Musk stak zijn rechterarm in de lucht. Was het een Hitlergroet?

Het kwam niet als een verrassing, want Trump zegt het al jaren, maar daarmee kwam de schok in de medisch-wetenschappelijke wereld dinsdag niet minder hard aan. Nog geen acht uur na zijn inauguratietoespraak zei Donald Trump uit de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) te stappen.

In de zomer van 2020 was hij dat ook al van plan, naar eigen zeggen omdat de WHO China zou hebben geholpen om „de wereld te misleiden” over de oorsprong van het SARS-CoV2-virus. Maar omdat de opzegtermijn een jaar duurt, draaide zijn opvolger Biden het besluit na zijn inauguratie onmiddellijk weer terug.

Nu, met nog vier jaar regeren in het vooruitzicht, is dat anders. De weg is vrij voor Trump om te breken met een organisatie die volgens hem aan de leiband van China loopt en in zijn ogen disproportioneel veel geld ontvangt van de VS. „De WHO heeft ons opgelicht, iedereen heeft de Verenigde Staten opgelicht, dat zal vanaf nu niet meer gebeuren”, zei Trump bij het ondertekenen van het decreet.

Het plan moet nog door het Congres, dat een nipte Republikeinse meerderheid telt. Enkele dissidente stemmers in die gelederen kunnen genoeg zijn om Trumps besluit te blokkeren, maar in theorie is vertrek uit de WHO dichterbij dan ooit.

Pokken en polio

De Verenigde Staten financieren bijna een vijfde van het hele WHO-budget en zijn hofleverancier van wetenschappelijke kennis, instituten en onderzoekers. Het land speelt sinds jaar en dag een cruciale rol in het bestrijden van ziektes over de hele wereld, van AIDS tot malaria. „Samen maakten we een einde aan de pokken en roeiden we polio bijna uit”, zei de WHO dinsdag in een reactie, waarin het teleurstelling en zorgen uitte over het aangekondigde vertrek. „Amerikaanse instituten hebben bijgedragen aan én geprofiteerd van het lidmaatschap van de WHO”.

De VS financieren bijna een vijfde van het hele WHO-budget en zijn hofleverancier van wetenschappelijke kennis

Vertrek uit het samenwerkingsverband markeert een gevaar voor de hele wereld, waarschuwen wetenschappers dinsdag in een alarmerend opiniestuk in het British Medical Journal. „De gevolgen zullen over alle grenzen heen voelbaar zijn, het besluit laat de WHO verzwakt en de VS geïsoleerd achter op momenten dat wereldwijde gezondheidscrises juist eenheid vereisen.”

De WHO leunt voor haar informatiepositie bijvoorbeeld zwaar op gerenommeerde Amerikaanse kennisinstellingen en gezondheidsinstituten zoals de Food and Drug Administration (FDA) en de Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Als die banden worden doorgeknipt, waarschuwde viroloog Marion Koopmans dinsdag in het wetenschappelijke tijdschrift Science, tast dat de informatiepositie van de WHO ernstig aan.

America First

Trumps decreet legt vooral de naïviteit bloot van een ‘America First’-beleid in een wereld waar ziekteverwekkers zich niet aan landsgrenzen houden. Het roept de vraag op wat het land hierbij te winnen heeft, afgezien van een nét iets vollere schatkist. De VS zullen hun stem in grote wereldwijde gezondheidsvraagstukken kwijtraken en creëren daarmee een machtsvacuüm waar ironisch genoeg juist China in zal springen, voorspellen deskundigen. Ja, de VS kunnen zich op deze manier onttrekken aan de plicht om schaarse middelen, zoals vaccins, uit te delen aan andere landen, maar lopen evengoed het risico zelf achter het net te vissen.

En met het verbreken van de samenwerkingsverbanden tussen de WHO en Amerikaanse kennisinstellingen neemt Trump een groot risico. Amerikaanse laboratoria en farmaceuten zijn voor belangrijke informatie afhankelijk van de WHO. Aan het begin van de coronapandemie kregen Amerikaanse wetenschappers via de WHO bijvoorbeeld toegang tot cruciale informatie over het nieuwe virus SARS-CoV2 dat was uitgebroken in China.

