigingen van racisme en afleiding van de externe vijand, wint van de illusie van een open, democratisch proces en het aanspreken van nieuwe kiezers.

Lees ook

Wat kan en moet er allemaal gebeuren nu Joe Biden zijn campagne heeft gestaakt?

In een schriftelijke verklaring liet Kamala Harris zondag weten „vereerd” te zijn en „voornemens om de nominatie te verdienen en te winnen”. Haar pad naar de Democratische kandidatuur is nog niet helemaal geëffend – veel prominente Democraten die van Biden afwilden, hebben (nog) geen steun voor haar uitgesproken. Laat staan het pad naar winst in november. De achterstand in de peilingen die Biden opliep na zijn wankele debatoptreden, de moordaanslag op Trump en de Republikeinse Conventie, zet Harris niet zomaar recht. Ze heeft een minder vanzelfsprekende achterban in de staten waar de verkiezingen nu beslist lijken te worden.

Aanklager die hoge straffen eist

Kamala Harris (59) is de dochter van een Jamaicaanse econoom en een Indiase biomedicus die elkaar in de roerige jaren zestig ontmoetten aan Berkeley, een prestigieuze universiteit in Californië. In die staat maakte Harris carrière als openbaar aanklager. Ze leidde van 2003 tot 2011 eerst het OM in San Francisco en vervolgens dat van Californië, staat met de meeste inwoners. Beide posities zijn in de Verenigde Staten verkozen.

Ze heeft binnen haar partij zowel de reputatie een linkse Democraat te zijn als een aanklager die hoge straffen eiste. Met haar als presidentskandidaat kunnen de Democraten benadrukken dat Amerikanen de keuze hebben tussen een officier van justitie en een veroordeelde crimineel.

Met Harris kunnen de Democraten benadrukken dat Amerikanen de keuze hebben tussen een officier van justitie en een veroordeelde crimineel

In 2016 won Harris ook de verkiezingen om senator te worden. Haar gooi naar de Democratische nominatie van het presidentschap in 2020 was minder succesvol. Harris stapte al voor de voorverkiezingen waren begonnen uit de race, maar was genoeg opgevallen om later Bidens running mate te worden.

Dat Biden destijds had beloofd een vrouw mee te nemen naar het Witte Huis, en dat die vrouw ook nog van kleur was, heeft een stempel op Harris gedrukt. Republikeinen zetten haar structureel weg als uitvloeisel van Democratische diversiteitsbeleid in plaats van persoonlijke competentie en verdienste.

Die kritiek kan verder versterkt worden als Harris zonder interne tegenstanders de presidentskandidaat wordt. Democraten zouden bang zijn zich tegen haar te kandideren, omdat de zwarte vicepresident passeren als racisme kan worden geïnterpreteerd. Bovendien dreigt dit de trouwste Democratische kiezersgroep, zwarte vrouwen, van de partij te vervreemden. Ook haar online fanschare, Khive genoemd, wil niemand tegen zich krijgen.

Lees ook

De reservebank van de Democraten: wie kan Joe Biden vervangen?

Toch denken velen dat Harris, al dan niet vanwege haar kleur en haar geslacht, de opgelopen achterstand in de peilingen en campagne niet kan inhalen. Die achterstand kan overigens ook een reden zijn dat andere talenten in de partij zich koest houden. Als zij denken dat Trump de komende verkiezingen sowieso wint, kunnen ze deze ronde beter overslaan en in 2028 een poging wagen. Maar prevaleert Harris, dan zou zij tot 2033 president kunnen zijn.

Ingewikkelde klussen

Een andere belangrijke stok die de Republikeinen in handen hebben is haar staat van dienst als vicepresident. Die plek in de schaduw van de machtigste man ter wereld is altijd een ondankbare en vaak onzichtbare geweest. Harris kreeg van Biden wel hele ingewikkelde klussen toebedeeld, zoals het aanhalen van de diplomatieke banden met landen ten zuiden van de VS waar veel migranten vandaan komen. Het Republikeinse label dat zij Bidens ‘grenstsaar’ was, is schromelijk overdreven, maar in een campagne die grotendeels om migratie draait toch relevant. Harris’ opmerking, uit 2021, dat het irrelevant was dat ze nog nooit aan de zuidgrens was geweest, zal haar blijven achtervolgen.

Het Democratische campagnethema waar Harris wel veel eer uithaalde, is het recht op abortus – een onderwerp waar Biden altijd ongemak bij voelde. Harris is het boegbeeld geworden van vrouwenrechten en betrokken geweest bij een dozijn lokale campagnes waarin abortus centraal stond. En die de Democraten wonnen. Uit kiezersonderzoek blijkt echter dat abortus wat is weggezakt op de prioriteitenlijstjes, ten opzichte van de economie, inflatie en migratie.

Lees ook

Na terugtreden van Biden ligt de strijd om het presidentschap weer helemaal open

Begin dit jaar zagen veel journalisten Harris voortzetting als running mate als last voor Bidens herverkiezing. Overal verschenen artikelen die haar als „probleem” beschreven. Zij werd door velen te licht bevonden om het, mocht Biden in zijn tweede termijn iets overkomen, over te nemen. Haar wordt verweten dat ze geen brede en heldere visie heeft op de toekomst van de VS.

Geld is bepalend in de Amerikaanse verkiezingen die al weken voor 5 november beginnen

Toch heeft ze haar campagne-ervaring, diplomatieke ervaring en aanwezigheid in het Witte Huis voor op elke mogelijke andere Democraat. Haar voornaam is voldoende om campagne mee te voeren. En wie haar niet kent, kan nog overtuigd worden. Alleen al dat zij geen oude, witte man met de blik op het verleden is, schudt de campagne op. Harris, zo zegt ze ontelbaar vaak tijdens toespraken, is graag „bevrijd van wat geweest is”.

