Het is druk in het Amsterdamse Oosterpark. Er wordt gezongen, ‘We Shall Overcome’. En de vele honderden bezoekers applaudisseren dankbaar, lang en bijna gretig voor de sprekers tijdens de nationale herdenking van het trans-Atlantische slavernijverleden. Want de slavernij is dan wel al meer dan 160 jaar geleden afgeschaft, officieel in 1863, de littekens branden nog altijd in de zielen van de nazaten. „Dit is voor mij een dag van bezinning en dankbaarheid”, zegt Ali’jah Severin, leider van Warimbo Krioro, een twintig mensen sterke muziekgroep die vanaf treinstation Amstel musicerend naar het Oosterpark is komen wandelen. „Ik ben emotioneel als ik denk aan wat mijn voorouders hebben doorgemaakt, en ook aan wat mijn ouders en grootouders hebben doorstaan toen ze uit Suriname naar Nederland kwamen en het pad voor mij hier hebben geëffend. Want ik kan niet zeggen dat ik rijk ben, maar ik eet en drink elke dag en door mijn werk bij het Leger des Heils weet ik wat het betekent om niemand te hebben die er voor jou is.”
Lees ook
Welke boeken over het Nederlandse slavernijverleden zijn de moeite waard?
Ook Aretha Kross uit de Amsterdamse Indische Buurt is naar het park gekomen, met haar achtjarige dochter, beiden prachtig uitgedost in kleurige kimona’s en hoofddoeken. Ze heeft vanochtend gesproken op de school van haar dochter, over het slavernijverleden, over hoe een gedeelde geschiedenis kan helpen „ongelijkheid en buitensluiten” te begrijpen. „Sta jij weleens stil bij wat je vandaag nog kan merken van het slavernijverleden?”, heeft ze de kinderen gevraagd.
Delegatie
Het demissionaire kabinet is, op zijn laatste werkdag, met een omvangrijke delegatie bij de herdenking. Vertrekkend premier Mark Rutte legt een krans en Robbert Dijkgraaf, demissionair D66-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, stelt in een gloedvol betoog dat hij het afgelopen jaar als coördinerend minister van het herdenkingsjaar heeft geleerd met een andere blik naar de geschiedenis te kijken. „Ik dacht het wel ongeveer te weten. Maar ik moest leren hoe eenzijdig mijn kennis was, hoe benauwd mijn eigen bubble, hoe diepgeworteld en wijdvertakt racisme en discriminatie in het heden en hoe veel ongelijkheid daar nog uit voortvloeit, iedere dag weer.” Hij prijst het doorgeven van culturele tradities en ook het „onverwoestbaar koord van verzet”. Immers: „Zonder het verzet van u en uw voorouders, en zonder het doorzettingsvermogen van leraren, onderzoekers, activisten en vele anderen waren het herdenkingsjaar en de excuses van premier Rutte en de koning er nooit gekomen.” Applaus.
PVV’er Martin Bosma is er niet; de uitnodiging aan de huidige voorzitter van de Tweede Kamer was ingetrokken vanwege diens eerdere denigrerende opmerkingen over de noodzaak tot herdenken. „Zeer spijtig”, noemt Linda Nooitmeer, voorzitter van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis de kwestie. „De aanloop naar deze herdenking was op zijn zachtst gezegd onrustig en ongemakkelijk.”
Omvolkingstheorieën
Zonder dat Bosma’s PVV wordt genoemd, lijkt het wel of zijn partij op de nationale herdenking symbool staat voor alles waartegen de nazaten van het slavernijverleden nog altijd zeggen te moeten opboksen. Bijvoorbeeld in de speech van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema. Ze pleit voor het onder ogen zien van de geschiedenis. „De pijn is van generatie op generatie doorgegeven. Omdat het slavernijverleden lang is verzwegen. Omdat pijn die wordt ontkend niet kan helen. Omdat oude wonden worden geïnfecteerd met omvolkingstheorieën, wit superioriteitsdenken, xenofobie.” Grote bijval.
Bezoekers van de Keti Koti in het Amsterdamse Oosterpark.Olivier Middendorp
Herdenken is volgens Halsema niet alleen bedoeld voor de nazaten van het slavernijverleden maar voor alle Nederlanders. „Want een land dat maar de helft van zijn geschiedenis wil kennen, is een gemankeerd land. Wie wel een onverschrokken zeeheld bezingt maar niet een schandvlek van het nationale verleden onder ogen durft te komen, is een wegkijker.” Ze prijst de „vastberaden” mensen die strijden „tegen haat” en die ervoor hebben gezorgd „dat Zwarte Piet bijna helemaal uit onze steden is verdwenen”. En die andere mensen in Nederland, „die de vooruitgang willen terugdraaien, die trots zijn op hun wegkijken, op het ontkennen van andermans pijn, zou ik willen vragen: waarom eigenlijk? Jou wordt toch niks afgenomen?”