Te weinig mandaat

Als grootste geldschieter hebben de VS flink wat in de melk te brokkelen. De WHO blijft verzwakt achter als de VS vertrekken, en dat weet Trump maar al te goed. De vraag is dus of de soep zo heet gegeten wordt als ze wordt opgediend. Mogelijk gebruikt Trump het decreet om met zijn vuist op tafel te slaan en probeert hij zo veranderingen af te dwingen. Veranderingen waarvan de WHO de noodzaak erkent.

In de verklaring van dinsdag bedankt de Wereldgezondheidsorganisatie de VS nadrukkelijk voor de afgelopen zeven jaar, waarin „het grootste pakket van hervormingen in de geschiedenis van de Wereldgezondheidsorganisatie”, werd doorgevoerd. De organisatie werd kosteneffectiever en efficiënter.

Delen

Mail de redactie

Vreemdelingen zijn „schadelijk voor de belangen van de Verenigde Staten”, daarom moeten hun illegale oversteek en aanwezigheid worden bestreden met de inzet van het leger, politie en justitie, en – natuurlijk – met een grensmuur. Dat is de korte samenvatting van de decreten over migratie en de zuidelijke grens die president Donald Trump op de eerste dag van zijn tweede ambtstermijn heeft uitgevaardigd.

Het zijn zes decreten, plus de verwijzing in zijn inaugurele rede naar een wet uit 1798, de Alien Enemies Act, waaronder de president vreemdelingen kan uitzetten van wie „hij oordeelt dat ze een gevaar vormen voor de vrede en veiligheid van de VS”.

Trump beloofde de „volle en immense macht van de centrale en statelijke wetten” te zullen inzetten om „alle buitenlandse bendes en criminele organisaties te elimineren”. En dan zei hij ook nog dat hij zijn ‘Remain in Mexico’-afspraken opnieuw wil bekrachtigen. Daarmee verplichtte hij Mexico tijdens zijn eerste termijn (2017-2021) om asielzoekers op te nemen die door de Amerikaanse grenspolitie werden uitgezet in afwachting van hun procedure.

Vreemdelingen die zonder papieren in de VS zijn, vormen een grote bedreiging voor de staatsveiligheid, aldus een van de decreten. Hun aanwezigheid heeft belastingbetalers „miljarden dollars” gekost. De optelsom leidt tot één conclusie: het Amerika van Trump wil geen immigratieland meer zijn, zoals het dat sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog steeds is geweest, onder Democratische én Republikeinse presidenten.

Noodtoestand

Aan de zuidgrens is sprake van een migratiecrisis, die volgens Trump is veroorzaakt door de vorige regering-Biden en die hem noopt een nationale noodtoestand uit te roepen. „De Amerikaanse soevereiniteit ligt onder vuur.” Die noodtoestand vereist volgens Trump inzet van het leger op eigen bodem – een omstreden positie. Het leger moet op last van de president, tevens commander-in-chief, zelfs prioriteit geven aan de bewaking van de nationale grenzen.

In de nieuwe decreten klinkt een stevige echo door van Trumps eerste termijn, toen hij immigratie vanuit bepaalde ‘moslimlanden’ aan banden trachtte te leggen. De ideeën en de taal dragen de signatuur van Trumps voornaamste migratie-adviseur, Stephen Miller, die na de verkiezingen van november bij Fox News uitlegde dat de grenzen zullen worden „verzegeld” en de massale uitzetting van ongedocumenteerde vreemdelingen zou beginnen. In interviews noemt Miller vluchtelingen en migranten vaak in één adem met de „monsters” van buitenlandse bendes.

Ook in de decreten staan zulke bijtende formuleringen. „Veel illegaal in de VS aanwezige migranten”, zo staat in het decreet ‘Het Amerikaanse volk beschermen tegen invasie’, „plegen vuige en weerzinwekkende daden tegen onschuldige Amerikanen”, aldus een van de teksten.

