Na nieuw subsidieadvies: moeten de Haagse cabarettheaters Diligentia en PePijn sluiten?

Posted on September 4, 2024 by admin

De Haagse theaters Diligentia en PePijn, die sinds 2001 onder één directie vallen, dreigen hun subsidie per 1 januari 2025 te verliezen, en zouden in dat geval moeten sluiten. Komende dinsdag bespreekt het Haagse college van burgemeester en wethouders de toekomst van beide cabaretpodia. Meerdere bekende cabaretiers als Dolf Jansen en Sanne Wallis de Vries hebben inmiddels hun steun voor de theaters uitgesproken.

De Haagse ‘Adviescommissie Meerjarenbeleidsplan Kunst en cultuur 2025-2028’ adviseerde begin juni dat Diligentia/PePijn subsidie verdient, maar had veel kritiek op de aanvraag. Door een recente wijziging van het subsidiesysteem worden aanvragen nu beoordeeld met punten en gerangschikt: als de subsidiepot wordt overvraagd, krijgen eerst de hoogst scorende aanvragen geld, totdat het plafond (de zogenaamde zaaglijn) is bereikt. D66-raadslid Andrew van Esch legt uit: „Met deze wijziging proberen we het oordeel over kunst zoveel mogelijk buiten de politiek te houden.”

Diligentia en PePijn behoren tot de schaarse theaters in Nederland die bijna exclusief cabaret en comedy programmeren. Het kleine PePijn (100 stoelen) is een plek om nieuw materiaal uit te proberen of om de eerste meters te maken, terwijl het grotere broertje Diligentia (500 stoelen) een geliefd podium is voor gevestigde namen. Ondanks de constatering dat Diligentia/PePijn „dé plek is voor cabaret en comedy in Den Haag” adviseerde de commissie een lagere subsidie (750.000 euro in plaats van de gevraagde 1,1 miljoen) als „duidelijk signaal aan de organisatie”.

De gezamenlijke organisatie kreeg de laagste score (38 van de 70 punten) van de gehonoreerde aanvragen en eindigde door budgetovervraging in Den Haag onder ‘de zaaglijn’. De adviescommissie vond dat de aanvraag veel plannen en ambities bevatte, maar weinig concrete voorstellen voor de uitvoering ervan. Ook was er kritiek op de rolstoeltoegankelijkheid, een onduidelijke directiewisseling in 2023 en een voorzitter die te lang zou zijn aangebleven.

**Het Theater Diligentia** aan het Lange Voorhout in Den Haag.

Diversiteit

Directeur Hilko Folkeringa noemt de situatie „absurd”. Volgens hem zijn door de adviescommissie „onzorgvuldige en een aantal incorrecte conclusies” getrokken. Folkeringa, sinds oktober 2023 directeur van Diligentia/PePijn erkent dat de aanvraag op punten beter had gekund: „We hebben bijvoorbeeld als ambitie gesteld dat ons publiek een afspiegeling moet zijn van de Haagse samenleving, maar dat hebben we nog niet concreet uitgewerkt.” Toch vindt hij het advies op meerdere punten onterecht, zoals de vermeende ontoegankelijkheid voor mindervaliden. „Diligentia is rolstoeltoegankelijk met een invalidentoilet, lift en speciale zaalplekken. PePijn is inderdaad lastiger, maar dat komt door de beperkingen van een oud en klein pand.”

Ook is Folkeringa verontwaardigd over de lage score op diversiteit. „We hebben buitenlands cabaret en iedereen kan hier staan: diverser kan bijna niet.” Intern is er ook veel veranderd, aldus Folkeringa: „Vier jaar geleden was er een wittemannencultuur met één vrouw in het bestuur. Nu zit er nog maar één man tegenover vier vrouwen met verschillende achtergronden.” Ook kritiek over een te lang aangebleven voorzitter („aantoonbaar onwaar”) en een niet toegelichte directiewisseling („ook niet waar”) wijst Folkeringa van de hand.

Volgens Folkeringa wordt tweederde van de begroting gedekt door eigen inkomsten, terwijl de overige 33 procent uit subsidie moet komen: „Dat is voor culturele instellingen relatief weinig.” Maar zonder subsidie moeten Diligentia en PePijn in 2025 hun deuren sluiten, stelt Folkeringa. Alternatieve scenario’s zoals fors schrappen in de programmering – „dan kunnen alleen cabaretiers die altijd volle zalen hebben geprogrammeerd worden” – of een ontkoppeling van de twee theaters ziet hij niet zitten.