Campagnekas overnemen

Daar komt nog bij dat Harris niet automatisch de gedelegeerden van Biden kan overnemen, maar wel de campagnekas. Dat geldt niet voor andere partijgenoten. Na het nieuws dat Biden plaatsmaakt, stroomden bovendien binnen enkele uren ruim 50 miljoen dollar aan donaties voor Harris’ campagne binnen. Geld is bepalend in Amerikaanse verkiezingen en die vinden niet plaats op verkiezingsdag, 5 november, maar beginnen al weken eerder. In sommige staten kunnen kiezers al vanaf 20 september hun vroege (post)stem uitbrengen. Zo snel moet de campagne dus op rolletjes lopen.

Mocht Harris de komende dagen geen noemenswaardige tegenstanders krijgen, dan zal het vooral gaan over wie zij als running mate kiest.

Voor Biden zich terugtrok, leken de swing states Arizona, Georgia en Nevada al verloren en kwam het aan op Pennsylvania, Michigan en Wisconsin. In die oude industriestaten heeft Biden, geboren in Pennsylvania, een natuurlijker achterban dan Harris. Hij maakte de afgelopen jaren veel werk van het versterken van de vakbonden. Trump heeft de in armoede opgegroeide J.D. Vance als partner gekozen om juist die staten terug te winnen. Alle drie de staten hebben Democratische gouverneurs die misschien bij Harris op het stembiljet kunnen. En dat moet op veel plekken al snel gedrukt worden.

Delen

Mail de redactie

Joe Biden wachtte er lang mee, veel te lang volgens veel partijgenoten en miljoenen Amerikaanse kiezers, maar zondagmiddag, lokale tijd, sprak de 81-jarige president het verlossende woord: hij trekt zich terug uit de verkiezingsstrijd tegen Donald Trump, de Republikeinse presidentskandidaat.

Met zijn late terugtreden zette de 46ste president een stap die onvermijdelijk was geworden. Ook een moedige stap, want in de Amerikaanse geschiedenis kwam het zelden voor dat een zittende president zich niet meer beschikbaar stelt. Met George Washington, grondlegger en eerste president van het land, verkeert hij in goed gezelschap. Die zag in 1796 vrijwillig af van een derde ambtstermijn; het maximum van twee termijnen werd pas later vastgelegd in de Grondwet.

Met zijn terugtrekking nam Biden het enig juiste besluit: hoeveel hij na ruim een halve eeuw aan politieke en bestuurlijke dienstbaarheid ook betekent voor het land, de Amerikanen snakken naar jongere generaties in de landelijke politiek. Bovendien beloofde Biden vier jaar geleden zelf dat hij als president een „brug” wilde vormen naar nieuwe generaties binnen de Democratische Partij. Desondanks stortte hij zich koppig op een tweede termijn, overtuigd als hij ervan was dat alleen hij in staat was Trump opnieuw te verslaan.

Bidens presidentschap is succesvol geweest, zeker gezien de obstakels die hij op zijn weg vond. Niet alleen loodste hij de VS uit de coronapandemie in een periode van economische crisis, torenhoge inflatie en een Russische invasie in Oekraïne. Biden kreeg bij zijn entree in het Witte Huis te maken met een voorganger, Trump, die zelfs een gewelddadige opstand van zijn aanhangers niet had geschuwd om zijn verkiezingsnederlaag van 2020 ongedaan te maken. De polarisatie in het land is enorm.

Maar ondanks zijn bewonderenswaardige resultaten als president was al maanden duidelijk dat Joe Biden zowel fysiek als mentaal niet meer in staat was te strijden voor het meest verantwoordelijke ambt op aarde. Tijdens het rampzalig verlopen verkiezingsdebat met Trump, eind juni, werd het ook Bidens grootste bewonderaars duidelijk dat zijn kandidatuur een te groot risico was met het oog op de toekomst van het land. Of Biden al dan niet genoeg ‘bij’ was, was niet meer de vraag; uit alle onderzoeken bleek simpelweg dat onvoldoende Amerikanen hem nog als president wilden, alleen al om zijn hoge leeftijd.

En met de naam van Trump op het stemformulier staat bij de verkiezingen niets minder op het spel dan de Amerikaanse democratie zelf. De Republikeinse kandidaat, inmiddels een veroordeelde crimineel, heeft de afgelopen jaren letterlijk uitgespeld hoe hij als een autoritaire machthebber het presidentiële ambt en de Amerikaanse instituties zal gebruiken om zich te ontdoen van de vele rechtszaken tegen hem, en om wraak te nemen op zijn politieke tegenstanders. En ditmaal beter voorbereid, met meer steun van zijn partij en aartsconservatieve organisaties, en wie weet met goedvinden van het Hooggerechtshof.

Het is te hopen dat na de terugtrekking van Biden voldoende tijd en ruimte over is voor de Democraten om een volwassen campagne op te zetten die dit gitzwarte toekomstscenario – Trump terug in het Witte Huis – kan voorkomen.

Biden heeft met zijn late call een risico genomen dat voorkomen had kunnen worden als hij een jaar eerder tot hetzelfde inzicht was gekomen. Ook toen waren er aanwijzingen te over dat het tijd was voor een jongere opvolger.

Maar Biden is niet de eerste leider die te lang vasthoudt aan zijn politieke ambities, en daarmee zichzelf en het land schade berokkent. Want uiteindelijk zal het succes van het presidentschap van Biden worden beoordeeld door de verkiezingsuitslag na 5 november: of de Democraten erin slaagden Donald Trump te verslaan.

Delen

Mail de redactie