Aan Hyperloop Plaza zijn ze niet in hun eerste melige woordgrap gestikt. Een supermarktje met een breed assortiment hipstervoedsel heet de Boring Bodega, een knipoog naar de naastgelegen Boring Company van Elon Musk. Ook de cocktailkaart van de Pufrock Pub verwijst met een Miner’s Mojito en een Drillbit Lemondrop naar Musks tunnelboorbedrijf. In een ander hoekje zijn T-shirts te koop met de vlammenwerper die de techmiljardair op de markt bracht om een hype te creëren rond zijn belofte van supersnel ondergronds transport.
De in het najaar van 2024 geopende bedrijfsverzamelplek ligt aan een landweggetje waar vooral graafmachines, bulldozers en opleggers met bouwmaterieel passeren. Dit deel van Bastrop County, een charmante plattelandsgemeente in het midden van Texas, groeit onstuimig nu de techmagnaat haar wil laten uitgroeien tot zijn eigen bedrijfsstadje, genaamd Snailbrook.
Musk strijkt hier neer nu hij zijn zakenimperium in het volgens hem te ‘woke’ Californië opdoekt. The Boring Company verhuisde in 2023 al naar Bastrop en stekkerautomaker Tesla zetelt, inclusief gigafabriek, sinds 2021 in de Texaanse hoofdstad Austin, zestig kilometer verderop. Na een ruzie met de Democratische gouverneur van de westelijke kuststaat kondigde Musk vorig jaar aan dat de hoofdkwartieren van zijn platform X, satellietennetwerk Starlink, kunstmatige-intelligentiebedrijf xAI en ruimtevaarder SpaceX snel volgen.
Surfen in Texas
Noord-Austin is al een tech-enclave die kan concurreren met Silicon Valley. Met Bastrop wil Musk ook de nog nauwelijks aangetaste oostflank van de stad ontginnen. Op een druilerige donderdagmiddag stroomt Hyperloop Plaza vol met tientallen enthousiaste bouwondernemers, makelaars en projectontwikkelaars, die zijn afgekomen op een promo-evenement dat Bastrop in de markt moet zetten. De infrastructuur in het heuvelachtige landbouwgebied laat weliswaar te wensen over, legt een van de sprekers uit: „Scheuren in je Tesla is hier een uitdaging.” Maar, vervolgt ze, dit wel hét moment om in te stappen. „De grondprijs stijgt snel, maar ligt nog fiks lager dan in Austin zelf. Er gaat hier veel geld neerdwarrelen.”
„North Austin barst uit zijn voegen”, legt organisator Glenn Hart uit Hij ziet dat andere techbedrijven Musk volgen en naar de streek trekken. Ook opent binnenkort een surfclub rond een waterbassin waarin kunstmatig golven worden opgewekt: Californiërs die de oceaan missen, kunnen straks „toch hun surfplank pakken”. De gemeente telt attracties als ’s werelds grootste eekhoornstandbeeld, en een dorpje dat zich de worsthoofdstad van Texas noemt, ratelt zijn diapresentatie verder af.
De omgeving rond Bastrop is nog erg ruraal, erkent Hart na afloop, maar er worden miljarden geïnvesteerd in betere snelwegen en een groter vliegveld. „Met de komst van Musk zullen de belastinginkomsten toenemen en kan daar nog meer infrastructuur komen. Hier is plek zat, ook voor datacentra. Want het draait nu allemaal om AI.”
Hoezeer AI leidend wordt, bleek vrijdag. Musk meldde toen dat xAI zijn X overneemt, in een aandelenruil à 33 miljard dollar.
Immigranten
De grote „uitdaging”, zegt Hart, is vooral het tekort aan arbeidskrachten. „Er zullen heel veel mensen nodig zijn om dit allemaal waar te maken. En ze zullen allemaal ergens moeten wonen.”