Plaatsen waar exclusief cabaret te zien is, moeten we koesteren

Sanne Wallis de Vries
cabaretier

Afgelopen week werden de Haagse gemeenteraadsleden door Folkeringa getrakteerd op een werkbezoek in de vorm van een matinee in Diligentia. Onder anderen cabaretier Dolf Jansen hield een fel pleidooi voor de verbindende kracht van cultuur: „Plekken zoals PePijn en Diligentia krijgen inderdaad subsidie. Maar dat geldt natuurlijk net zo hard, en net zo terecht, voor de zorg, het onderwijs, de snelwegen en de riolering, bibliotheken en sportcomplexen. Al die dingen samen maken een beschaving.”

Een paar dagen later benadrukt Jansen telefonisch nog eens het belang van kleine theaters als PePijn: „Het is de broedkamer van cabaret.” Ook vindt hij het „volstrekt onverdedigbaar als Den Haag geen mooie middenzaal zoals Diligentia heeft.” Cabaretier Sanne Wallis de Vries sluit zich hierbij aan: „Het zou zó stom zijn als deze theaters dichtgaan. Het cabaret in Nederland is echt uniek. Plaatsen waar exclusief cabaret te zien is, moeten we koesteren.” Als het gaat over het belang van kleine podia zoals PePijn, verwijst ze naar een uitspraak van Freek de Jonge: „Niemand is ooit in de Ziggo Dome begonnen.”

De mening van Jansen en Wallis de Vries wordt breed gedragen binnen de cabaretwereld. Een noodkreet, ondertekend door zo’n beetje elke bekende cabaretier, is naar de Haagse raad gestuurd. In de brief benadrukken de ondertekenaars het belang van de combinatie PePijn („eerst uitproberen en schaven”) en Diligentia („daarna oogsten en trakteren”).

Onderzoek

De afgelopen maanden heeft het college van B en W hun ‘vergewisplicht’ vervuld: het onderzoeken of het gekregen advies zorgvuldig tot stand is gekomen. Coen Bom, gemeenteraadslid van Hart voor Den Haag, verwacht dat het college het advies overneemt. Hij pleit voor een structurele verhoging van het Haagse cultuurbudget met 1,5 miljoen euro, zodat Diligentia/PePijn (en ook KOO, dat kunstonderwijs geeft) niet onder een zaaglijn kunnen vallen. „Er is altijd ergens geld te vinden. En anders halen ze het maar uit de ‘incidentele pot’. Je wil toch niet bekendstaan als het college dat Diligentia en PePijn heeft gesloopt?” Ook D66-collega Van Esch hoopt dat de theaters kunnen blijven bestaan en stelt dat het budget structureel omhoog moet: „In Den Haag ligt het cultuurbudget aanzienlijke lager dan in Utrecht, Rotterdam en Amsterdam.”

Verantwoordelijk wethouder Saskia Bruines (D66) zegt inhoudelijk nog niets te kunnen zeggen over de situatie rondom Diligentia/PePijn. Bruines: „Het liefst zou ik overal meer geld voor willen. Maar er zijn natuurlijk meer zaken te bedienen dan alleen cultuur.” Ze legt uit dat bij dit soort subsidies altijd meer aanvragen zijn dan dat er budget beschikbaar is. De wethouder vindt het huidige systeem met een onafhankelijke adviescommissie en puntensysteem „op dit moment dan ook de beste manier” om de subsidies te verdelen. „Hoewel dat pijnlijk is, kan het dus voorkomen dat een organisatie een positief advies krijgt dat ook weer niet zó positief is en eindigt zonder geld.”

Nadat het college dinsdag heeft vergaderd over de subsidieaanvragen, zal het naar verwachting nog enkele weken duren voordat een besluit valt. In de weken daarop volgen nog een commissievergadering met de cultuurwoordvoerders en een debat binnen de gemeenteraad. Saillant detail: komende dinsdag is de verjaardag van Paul van Vliet, de vorig jaar overleden cabaretier die in 1964 oprichter was van het kleine theater PePijn.

