Het Kremlin zegt bereid te zijn rechtstreeks met Kyiv te onderhandelen over een staakt-het-vuren. Het is een van de avances die Moskou deed sinds de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio afgelopen vrijdag zei dat de VS zich terugtrekken uit het vredesproces als er niet snel vooruitgang wordt geboekt.
De Russische president Vladimir Poetin deed zijn uitspraak maandagavond tegenover een politieke verslaggever van het staatskanaal. Eerder weigerde Moskou direct met Kyiv te onderhandelen.
Ter verdediging van dit standpunt schermde Moskou altijd met het decreet van de Oekraïense president Zelensky uit oktober 2022, waarin hij stelde dat onderhandelen met Poetin „onmogelijk” is. Gevraagd naar vredesonderhandelingen antwoordde Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov met vingerwijzen: „We moeten niet vergeten dat het wettelijk verboden is te onderhandelen voor de president van Oekraïne.”
Het Oekraïense besluit was een reactie op het Russische presidentiële decreet over de annexatie van vier Oekraïense regio’s – die geen van alle geheel militair veroverd zijn. Voor onderhandelen met Rusland – zonder Poetin – hield Kyiv altijd de deur open.
De uitspraak van Poetin lijkt daarom in de eerste plaats een vertoon van welwillendheid, bedoeld om de VS erbij te houden. En het is slechts een van de instrumenten in de Russische onderhandelingskist.
Een ander instrument is dat van één stap vooruit en dan terug schuifelen. Dit was te zien toen de Kremlinwoordvoerder dinsdag waarschuwde tegen haastwerk. Peskov benadrukte dat het vredesproces zo complex is „dat het niet de moeite waard is er een strenge termijn aan op te hangen”.
Zoethoudertjes
Hoe langer de onderhandelingen duren, des te meer voordeel Rusland eruit kan trekken – is de analyse van vele experts. Het Kremlin zou ambtenaren en experts de opdracht hebben gegeven ‘stimuli’ te zoeken om de regering-Trump geïnteresseerd te houden, melden Moskouse insiders tegenover The Moscow Times. „Het doel is om de relatie met de VS een nieuwe vorm te geven – dat is niet eenvoudig – terwijl we de dialoog over Oekraïne in leven houden”, stelde een Russische diplomaat.
Met name in de economische samenwerking zoekt Rusland kansen– waar zakenman Trump belang aan hecht gezien zijn politieke belofte: „make America rich again”. Waar het Moskou echt om gaat is dat Washington Ruslands invloedssfeer erkent, zodat het internationaal zijn gang kan gaan.
Een tweede belangrijke doel voor Moskou is het opheffen van sancties – zoals die tegen de Russische luchtvaartindustrie. Vliegtuigen van buitenlandse makelij van Russische luchtvaartmaatschappijen worden steeds vaker met ‘namaakonderdelen’ in de lucht gehouden.
Als zoethoudertjes kan Rusland zeldzame aardmetalen, energie of ruimte voor een Trump Tower in Moskou bieden. De Amerikaanse gezant Steve Witkoff toonde zich een week geleden al gecharmeerd van deze Russische aanpak, na een gesprek met Poetin. „Ik zie de mogelijkheid voor het hervormen van de Russisch-Amerikaanse relatie middels een aantal zeer aantrekkelijke commerciële kansen”, stelde hij achteraf.
Oekraïne staat ook voor de uitdaging om de VS betrokken te houden. Rubio’s waarschuwing dat het vredesproces snel progressie moet tonen was misschien nog wel meer gericht aan Oekraïne. Afgelopen week zou de regering-Trump een concept-vredesbestand aan Kyiv hebben voorgelegd.
The Wall Street Journal kreeg een kopie van dit vertrouwelijke document in handen. De VS stellen onder meer voor de Russische annexatie van de Krim te erkennen, het conflict langs de huidige frontlinie te bevriezen, en Oekraïne buiten de NAVO te houden. Volgens die krant ging het om „een reeks mogelijkheden” die Oekraïne kreeg „voor discussie en feedback”.
Hoewel Kyiv erkent dat terugkeer van de bezette gebieden er militair niet in zit, wil Oekraïne nog geen wettelijke afstand doen van de bezette gebieden. Dit gaat niet alleen om territorium: in de bezette gebieden is sprake van systematische marteling, repressie en geweld tegen de Oekraïense burgerbevolking. Vele burgers zijn ‘verdwenen’ nadat ze in aanraking kwamen met de Russische bezetters.
Vredesgesprekken Londen
Woensdag komen de Oekraïense bondgenoten Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en de VS samen in Londen. De Amerikaanse minister Rubio en speciale gezanten Witkoff en Keith Kellogg zijn van plan de bijeenkomst bij te wonen.
Het belangrijkste doel voor Oekraïne is een duurzame vrede – wat betekent dat Kyiv veiligheidsgaranties wil dat een bestand gehandhaafd blijft.
Een ander belangrijk punt voor Oekraïne is het beheer van de bezette kerncentrale in de zuidelijke provincie Zaporizja. Deze grootste kernenergiecentrale van Europa leverde vóór de oorlog een aanzienlijk deel van de stroom van Oekraïne. In 2022 werd de centrale bezet.
Daarna dreigde meermaals een kernramp – door wanbeheer van de Russische bezetter, stroomuitval, gevechtshandelingen en explosies op het terrein van de centrale en het droogvallen van het koelwaterreservoir. Uit veiligheidsoverwegingen is de centrale op een ‘waakstand’ gezet en genereert hij op dit moment geen elektriciteit.
Oekraïne wil uiteraard graag die stabiele en goedkope stroom terug, en het liefst ook het beheer over de centrale. De VS zouden hebben voorgesteld het beheer over te nemen en een ‘neutrale zone’ om het terrein in te stellen.
Paasbestand
Zaterdagavond kondigde de Russische president Vladimir Poetin eenzijdig een 30 uur durend ‘paasbestand’ aan. Kyiv accepteerde met de bewoording dat het Russische gedrag „gespiegeld” zal worden en overtroefde het met een tegenvoorstel: 30 dagen geen luchtaanvallen op steden en burgerobjecten. Daar heeft Moskou niet op gereageerd. Een eerder Oekraïens voorstel voor een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren van een maand werd tevens terzijde geschoven.
Het paasbestand heeft het niet gehouden. Kyiv telde meer dan 2.900 aanvallen langs de frontlinies – met name op de belegerde stad Pokrovsk en ten noordoosten van Kyiv, in Koersk en Soemy. Het ging met name om artilleriebeschietingen, maar ook meer dan honderd zwaardere aanvallen met raketten en bijna duizend drone aanvallen.
Toch was president Volodymyr Zelenskt niet ontevreden: er werden op zondag geen grote raketaanvallen of kamikazedrone-aanvallen op de Oekraïense steden uitgevoerd. Rusland laat gewoonlijk bijna geen dag voorbijgaan zonder een dergelijke aanval.
„Nu, na Pasen, kan de hele wereld duidelijk het probleem zien. De echte reden dat de vijandelijkheden doorgaan”, stelde Zelensky maandag op zijn Telegramkanaal. De dag zonder luchtalarmen bewijst volgens hem dat een eind aan de oorlog mogelijk is, „zodra Rusland ervoor kiest om minder te doden. […] Het bevel om de vijandelijkheden te staken moet van Moskou komen.”