De bouwsector in de VS kampt met chronische personeelstekorten – en die zouden nog veel groter zijn als immigranten zonder verblijfspapieren niet circa een vijfde van de banen zouden vervullen. Als „adviseur” van president Trump is Musk een informeel, maar prominent lid van een regering die belooft ‘illegalen’ met miljoenen het land uit te zetten. Sinds Trumps terugkeer in het Witte Huis voert Texas de jacht op hen op. Dit kan ongedocumenteerde migranten naar minder strenge staten jagen, net nu groeimagneet Texas hen hard nodig heeft.
Eric Brown is op het promo-evenement afgekomen namens zijn bedrijf Four Square Builders, dat appartementen in het hogere segment bouwt. Hij zegt „nog aan mensen te kunnen komen, maar het gaat moeilijk. Het is een hele concurrerende markt”.
Die wordt nog krapper als Trumps „massa-uitzettingen” echt vaart mochten krijgen. „Wij zijn zelf behoorlijk stringent in het checken van verblijfspapieren.” Maar andere bouwbedrijven zijn minder strikt, weet hij. En als medewerkers van die branchegenoten worden uitgezet, zullen ze „absoluut” aan die van Brown gaan trekken – en moet hij ze nog meer betalen. „Dit kan de bouwindustrie in Texas zeker raken.”
Indiase expats
De zakenbelangen van de mondiaal opererende ondernemer Musk botsen aldus met Trumps anti-immigratie-koers. Eind 2024 brak in Republikeinse kringen al een verhit debat uit over de vele Aziatische kenniswerkers die in de techindustrie werken op zogenoemde H-1B-visa. Deze werkvergunningen zijn zo schaars dat bedrijven er om loten.
De uiterst rechtse influencer Laura Loomer, dit najaar kortstondig lid van Trumps campagneteem, vestigde de aandacht op de visa met enkele racistische tweets. Aanleiding was de benoeming door Trump tot hoge AI-regeringsadviseur van een in India geboren IT-expert, die eerder voor Musk werkte. Loomer kreeg bijval van trumpistische media en Trumps ex-spindoctor Steve Bannon.
Musk sloeg terug – en niet alleen door Loomers X-account weg te drukken. De geboren Zuid-Afrikaan, die zelf ooit werkte op H-1B-visa, zei dat de VS deze „top-0,1 procent” van „hoog gekwalificeerd personeel” nodig heeft, zoals sportclubs buitenlandse spelers contracteren.
Expat-ouders in verwachting vragen zich af of hun baby straks nog automatisch de Amerikaanse nationaliteit krijgt
Het debat liep verder op toen zijn rechterhand Vivek Ramaswamy zich in de discussie mengde. De biotech-entrepreneur, zoon van Indiase immigranten, stelde in een lang X-bericht dat de visa nodig zijn zolang „onze Amerikaanse cultuur middelmatigheid vereert in plaats van excelleren”. Op scholen en in de popcultuur zouden de „nerds en de wiskundekampioen” gevierd moeten worden, niet „de sportman” en „de prom queen”.
Terwijl hij de H-1B-visa in 2016 bekritiseerde, schaarde Trump zich na een paar dagen stilzwijgen achter de regeling. Maar Ramaswamy werd kort hierna uit Musks pseudo-ministerie voor Overheidsefficiëntie (DOGE) en richting een senatorspost in Ohio geduwd. Het debat verstilde, maar is in MAGA-kringen niet vergeten.
Musk mag de kenniswerkers afdoen als „0,1 procent”; in bijvoorbeeld de noordelijke suburbs van Austin zijn ze zeer zichtbaar. Tienduizenden vooral Aziatische techwerkers vormen hier enclaves met eigen winkels, horeca en culturele evenementen.
Minder gastvrij
In de kantine van een middelbare school in voorstad Vista Ridge komen tientallen Indiase gezinnen op een zaterdagavond bijeen voor het hindoeïstische midwinterfeest Makar Sankranti. Vrouwen in sari’s met glimmende stiksels en mannen in sherwani’s in pasteltinten zitten aan lange plastic lunchtafels. Het feest begint met het zingen van het Indiase en het Amerikaanse volkslied.