In de nieuwe decreten klinkt een stevige echo door van Trumps eerste termijn

Even opvallend is hoezeer de aanduidingen door elkaar lopen: nu eens gaat het over ‘vreemdelingen’, dan weer ‘vluchtelingen’, of ‘asielzoekers’, of ‘migranten’. Ze worden allemaal op een hoop geveegd en op elke categorie heeft een deel van de strengere wetgeving betrekking. Het voordeel voor Trump: hoe vager de formuleringen, des te groter de afschrikwekkende werking, want nu voelen álle migranten zich minder zeker over hun positie.

Met één pennenstreek

Zoals bij alle presidentiële decreten is de vraag of de daadkracht die tentoon werd gespreid bij de ondertekening ervan (aan een tafeltje in de grootste sporthal van hoofdstad Washington) spoort met de daadkracht die nodig is voor de invoering van de maatregelen.

Zo is een nieuwe variant op de eerdere muslim travel ban gemakkelijker gezegd dan gedaan. Onder het motto van „bescherming tegen buitenlandse terroristen” kondigt Trump aan dat hij bijzondere maatregelen wil nemen tegen „vreemdelingen” uit „regio’s of landen met welomschreven veiligheidsrisico’s”. Over het moslimreisverbod werd anderhalf jaar geprocedeerd voordat de kleinst mogelijke meerderheid van het Hooggerechtshof oordeelde dat de regering-Trump dit onderscheid binnen haar vreemdelingenbeleid mocht maken.

In enkele van zijn decreten heeft Trump de clausule opgenomen dat het onwettig verklaren van één of enkele bepaling(en), niet betekent dat het hele decreet onwettig is. Het is een juridische buffer waarvan onduidelijk is of die stand zal houden voor de rechter.

Het eerste decreet waartegen al beroep is aangetekend heeft zo’n bepaling niet. Die executive order gaat over de uitleg van het Veertiende Amendement op de grondwet. Daarin staat dat „iedereen die geboren of genaturaliseerd is in de Verenigde Staten, en onderworpen is aan de wetten aldaar, burger is van de Verenigde Staten”.

Migranten uit Mexico en Guatemala die vermoedelijk illegaal de grens met de Verenigde Staten zijn overgestoken worden opgepakt door de Amerikanse douane.

Trumps decreet beperkt dit ‘burgerschap’ tot iedereen die op Amerikaanse bodem is geboren uit een legaal en permanent in de VS verblijvende moeder en een vader die burger is of legaal permanent in de VS verblijft. Het is de vraag of de president dat zonder grondwetswijziging zo kan uitleggen. Burgerrechtenorganisatie ACLU en enkele vreemdelingenadvocaten zijn er een procedure tegen begonnen.

Hangslot

Bij alle per decreet toegewezen hulpkrachten om de migratiecrisis te bestrijden valt op dat aan de rechterlijke macht géén extra middelen zijn toegekend. Ook dat is veelbetekenend. Het migratiesysteem moet niet worden verbeterd, het moet worden afgeschaft en er moet een hangslot op de grens komen.

Migratie en vreemdelingen staan bovenaan Trumps agenda, maar niet zonder kritiek, ook van een groep die sympathiek staat tegenover de rest van zijn beleid: boeren en voedselproducenten. Ongeveer de helft van de naar schatting twee miljoen landarbeiders in de VS heeft geen verblijfs- of werkvergunning. „Het zou rampzalig voor de landbouw zijn als arbeiders uit de voedingsindustrie in deze plannen worden meegenomen”, zei David Puglia van landbouworganisatie Western Growers al voordat Trump de decreten tekende.

Delen

Mail de redactie

‘First buddy‘ Elon Musk is niet de enige die in de marge van de beëdiging van Donald Trump de aandacht wist te trekken. Op X stroomt het vol met berichten van mensen die de bijzondere outfit van first lady Melania Trump prijzen. De door de New Yorkse designer Adam Lippes ontworpen marineblauwe toque in schippersstijl paste volgens de online-recensenten perfect bij Melania’s ivoorkleurige blouse en jas met dubbele rij knopen; beide bijna tot de kin reikend.