Expres niet zoals Charles Dickens het bedoelde, maar wel vrolijk en lekker suikerzoet

admin
November 24, 2024
0

Zul je net zien: Kerst staat voor de deur – een afschuwelijke feestdag voor afschuwelijke mensen – en dan klieft je domme zusje ook nog eens haar hoofd in tweeën op de rand van haar badkuip. Het overkomt Carola (Nandi van Beurden), eigenaar van Carola’s Christmas Shop, voorheen Carels Christmas Shop. Rechtstreeks naar de hemel kan zusje Christel (Suzan Seegers) niet: ze moet zich eerst nog een laatste keer tegen Carola aan bemoeien.

Op Kerstavond meldt Christels spook zich daarom bij haar grote zus in huis om daar te verkondigen dat Carola bezocht zal worden door drie geesten. Die ervaring zal haar ervan moeten overtuigen haar leven te beteren. Daar zal wel een hoop overtuigingskracht voor nodig zijn, want Carola lijkt niet meteen onder de indruk van Christels spookverschijning. Al zal ze haar zusje (tevens haar werknemer) wel missen in de winkel. Carola: „Niemand maakt zo’n goede cappuccino als jij.”

In kerstmusical A XXXmas Carola is Carola een botte, gierige, ijskoude zakenvrouw met een hekel aan Kerst. Dat maakt haar de vrouwelijke tegenhanger van Ebenezer Scrooge, de hoofdpersoon van Charles Dickens’ A Christmas Carol, het verhaal waar A XXXmas Carola op is geïnspireerd. Wel kreeg de musical de ondertitel Precies zoals Dickens het nooit bedoeld heeft mee, dus verwacht geen adaptatie die al te loyaal blijft aan het bronmateriaal.

Sterrencast

Wat je wél van A XXXmas Carola kunt verwachten is een vijfkoppige sterrencast (naast Van Beurden en Seegers zijn ook Jeremy Baker, Thomas Cammaert en Luuk Haaze van de partij) die uitblinkt in vrolijke, meerstemmige nummers, waaronder veel bewerkingen van bekende kerstliedjes. Zowel de nummers als de grapjes volgen elkaar in rap tempo op in het script van Allard Blom. In de eerste scènes is het wel even wennen aan de dik aangezette humor, met een hoofdpersoon die veel weg heeft van een snauwerige Disneyfilm-slechterik. Carola lijkt zelfs te zijn vormgegeven als Cruella de Vil, geheel in het zwart-wit, terwijl de overige personages zich hullen in rood-groene sjaals en truien.

Naarmate Carola’s voorgeschiedenis wordt onthuld, wordt het personage minder eendimensionaal. Dat wil niet zeggen dat A XXXmas Carola een bijzonder gelaagd geheel is – qua plot en sentimentaliteitsgehalte komt het verhaal vrij dicht in de buurt van de Hallmark-films die deze maanden iedere avond op ‘Christmas Channel’ RTL8 te zien zijn. Al Carola’s herinneringen, trauma’s en dromen draaien om mannen. Maar op vrijwel alle andere vlakken dan het plot is de musical origineel en creatief; van de bij vlagen harde humor tot de catchy liedteksten. Ook naar de muziek van Sam Verhoeven kun je blijven luisteren. Vooral de kerstrevue, een jaarlijkse traditie van Carola’s vader, zit zo goed in elkaar dat het jammer is dat hij maar een paar minuten duurt. Het decor – dat bestaat uit huisjes op kniehoogte die regelmatig van plaats wisselen of eventjes in de lucht zweven – zorgt intussen voor een sprookjesachtige sfeer.

Het maakt dat je je gewillig overgeeft aan het suikerzoete einde waar A XXXmas Carola onvermijdelijk op afstevent. Zo’n suikerzoet einde is ook best lekker. Af en toe. Met Kerst, bijvoorbeeld.

Kendrick Lamar stuurt de wolven af op gemakzuchtige succesrappers op nieuw album ‘GNX’

admin
November 23, 2024
0

Not Like Us heeft het nieuwe album van Kendrick Lamar niet gered. In die spijkerharde track haalde Lamar eerder dit jaar vernietigend uit naar zijn rivaal Drake en beschuldigde hij hem onder meer van pedofilie en uitverkoop van de hiphopcultuur. Het was dé giftige genadeslag na een hectische blitzkrieg waarin de twee elkaar met in bijzonder hoog tempo uitgebrachte beledigende tracks op de huid zaten en groeide uit tot de hiphopkraker van het jaar. Not Like Us tikt op Spotify de miljard streams aan en maakt kans op vijf Grammy Awards, waaronder die voor nummer en plaat van het jaar.