Lees ook
De uitgekeerde bedragen zijn nu per plantage en per eigenaar te zien
Het was een goede herdenking, zegt na afloop de gepensioneerde Carlo Lambert uit Amsterdam. „Het goede is vooral dat er veel hoogwaardigheidsbekleders zijn.” De geboren Surinamer waardeert „de essentie” van de herdenking. Met de feestelijke kantjes heeft hij minder op. „Sommigen beschouwen deze dag als een uitje. Ze komen vooral voor de sfeer. Maar waar het om gaat, is dat we leren van de geschiedenis.”
In de gymzaal waar president Joe Biden vrijdag zorgen over zijn ouderdom en mentale gezondheid moet wegnemen, staat op de wit gesausde bakstenen muur, onder een basketbalhoepel: „Andere mensen hadden misschien geen hoge verwachtingen van mij, maar ik had hoge verwachtingen van mezelf.”
De zaal in Madison is gevuld met zo’n driehonderd actieve Democraten die Biden in 2020 hielpen de cruciale staat Wisconsin te winnen en nu twijfelen. Niet of zij opnieuw op hem zullen stemmen: elke Democraat kan in november op hen rekenen. Maar of ze erin slagen voldoende ook minder betrokken kiezers voor hem te enthousiasmeren. Of het lukt om met Joe Biden opnieuw Donald Trump te verslaan.
„We nemen een risico met hem en een risico zonder hem”, zegt Dave Hall (73), een „substantiële geldschieter” van de statelijke partijafdeling vooraf. „Ik ben heel erg zenuwachtig: over deze toespraak en over de toekomst.”
Ik ben heel erg zenuwachtig: over deze toespraak en over de toekomst
Biden (81) probeert al een week de brand te blussen na een desastreus debat tegenover Trump (78), waarin hij meermaals verstrikt raakte in zijn eigen redeneringen. Hij keldert in verschillende peilingen tot een schijnbaar onoverbrugbare achterstand van zes punten op Trump. Columnisten, donateurs en partijgenoten roepen hem op zijn kandidatuur in te trekken en plaats te maken voor een jongere kandidaat. Democraten in Madison zoeken vooral antwoord op de vraag die oud-Huisvoorzitter Nancy Pelosi hardop stelde. Was Bidens incoherente en incompetente debatoptreden „een gebeurtenis of een toestand?”
Nu niet ‘plotseling schakelen’
Olivia Hietpas (19), studente aan de plaatselijke universiteit, is „niet bezorgd, maar nieuwsgierig” naar Bidens presentatie. „Ik hoop verbetering te zien”, zegt ze eufemistisch. Ze had liever vanaf het begin van de campagne een jongere kandidaat gehad. „Beide presidentskandidaten staan nogal ver af van jonge kiezers zoals ik. En ze zijn allebei op hun eigen manier ongeschikt.” Maar zij accepteert dat een zittende president in principe altijd aanspraak maakt op nog een termijn. Bovendien heeft niemand van enig gewicht Biden uitgedaagd in de voorverkiezingen.
Hietpas vindt het sowieso te laat om hem vier maanden voor de verkiezingen in te wisselen voor een andere presidentskandidaat. „Als we Biden nu de rug toekeren raakt de partij verdeeld. Niemand weet wat er gebeurt als we plotseling schakelen.”
De meeste Democraten hier praten liever niet over Bidens optreden in het debat en de twijfel over zijn kandidatuur en mentale gesteldheid. Sommigen hebben niet eens gekeken. Anderen erkennen, net als Biden, dat het een slechte avond was. Maar ze willen benadrukken dat Donald Trump constant loog.
Lees ook
Dilemma voor Democraten na dramatisch debat: is het al te laat om Biden nog te wisselen?
„Laten we ons alsjeblieft richten op het echte gevaar voor de democratie en onze rechten”, zegt Lynn Dahl (66). „Ik ben hier om de president te laten zien dat we achter hem staan.” Praten over Bidens falen is „vervelende afleiding”, vindt ook Goodwill Obieze (29). Alleen Biden zelf beslist wanneer hij te oud is. „Ik vertrouw erop dat hij de juiste keuze zal maken”, zegt James Mack (69).