De Indiërs werken stuk voor stuk bij grote en middelgrote techbedrijven in de regio Austin. Sommigen kwamen jaren geleden al, anderen zijn er nog niet zo lang. Maar allemaal danken ze hun komst aan het H-1B-visa. De ophef hierover kregen ze zeker mee, vertellen ze. Die is ook reden dat ze niet met hun volledige naam in NRC willen.
Racistische opmerkingen blijven in multicultureel en progressief Austin zeldzaam, zeggen ze. Maar hun gemeenschap merkt wel dat de VS minder gastvrij worden, met Trump als president. Zo gaan in het Instagram-kanaal ‘Indians in Austin’ verhalen rond over strengere inreiscontroles voor bezoekende familieleden: die moeten nu een retourticket laten zien. En expat-ouders in verwachting vragen zich af of hun baby straks nog automatisch de Amerikaanse nationaliteit krijgt, nu Trump dit grondrecht wil afschaffen.
Shreyas P., die voor Apple werkt, kwam in 2008 op zo’n visum chipdesign studeren. Volgens hem is het een simpele kwestie van vraag en aanbod. „In India is er niet genoeg plek aan de goeie universiteiten. Zelfs als je er hard wil studeren, is het heel lastig binnenkomen.” In de VS is aan technische opleidingen altijd plaats. „Maar wie ongemotiveerd is, doet dus ook niet harder zijn best.”
Hij begrijpt de cultuurkritiek van Ramaswamy. „Ik zie het bij mijn eigen kinderen al”, zegt hij over zijn tweeling van negen, die hier werd geboren. Lachend: „Dat beginnen ook al verwende Amerikanen te worden.”
Een tafel verderop zit Sakshat, die zes jaar geleden naar de VS kwam. Hij bekleedt bij Siemens inmiddels een positie in het middelmanagement en ziet dat er „niet genoeg gekwalificeerde lokale kandidaten solliciteren”. Hij wijt dit vooral aan de hoge studiekosten. „In plaats van masters te halen en een enorme schuld op te bouwen, gaan Amerikanen liever snel aan de slag en leren ze on the job.” Hij begrijpt de MAGA-kritiek niettemin: „Amerikanen kunnen best eerst naar hun eigen mensen kijken voor dit soort banen.”
Brommende cryptomijn
Texas’ ambities als techhub stuiten op meer dan alleen rechtse weerstand tegen immigratie. Musks techbedrijven en die van anderen zijn welkom, maar hun datacentra steeds minder nu Texanen daar de laatste jaren mee te maken krijgen. De enorme zuidelijke staat zet zijn lage grondprijzen, ruime energievoorraad en gunstige belastingtarieven agressief in om datacentra te lokken. Directe omwonenden zijn vaak minder enthousiast.
In het stadje Granbury, tweeënhalf uur noordelijk van Austin, opende eind 2023 bijvoorbeeld een cryptomijn waar bitcoins worden gedolven. Zeecontainers vol computers lossen 24 uur per dag rekensommen op teneinde een bitcoin te vinden. De stroom voor deze rekenkracht – en voor koeling van de servers – wordt geleverd door de naastgelegen, op aardgas draaiende elektriciteitscentrale. De centrale is goed zichtbaar, de cryptomijn is weggewerkt achter een splinternieuwe, hoge geluidswal.
Het gezoem en gebrom waaien daar nog steeds overheen, klagen de omwonenden. Niet elke dag is even erg, maar het datacentrum drijft Daniel Lakey regelmatig tot waanzin, legt de Texaan uit op zijn veranda. Op honderden meters afstand klinken de servers en hun koelmachines als een constant spinnende generator. En volgens Lakey is dit nog niets. „Zeker als de wind uit het noorden komt en als de mijn op vol vermogen draait, klinkt het alsof je naast een opstijgend vliegtuig staat.”
Meerdere omwonenden vertellen dat zijzelf, of hun bejaarde ouders, sinds de opening van de bitcoinfarm onverklaarbare gezondheidsklachten hebben ontwikkeld. Een veeboer klaagt dat zijn koeien dit jaar geen kalveren hebben, omdat ze maar niet drachtig willen worden. Het enige voordeel van de herrie is dat slangen zich niet meer laten zien, schampert een buurvrouw.
