Mitski, zangeres met astronomische luistercijfers en haast cult-achtige aanhang, brengt ode aan de fantasie in Carré

Posted on May 21, 2024 by admin

Zangeres Mitski speelt gitaar. Nee, niet echt. Ze zit op een stoel en speelt op een denkbeeldige gitaar. Gedurende het hele nummer raken haar vingers de ‘juiste’ akkoorden, in het juiste ritme. Aan het eind van ‘The Frost’ zet ze het instrument voorzichtig in zijn standaard. Ook de opkomst van de Japans-Amerikaanse Mitski op het podium van Carré, in Amsterdam, was een ode aan de fantasie. Staand in een hoge cilinder van stof was voor het publiek alleen haar metershoge silhouet te zien. Hier werd Mitski de ‘reuzin’ die ze voor haar overwegend jonge aanhang ook werkelijk is.

Mitski geeft twee uitverkochte optredens in Carré, al kon ze makkelijk in Afas Live of Ziggo Dome staan. Maar ze wilde een tournee doen langs de ‘mooiste zalen van de wereld’. Carré past haar goed, niet alleen door het imposante podium, wellicht zal ook de afstand tussen toneel en zaal haar bevallen. Want Mitski is een ster tegen wil en dank. Ze haalt astronomische luistercijfers en heeft een bijna cult-achtige aanhang die iedere Mitski-opmerking en -gebeurtenis analyseert. De 33-jarige Mitski heeft gezegd dat ze moeite heeft met de aandacht. Ze kiest voor een theatrale, licht afstandelijke podiumstijl in plaats van spontane emotie, als manier om haar privéwereld te beschermen.

https://www.youtube.com/watch?v=zdFoi-YEIFU

Afwisselende show

Het publiek in Carré zag een afwisselende show. De zevenkoppige band stond aan weerszijden van een ronde verhoging waarop Mitski haar aan Japanse Butoh-dans ontleende bewegingen maakte. Het repertoire zigzagde langs de laatste vijf albums met het recente The Land Is Inhospitable and So Are We (2023) als zwaartepunt. Haar feilloze muzikanten, op onder andere orgel, percussie en fiddle, speelden zowel elektronische als akoestische instrumentaties, met enkele variaties. Zo kreeg ‘Everyone’ een country&western-accent door de kermende pedal steel-gitaar. Dat de uitbundige electronica van ‘Love Me More’ ook werd vervangen door country, was een gemis.

Mitski’s muzikale smaak is breed, sinds 2012 switchte ze van progmetal naar orkestraal en zorgvuldig geïnstrumenteerde popliedjes. Ze houdt van weelderige melodieën; musical-achtige uitbundigheid wordt afgewisseld met ballades. Haar statige stem klonk maandagavond wisselend; hij was betoverend vol, warm en liefdevol, maar op andere momenten wankel, alsof de vocale kracht ontbrak. Ondertussen bewoog Mitski voortdurend over haar ronde podium, met fladderende handen, knikkende knieën, bruuske valbewegingen, en op handen en knieën als hijgende hond met uitgestoken tong in ‘I Bet On Losing Dogs’. De performance is origineel en mysterieus maar ook druk, wat soms afleidt van de schoonheid van de liedjes.

Op bezwerende Gnawa-klanken bewegen de dansers naar heling en geloof

admin
October 17, 2024
0

Het zijn gebroken mensen die samendrommen rond zangeres Karima El Fillali die een pluizig bundeltje in haar armen koestert. Geen twijfel mogelijk: Maria met kind, symbool voor álle moeders met een pasgeborene, kwetsbaar wezen, en tegelijk krachtig teken van hoop. El Fillali zingt in Faith, de nieuwe voorstelling van Club Guy & Roni en Khalid Benghribs dansgroep Cie 2K.Far met helder meanderende stem de ‘Prayers of Mothers for Life and Peace’.

Faith is een nieuwe halte in de serie ‘Human Oddyssey’ van Guy Weizman en Roni Haver, die in elk deel samenwerken met dansers, muzikanten en makers uit andere culturen: onder andere India en Senegal, en nu Marokko, waar ze inspiratie zochten in de louterende lila-rituelen en muzikale tradities van de Gnawa, afstammelingen van zwarte tot slaaf gemaakten. El Fillali’s stem en de percussieve, repetitieve trance-klanken van Gnawa-muzikanten en HIIIT (voorheen Slagwerk Den Haag) begeleiden de negen dansers in zandkleurige, djellaba-achtige kostuums op hun weg naar heling.