Speculaties na een ‘debatje’
Één van Bidens vaste slogans luidt: „Vergelijk me niet met de Almachtige, maar met het alternatief.” Hij mag een imperfecte kandidaat zijn, maar rekent erop dat de meeste Amerikanen zijn Republikeinse tegenstander kwaadaardiger vinden. Door zijn debatdebacle overwegen Democraten nu kort voor de verkiezingen echter een intern alternatief: op de partijconventie medio augustus een andere kandidaat naar voren schuiven – al is onduidelijk wie.
Biden probeert in Madison de groeiende twijfels over zijn fitheid weg te nemen. „Ik kan jullie vertellen: ik ben kandidaat en ik ga weer winnen.” Foto Scott Olson/Getty/via AFP
Wanneer Biden in Madison het podium opkomt, in korte maar kordate stappen en met een grote grijns, is meteen duidelijk dat hij niet van plan is zich opzij te laten schuiven. „We hadden vorige week een debatje. Ik kan niet zeggen dat het mijn beste optreden was”, begint hij. „Sindsdien is er veel speculatie: wat gaat Joe doen? Blijft hij in de race? Stapt hij eruit? Ik kan jullie vertellen: ik ben kandidaat en ik ga weer winnen.” Het publiek applaudisseert, joelt en roept „let’s go Joe!”, „nog vier jaar!” en „get back up!”
Biden hapert een paar keer, verwart een miljard met een biljoen, en zegt Trump „in 2020 opnieuw” te zullen verslaan. Maar verder leest hij energiek en goed gemutst keurig van zijn teleprompter. Achteraf schudt hij handen en maakt selfies met het liedje I Won’t Back Down van Tom Petty op repeat.
Er is opluchting, maar ook gelatenheid. Dit ene optreden zal Bidens campagne niet redden. „Ik ben iets minder zenuwachtig”, zegt Dave Hall achteraf. „Maar niet gerustgesteld.”
Gevraagd naar wie – mocht Biden al dan niet vrijwillig terugtreden – een goed alternatief zou zijn in november, is Hall de enige die Gretchen Whitmer noemt, de gouverneur van Michigan.
Verder zeggen tien Democraten in Madison dat vicepresdient Kamala Harris de onvermijdelijke opvolger is. „Zij heeft jaren met hem ervaring opgedaan en is al onderdeel van de campagne”, zegt Olivia Hietpas. „Haar passeren zou „volstrekt onacceptabel zijn”, zegt James Mack.
Kiezers ‘zullen thuisblijven’
Millard Eisler (74) heeft een pragmatischer reden. „Zwarte vrouwen zijn de allerbelangrijkste kiezers van de Democraten en die zullen haar steunen, dus we kunnen niet om haar heen”, aldus Eisler. „Wat niet betekent dat zij de beste kandidaat zou zijn. Maar alles lijkt nu beter dan Biden. Naast een nieuwe kandidaat is Trump de enige verwarde oude man.”
Alles lijkt nu beter dan Biden. Naast een nieuwe kandidaat is Trump de enige verwarde oude man
Eisler is al zijn hele leven betrokken bij de Democratische Partij en toen hij afgelopen weekend, meteen na het debat, in Madison langs de deuren ging om met onregelmatige kiezers over de verkiezingen te praten, kreeg hij steeds te horen: „We haten Trump, maar Biden is simpelweg te oud om nog vier-en-een-half jaar aan de macht te zijn.” Eisler verwacht dat veel van deze ‘double haters’ thuisblijven.
Hij zat tijdens Bidens toespraak achter hem en zag „een oude man vol integriteit, toewijding en passie”. Eisler: „Maar het is teleurstellend dat zijn staf hem niet vertrouwt, of dat hij zelf te onzeker is, om een toespraak van nog geen twintig minuten vol teksten die hij al jaren herhaalt uit zijn hoofd te doen.”
Hij hoopt dat de Democratische leiders in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat komende week met Biden gaan praten om hem te vertellen dat de Democraten niet alleen het Witte Huis, maar ook het Congres dreigen te verliezen – met alle gevolgen voor wetgeving en rechtersbenoemingen van dien. „Joe, je hebt het geweldig gedaan, maar je trekt ons allemaal naar de afgrond.”
Als Biden het podium opkomt, houdt een jonge man vlakbij Eisler een papier omhoog met de handgeschreven tekst: „Geef de fakkel door, Joe.” Buiten staan demonstranten met vergelijkbare teksten.
Locatie geheim gehouden
Annaliese Collier (29), in een trui die oproept tot een staakt-het-vuren voor Palestina, houdt een bord vast met: „Red je nalatenschap. Stap eruit.” Het was voor haar een hele klus om te vinden in welke school Biden vandaag zou spreken, want locaties waar hij verschijnt worden in verband met het risico op pro-Palestina demonstraties en verstoring door Republikeinen angstvallig geheimgehouden.
