Moeten er nieuwe college-onderhandelingen komen in Den Haag na de vrijspraak van De Mos?

De rechtbank Rotterdam sprak vrijdag de Haagse oud-wethouders Richard de Mos en Rachid Guernaoui vrij van onder meer corruptie en ambtelijke omkoping. De rechter zei dat discussies over onder meer partijfinanciëring thuishoren in „politieke gremia”, niet in het strafrecht. Vijf vragen over het vonnis.

1 Hoe kon het OM zo opvallend onderuitgaan?

De rechter beoordeelt de ‘rechttoe-rechtaan-visie’ van het Openbaar Ministerie als „te eenzijdig” en „hier en daar zelfs rigide”. Het OM zou „echt onvoldoende oog” hebben gehad voor het verhaal van De Mos en de zijnen. Tunnelvisie dus: een te eenzijdig perspectief waarin alle informatie maar één kant op kan wijzen. Een ‘bredere context’ en vooral wat er op de zitting is verteld, laat de rechter zwaarder wegen.

De donaties van ongeveer een ton zijn door vijf ondernemers aan de partij Hart voor Den Haag gedaan en niet aan de twee oud-wethouders en het voormalige raadslid. De Mos en de zijnen hebben er zelf niet meer dan twee boottochtjes en 269 euro aan etentjes overgehouden. Van ‘ambtelijke omkoping’ was geen sprake. Uit de boottochtjes en het restaurantbezoek haalt de rechter niet meer dan „een zweem van kwade bedoelingen”.

Dat de verdachten dankzij deze partijsteun wethouder zijn geworden, vindt de rechter „met de beste wil van de wereld” niet rechtstreeks aan de donaties toe te schrijven.

Lees ook: Het OM krijgt harde verwijten van de rechtbank bij volledige vrijspraak Richard de Mos

2 Maakte het OM dan geen enkele indruk?

De rechtbank moest bij het requisitoir van de officier wel af en toe „de wenkbrauwen fronsen”. Maar geen enkel verwijt over De Mos’ handelen bij een winkelcentrum, het huisvesten van de band DI-RECT, een woningvergunning, projectontwikkeling of een nachtontheffing was overtuigend. Exclusief voordeel voor de donateurs is niet bewezen, het „handelen in het algemeen belang” door de Mos wel. Ook omdat de verdachte steeds volkomen transparant was in wat hij deed en voor wie.

Voor een oordeel daarover verwijst de rechtbank naar de „politieke arena; vriendjespolitiek dient daar ontmaskerd te worden”. Feitelijk is de rechtbank zelf een voorstander van donaties door ondernemers. Die moeten „niet afgeschrikt worden”.

3 Wat schrijven de regels over donaties voor?

Die regels zijn er op lokaal niveau (nog) niet. Allerlei partijen – van de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG), organisaties van burgemeesters, wethouders en raadsleden – vragen er al jaren om. Het wetsvoorstel dat onder meer de maximale hoogtes van donaties aan lokale partijen moet regelen en transparantie daarover, de Wet politieke partijen (Wpp), is net voorgelegd aan experts ter consultatie.

Behalve dat er (nog) geen regel is voor donaties, krijgen lokale partijen ook geen subsidie van het Rijk. Landelijke partijen krijgen die wel, afhankelijk van zetel- en ledental. Zij mogen ruim 27,5 miljoen verdelen, onder meer voor een wetenschappelijk bureau en cursussen – kennis waarvan raadsleden van landelijke partijen kunnen profiteren. Richard de Mos wees er tijdens de rechtszaak regelmatig op dat zijn partij daarvoor volledig is aangewezen op donaties. De Wpp moet ook subsidie regelen voor politieke partijen in gemeenten, waterschappen en provincies.

4 Hoe nu verder met Richard de Mos en zijn partij?

De oud-wethouder zegt dat hij een plek wil in het college van burgemeester en wethouders. Hart voor Den Haag werd de grootste partij bij de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar, met negen zetels, maar kwam niet in de coalitie. Onder meer omdat hij en Guernaoui nog verdachten waren.

Verkiezingen zijn er maar om de vier jaar. Dan zouden de huidige coalitiepartijen (D66, VVD, GroenLinks, PvdA, CDA) een stap opzij moeten doen of het coalitieakkoord moeten openbreken, en gaan heronderhandelen met Hart voor Den Haag. Maar er waren vorig jaar óók inhoudelijke redenen waarom collegevorming met Hart voor Den Haag niet lukte.

De gemeenteraad kan ook het vertrouwen in dit college opzeggen – belangrijk is dan de rol van coalitiepartij VVD. Zou zij meestemmen met de oppositie? En is de volledige oppositie voorstander van nieuwe onderhandelingen? Op 11 mei praat de gemeenteraad op verzoek van De Mos over de gevolgen van het vonnis.

Lees ook over de campagne in Den Haag: Wie wil er met De Mos besturen?

5 Wat betekent dit voor de ombudspolitiek van De Mos?

Ombudspolitiek is volgens De Mos „problemen [van Hagenaars] bij de hoorns pakken en met kordate plannen oplossen”, zei hij eens tegen NRC. Door veel raadsvragen te stellen „gaan ambtenaren lopen. Als het ook nog eens een groot artikel wordt in de lokale media, gaat de wethouder ook lopen. We willen een beweging zien richting de burger.”

Het OM vond dat het „algemeen belang werd verdrongen door individuele bevoordeling van burgers en ondernemers die bereid waren daarvoor te betalen”. De rechter zei ook dat het beeld weliswaar oprijst dat de verdachte „misschien nog wel iets harder loopt voor zijn achterban”, maar dat vragen daarover staatsrechtelijk en politiek zijn, niét strafrechtelijk.

Lees over de ombudspolitiek van De Mos: ‘Hoppa, voor u geregeld’

Die vragen worden in de gemeenteraad ook gesteld – al vóór de inval van justitie in oktober 2019. Sindsdien heeft de Haagse raad het regelmatig over integriteit. De rechter noemde „de Haagse gemeenteraad ook uitstekend uitgerust” voor verder debat.