Maar op het vrijdagavond plotseling online gezette nieuwe album GNX van Kendrick Lamar speelt de Canadese rapper en zanger die Lamar dit voorjaar nummer-na-nummer tot aan de enkels afzaagde, geen rol van betekenis meer. Terwijl de andere hoofdrolspelers in die vete recent sussend stelden dat het niet zo serieus was, schakelt Lamar strijdbaar dóór. Het gaat hem niet puur om Drake, maar om hypocrisie en platte commerciële belangen die hij veel breder in zijn scene aantreft.

Lamar is iemand die in zijn werk voortdurend worstelt met verleidingen en twijfels over zijn rol als succesvol boegbeeld van zijn gemeenschap en genre. Hij is het duidelijk spuugzat hoe gemakzuchtig andere succesrappers omgaan met de cultuur die voor hem van levensbelang is. GNX is het eerste album dat Lamar zelf uitbrengt met zijn bedrijf PgLang en is rauwer en minder conceptueel opgezet dan voorgangers als het sterk naar binnen gerichte Mr. Morale & The Big Steppers, Pulitzer Prize-winnaar DAMN., en het als generationeel meesterwerk onthaalde To Pimp A Butterfly.

Hongerige rappers

Op GNX grijpt Lamar nadrukkelijk in muziek en tekst terug op waar het voor hem begon, in geboortestad Compton in Los Angeles. Het wemelt van de galmende elektronische bassen, rauwe funky beats en vlammende gastoptredens van jonge, hongerige rappers uit L.A., zoals Peysoh, Hitta J3 en Young Threat op de stotterend stuiterende westkustbeat van GNX. In openingstrack ‘wacced out murals’ rekent Lamar op een diep dreunende kickdrum af met in zijn ogen twijfelachtige acties van hiphopsterren als Lil Wayne en Snoop Dogg en ‘politieke correctheid’ in de rapscene. In het schmierend pompende ‘squabble up’ stuurt hij de wolven af op rappende poseurs.

Zijn strijdlust doet Lamar goed. Hij rapt lenig, losjes, gedreven en soms een beetje pesterig. „Ik houd mijn voet op het gaspedaal,” rapt Lamar op de aanstekelijk haperende staccato-funk van producer Mustard, die ook Not Like Us produceerde. „Iemand moet het doen.” Zijn rijmschema’s en tekstuele dubbele bodems en verwijzingen zijn onverminderd magistraal, en wie goed luistert, hoort in vrijwel elke kritische noot, tegelijk bemoedigende levenslessen voor zijn achterban: bescherm je hart, geloof in jezelf, investeer in jezelf, werk hard, en reken niet op anderen maar op zelfliefde.

‘Reincarnation’ is een nieuw hoofdstuk in de voortgaande artistieke uitwisseling die Lamar in zijn werk voert met zijn in 1996 vermoorde inspiratiebron Tupac ‘2Pac’ Shakur. Hij leent de muziek en rapstijl van 2Pac voor een geweldig gelaagd verhaal waarin hij zich neerzet als incarnatie van eerdere succesvolle zwarte artiesten en de beproevingen die ze doorstonden, waaronder een briljante zangeres die in het raciaal gesegregeerde Amerika worstelde met een drugsverslaving: „Heroïnenaalden hielden me in een foetuspositie.”

In ‘heart pt. 6’ blikt Lamar openhartig terug op de dagen waarin hij opkwam met rapgroep Black Hippy, en zijn jeugdvriend en zakenpartner Dave Free „gevangenis-risico’s” nam om hun muziekcarrière van de grond te tillen.

In het ontspannen en soulvolle sluitstuk ‘gloria’ rapt Lamar over een complexe relatie die zijn leven getekend heeft – om pas aan het eind te onthullen dat het gaat om zijn verhouding tot zijn pen, zijn schrijven. „Ik deed het met integriteit en n****s probeerden nog steeds op me te haten”, verklaart Lamar zijn bitterheid tegenover de commerciële toplaag van de rapscene in het subtiel geproduceerde, sfeerrijke ‘man at the garden’. „Er zal nog meer bloed verspild worden. Het is slechts verf voor mij.”

Juist de mensen die van het Fries houden, zijn soms (te) streng op jonge Friese auteurs

admin
November 22, 2024
0

Ja, het is anders om in het Fries te schrijven. Rixt Siderius (19) zoekt normaal in het Nederlands naar woorden die uitdrukken wat ze bedoelt, maar heeft die „speurtocht” nu in het Fries afgelegd. Het is haar Memmetaal, moedertaal. Friese poezië raakt haar, zegt ze, omdat de taal dichtbij is, het is de taal van thuis. Ze draagt een gedicht voor op het podium in een grote glazen kas op het Oldehoofsterkerkhof in Leeuwarden.