Melania Trumps inauguratie-look was zelfs in de geschiedenis van de fashion statements van de presidentsvrouwen in de Verenigde Staten opvallend. Haar outfit leek alles behalve conformistisch; hij ademde verzet. Vooral de hoed kreeg veel commentaar. Die deed ze die tijdens de ceremonie geen seconde af. De brede rand maakte het onmogelijk te zien wat er tijdens de toespraak van haar man in haar omging. De wat in The New York Times wordt beschreven als „een daardoor afstandelijke indruk” van Melania sluit aan op het imago dat zij heeft willen behouden sinds haar man de politiek besloot in te gaan: behoedzaam en op de achtergrond.

Dat een first lady haar gezicht juist op zó’n moment verbergt is wel ongebruikelijk. De ceremonie is de gelegenheid waarbij naast de president ook de eerste familie aan de natie wordt gepresenteerd. Melania Trump liet volgens de krant duidelijk zien dat ze haar eigen grenzen trekt.

President-elect Trump attempts to kiss Melania Trump. pic.twitter.com/GPDr9B4US2

— Jeremy Art (@cspanJeremy) January 20, 2025

Dat is wel eens anders geweest. Haar outfit contrasteerde met de babyblauwe jurk die ze bij Trumps eerste inauguratie droeg. Die stijl deed denken aan die van Jackie Kennedy, de vrouw van president John F. Kennedy in de jaren zestig, en toonde daarmee dat Melania Trump zich naar de verwachtingen van Washington wilde schikken.

Dat zij mode gebruikt om iets van haar persoonlijke opvattingen te laten doorschemeren bleek overigens al eerder. In 2018 raakte ze korte tijd in opspraak toen ze bij een bezoek aan een opvangcentrum voor jonge migranten een jas droeg met de tekst „I really don’t care, do u?”. Daarover zei ze dat het een boodschap was aan wat in Trump-kringen de „fake news media” zijn gaan heten.

Symboliek

Al decennia schuilt er grote symboliek achter de kledingkeuze van first ladies tijdens de inauguratie. Het National Museum of American History, dat in 2011 een tentoonstelling had met verschillende inaugurele ensembles, meent dat Caroline Harrison pioneer was. Door haar geheel in de Verenigde Staten gemaakte kleding voor de inauguratie van Benjamin Harrison in 1889 onderstreepte zij, ver voor Trumps ‘America first‘-beleid, het belang van voor nationale producenten.

Na haar volgden meerdere first ladies wier inauguratie-outfits een boodschap probeerden over te brengen – en soms controverse uitlokten, schrijft nieuwszender CNN. Zo was Jacky Kennedy niet alleen een gevierd fashion-icoon, maar wist ze met haar kledingkeuzes ook de politieke opvattingen van haar man te onderstrepen. De moderniteit die ze probeerde uit te stralen sloot aan bij het progressieve karakter van het presidentschap van Kennedy.

De vrouw van de onlangs overleden Jimmy Carter, Rosalynn Carter, moest het op haar beurt flink ontgelden toen ze ervoor koos een door Mary Maise ontworpen jurk met gouden details naar het inauguratiebal te dragen. Zes jaar daarvoor had ze de jurk gedragen toen hij tot gouverneur van Georgia werd gekozen, en de herhaling was bedoeld als knipoog naar zijn prestaties. In 2021 probeerde Jill Biden de eenheid die de campagne van haar man uit moest stralen terug te laten komen in een kasjmieren jas van Gabriela Hearst, met borduursels van bloemen afkomstig uit elke Amerikaanse staat.

Melania Trump juist lijkt bij aanvang van de tweede termijn van Donald Trump juist afstand te willen creëren tussen haarzelf en het politieke ambtelijke apparaat in Washington. Op één punt hield de first lady wel vast aan de ongeschreven traditie: ook haar outfit was speciaal voor de gelegenheid door een bekende designer ontworpen.

Delen

Mail de redactie