Collier is „doodsbang voor een nieuw Trump-presidentschap” en vreest dat Biden dat niet meer kan voorkomen. „Ik haat hem niet. Als het moet, zal ik op Biden stemmen. Maar we kunnen nu nog aan de rem trekken en hem vervangen door maakt niet uit wie.”
Biden weet lang niet iedere Democratische kiezer in de zaal te overtuigen. „Moet deze man onderhandelen met Congresleden en buitenlandse machthebbers?”, vraagt twintiger Bjorn Hauge zich af. Foto Saul Loeb/AFP
Naast haar staat Bjorn Hauge (27) met aan A4’tje: „We houden van je, maar je bent onbekwaam.” Hij is een stuk feller en weet nog niet zeker of hij in november zeker op de Democraat gaat stemmen. „Biden is gewoon niet capabel genoeg voor de belangrijkste zaken”, zegt hij. „Moet deze man onderhandelen met Congresleden en buitenlandse machthebbers? Is hij in staat midden in de nacht een nationale veiligheidscrisis te managen?” Hauge verafschuwt Trump. „Maar de Democraten leggen nooit rekenschap af als we niet dreigen om onze stem te onthouden.”
Biden heeft misschien nog steeds hoge verwachtingen van zichzelf, maar hij kan niet zomaar verwachten dat kiezers hem in november een tweede termijn toevertrouwen.
Masoud Pezeshkian, een relatief gematigde kandidaat die heeft gehint op hervormingen in Iran, heeft vrijdag de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in het land gewonnen. Van de ruim 30 miljoen uitgebrachte stemmen kreeg Pezeshkian er ruim 17 miljoen, fors meer dan zijn rivaal, de conservatieve hardliner Saeed Jalili. Jalili kreeg zo’n 13 miljoen stemmen.
Nadat geen van de vier kandidaten vorige week vrijdag in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen een meerderheid in de wacht sleepte, ging de tweede ronde tussen Pezeshkian en Jalili. Waar in de eerste ronde een historisch laag aantal van 24 miljoen mensen hun stem uitbrachten, was dat een week later fors meer.
De presidentsverkiezingen werden uitgeschreven na de onverwachte dood van Ebrahim Raisi, de Iraanse preisdent die in mei omkwam bij een helikopterongeluk. Ruim 61 miljoen Iraniërs mochten stemmen, maar een groot deel onthield zich van de stemming vanwege het lage vertrouwen dat er is in het Iraanse regime. Autoriteiten besloten vrijdag de stembussen tot middernacht open te houden, in plaats van tot 18.00 uur, om te zorgen dat meer mensen kwamen opdraven.
Lees ook
Iran kan een hervormer als president krijgen, maar brengt dat ook verandering?
Deze week waren we getuige van een machtswisseling in Den Haag. Het kabinet-Schoof is gaan regeren. En als de eerste dagen een voorbode zijn voor wat we gaan krijgen, dan staat ons een turbulente tijd te wachten. Op woensdag en donderdag maakte Dick Schoof, de nieuwe premier, een zware vuurdoop mee. Toen sprak Schoof de regeringsverklaring uit en ging de Tweede Kamer daarover in debat.
In deze Haagse Zaken vertellen Petra de Koning en Lamyae Aharouay over dit chaotische debat. Schoof had het meteen al moeilijk in zijn rol als premier. Zijn gezag werd meerdere malen ondermijnd. Het was onduidelijk wie de touwtjes in handen heeft. En de oppositie rook bloed. Wat leren we van deze eerste week van het kabinet-Schoof?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data117915269-3c1a40.jpg|https://images.nrc.nl/hERQLmBkZJ9FnN9rCVN1FH6D-a0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data117915269-3c1a40.jpg|https://images.nrc.nl/-DxkS3HjzuGdQFiqM0UvgI1oijg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data117915269-3c1a40.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118117227-4bf6df.jpg|https://images.nrc.nl/uv7s5PE3LFHyVrKawTQxaLxtiws=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118117227-4bf6df.jpg|https://images.nrc.nl/lgZiOxjlnDerny_YPG1l4Xon-h4=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118117227-4bf6df.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118117284-a8b666.jpg|https://images.nrc.nl/wCBOniGpd7newbfsQVIWc70ahc8=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118117284-a8b666.jpg|https://images.nrc.nl/Gm8PMe36fGstr8yev6vGQtYhvTg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118117284-a8b666.jpg)