Jou my dyn tonge en probearje dy dan út te sprekken / it giet net / it giet net / lúster nei myn klanken

Een sneeuwschuiver rijdt buiten voorbij. Het is donderdagavond, donker in de binnenstad. Aan de vooravond van het festivalweekend van Explore the North, een literair productiehuis en festival met een vast podium in Leeuwarden, is het publiek bijeen in de warme kas voor De literaire orgie, of: een feestavond voor iedereen die van taal op podium houdt. De avond vangt aan met leerlingen van het Jonge Schrijvers-traject, een samenwerking van Explore the North en Jeugdtheaterschool Meeuw, dat door ongeveer vijftig jonge Friezen is gevolgd, onder wie Siderius. Jonge Schrijver Mayte Veenstra (18) zingt haar gedicht, door gitaar begeleid. Het publiek is gegrepen. De toon is warm, indringend, de woorden voelen eerlijk, ook als je ze niet verstaat.

Ik stean efter it rút / Ik wachtsje oant ein fan de dei / It ljocht yn myn sliepkeamer is út / Is dêr boppe in plak foar my?

Streng op foutjes

Het kan best spannend zijn om in het Fries op te treden. Juist mensen die zo van de taal houden, kunnen streng zijn op foutjes, zegt Marleen Nagtegaal, artistiek directeur bij Explore the North. Makers kiezen zelf welke taal ze gebruiken, maar soms moedigt Nagtegaal ze aan om te onderzoeken: wat als je dit in het Fries probeert?

Ze zijn van de „literatuur buiten het boek”, zegt Nagtegaal over Explore the North. Alles wat ze doen draait om taal. En dat is veel: workshops, ontwikkeltrajecten, residenties, het vaste Podium Explore in hun gebouw in Leeuwarden, en ze ondersteunen schrijvers met voorstellingen, wars van vastomlijnde disciplines. In juli werd bekend dat de organisatie structurele subsidie krijgt vanuit het Rijk; het is vanaf 2025 onderdeel van de culturele basisinfrastructuur. Het geld, jaarlijks bijna 500.000 euro, is fijn, zegt algemeen directeur Mark Hospers. Maar het is vooral een „erkenning dat wat wij hier doen, belangrijk is”.

Voorheen moesten schrijvers voor hun ontwikkeling naar Amsterdam, Utrecht of Groningen

Explore the North bestond in festivalvorm al sinds 2011, maar kreeg vleugels toen Leeuwarden met succes meedong naar de titel van Culturele Hoofdstad van Europa. Opeens was er bestuurlijke en financiële steun. Hospers: „Na ‘culturele hoofdstad’ in 2018 heeft Leeuwarden een heel nieuw cultureel veld gekregen.” Explore the North is daar onderdeel van. Vóór 2018 was het toch zo, zegt Hospers, dat schrijvers en kunstenaars voor een podium of ontwikkeling naar Amsterdam of Utrecht of Groningen moesten. „Ik wil niet zeggen dat dat nu niet meer bestaat, maar het is wel zo dat wij, en andere organisaties, daar vanaf 2018 een alternatief voor zijn gaan bieden.”

Explore the North heeft bekendere namen aan zich gebonden (Joost Oomen met zijn poëzievoorstellingen, Yentl van Stokkum geeft les aan de Jonge Schrijvers). Wat ze tonen valt niet altijd binnen één discipline te plaatsen, dat maakt het soms uitdagend voor het publiek, vertelt Nagtegaal, „En dat is op deze plek nog moeilijker dan in Groningen of Amsterdam. Er was hier bijna niks. En dus was het publiek ook nergens aan gewend.”

Als Djoeke Graswinckel (20), zij begon op haar dertiende als Jonge Schrijver, van het podium afstapt, wil ze weten of de voordracht beter ging dan de vorige keer. Nagtegaal zegt dat ze „haar publiek goed aanvoelde”. Een veel beter compliment dan ‘ja’, vindt Graswinckel.

De tiende editie van het Explore the North Festivalweekend vindt plaats op 22, 23 en 24 november op verschillende locaties in Leeuwarden. Info: explorethenorth.nl