Zelfs in Texas, dat de soepelste milieuwetten van het land kent, zou de mijn de regels overtreden. De staat hanteert een overlastgrens van 85 decibel en Lakey laat filmpjes zien waarop hij met een meetapparaat vanaf zijn veranda 90 dB registreert. Ter vergelijking: Europa trekt de grens bij 55 dB. Begin deze maand schrapte de nieuwe, door Trump aangestelde baas van het milieu-agentschap EPA allerlei regels, die het onder meer nóg makkelijker moeten maken energie op te wekken en datacentra te openen.
Politiechef Shirley vraagt hij zich af of Trump inziet welk electoraal risico hij neemt met zijn omarming van techbro’s als Musk
Trump kreeg in Granbury vorig jaar november circa 85 procent van de stemmen. Ook de klagende buren zijn overtuigd Republikein en niet principieel tegen AI of crypto, benadrukken ze. Maar de manier waarop hun leefomgeving verpest wordt en hun huizenprijzen dalen, maakt hen kritisch over de techrevolutie waarop Texas inzet.
Niet in de laatste plaats omdat de stroomvoorziening in hun staat behoorlijk wankel is. Bij hevige sneeuwval en extreme hitte klapt het Texaanse stroomnetwerk er regelmatig uit. Van die black-outs profiteren juist de datacentra, die hun elektriciteit voor vaste bodemprijzen inkopen om die bij schaarste voor piekprijzen terug te leveren aan het net. Texanen subsidiëren zo in de praktijk de AI- en crypto-industrie. Die laatste verdient al meer aan deze stroomhandel dan aan de bitcoins die ze delft.
Trump is echter vastberaden de AI-wedloop met China te winnen en heeft naast Musk nog meer AI-investeerders een rol gegeven in zijn regering. Zo kondigde hij al het kolossale AI-project Stargate aan. Private partijen willen hiertoe voor honderden miljarden dollars aan rekenkracht optuigen in een ander Texaans stadje, Abalene.
En na aanvankelijke scepsis over crypto heeft de president – mede na miljoenendonaties – deze industrie volledig omarmd. In navolging van Musk lanceerden hij en first lady Melania al hun eigen memecoins.
Boetes van tafel geveegd
Constable John Shirley is de gekozen politiechef van Granbury en heeft zich ontpopt tot plaaggeest van de lokale cryptomijn. De wetshandhaver slingerde de eigenaar vorig jaar tientallen malen op de bon, elke keer dat Shirley op zijn geluidsmeter meer dan 85 dB registreerde. Het ging telkens maar om 500 dollar boete per keer, legt hij uit in een koffietentje in het historische centrum. „Het was vooral bedoeld om te zien of het systeem zou werken.”
Dat bleek niet het geval. Via de rechter wist het cryptobedrijf die boetes van tafel te vegen. „Ze kwamen met een team van topadvocaten, waar de gemeente totaal niet tegen opgewassen was. Het was David tegen Goliath.”
Shirley is groot bewonderaar van Trump. Tot vlak voor de Capitoolrellen van 6 januari 2021 was hij vicevoorzitter van de Oath Keepers, een van de extreem-rechtse milities die namens de president die dag de volksvertegenwoordiging bestormden. Nu vraagt hij zich af of de president inziet welk electoraal risico hij neemt met zijn omarming van techbro’s als Musk.
„Crypto is niet per definitie slecht, en zeker AI is nodig voor onze nationale veiligheid”, zegt Shirley. Maar de wildwestwijze waarop datacentra nu in Texas worden neergezet, vindt hij niet goed. „Net als bij de discussie over H-1B kan dit zich tegen Trump keren. De MAGA-beweging wordt vaak een persoonlijkheidscultus genoemd, maar dat is ze niet. Als Trump zijn middelvinger blijft opsteken naar het platteland, kunnen Amerikanen zich ook tegen hem keren. Texas is daarbij het voorland.”
Lees ook
Om Mars te kunnen koloniseren, eist Musk eerst dit stukje Texas op