Gestileerde gevechten

Maar de harmonie waar ze naar verlangen, verzandt telkens in chaos en geweld, zoals ook de lijnen van hun bewegingen knakken. Steeds weer stuiven ze uiteen, voortgedreven door angst en wantrouwen, die in explosies van onbeheerste energie opborrelen, in ritmische dansen met grote uithalen van armen en benen in gestileerde gevechten. Met wild rondzwiepende haardossen en dubbelklappende torso’s bannen de dansers hun innerlijke demonen uit, de armen gaan in een smekend gebaar omhoog om bescherming af te roepen.

Onder leiding van guembri-speler Mehdi Nassouli wordt de weg naar verlichting ingeslagen. Met zijn bezwerende zang stuurt hij de groep aan bij hun uitputtende, fysieke geloofsarbeid. Overgave en geloof is hard werken, is de boodschap van de choreografen. De zware blokken die boven het toneel worden gehesen en weer neergelaten, lijken naar het gewicht (en de druk) ervan te verwijzen.

De actualiteit van de voorstelling behoeft in deze tijden van oorlog en polarisatie geen toelichting. En ook de opbouw van de voorstelling is zo klaar als een klontje: van angst, verdriet en wanhoop naar vrede en paradijselijk geluk. Ondanks het op zichzelf aantrekkelijke rauwe karakter van de choreografie en de kwaliteit van de uitstekende dansers en zeker ook de muzikanten, maakt dat de voorstelling al te simpel en voorspelbaar. Dat onder alle ellende die de mensen zichzelf en elkaar aandoen ten diepste een verlangen schuilt naar vreedzaam samenleven, is niets nieuws. Het streven ernaar verdient alleen maar applaus. Maar een wat spannender dramaturgie zou die boodschap meer gewicht geven en de voorstelling meer overtuigingskracht.

Waar kunnen de kinderen in de herfstvakantie naartoe? NRC geeft tips voor de leukste jeugdtheatervoorstellingen

admin
October 16, 2024
0

Geheimen ontrafelen

Sara de Monchy / STIP – Sara’s mysteries (6+)

Ieder kind loopt wel rond met vragen over geheimzinnige gebeurtenissen. Waarom is mijn beste vriendin zomaar verhuisd? Van wie is dat verlaten schuurtje? Wat zit er onder het luik in het hoekje van de school? Theatermaker Sara de Monchy maakte de afgelopen jaren de zeer populaire podcastreeks Sara’s mysteries, waarin ze deze en andere enigma’s samen met de jonge vragenstellers probeerde op te lossen. In de theaterversie gaan zij en Sammy (11) op zoek naar het Marokkaanse geboortedorp van zijn moeder: zij is daar namelijk naar eigen zeggen weggevlucht omdat het er spookte.

De Monchy en haar medemakers slagen er goed in om de audiobeleving van de podcast te vertalen naar het visuele medium van theater, juist door het maakproces zichtbaar te maken. Geluidsontwerper Brandon Grötzinger en muzikant Haytham Safia werken hard om alle omgevingsgeluiden live te creëren, van het gekwetter van vogels tot het voorbijrazen van trams en auto’s, of juist de krakende deuren van het spookdorp zelf. Sammy is zelf doorlopend aanwezig via geluidsopnames op de ouderwetse banderecorder die De Monchy met zich meedraagt, en live animaties vervolmaken de sfeer.

De Monchy snijdt bovendien mooi de botsing tussen geloof en empirische wetenschap aan, als ze tegen de onwil van Sammy’s moeder oploopt om een voet in het spookstadje te zetten. Hoe kun je een mysterie ontrafelen als je ervan weg moet blijven? Uiteindelijk worden we zo ook met de grenzen van het zeker weten geconfronteerd – een interessante twist voor een true crime-podcast voor kinderen.

In de herfstvakantie te zien in Den Bosch, Arnhem, Bergeijk, Maastricht en Nijmegen. Info: stipproducties.nl

Scène uit de voorstelling **Er staat een Olifant bij de bushalte**.

De olifant kent de regeltjes niet

Het Filiaal theatermakers – Er staat een olifant bij de bushalte (6+)

Zelden zie je een voorstelling waarbij de titel zo goed de lading dekt als Er staat een olifant bij de bushalte van Het Filiaal theatermakers. In de debuutvoorstelling van acteur en theatermaker Barend van Daal gebeurt er niet veel meer dan de titel doet vermoeden: we brengen wat tijd door met een olifant die ogenschijnlijk op de bus staat te wachten – maar nooit instapt.

De lol van de voorstelling zit hem in het contrast tussen de onverstoorbare traagheid van de olifant en de regeldrift van het OV-bedrijf. Als de olifant op het bankje gaat zitten, gaat er een alarm af omdat hij te zwaar is; als hij de vertrekkende bus niet in stapt vraagt de voice-over op nogal opdringerige wijze of hij hem misschien ergens mee kan helpen; en het geautomatiseerde afvalbakkensysteem slaat op hol als de olifant een blikje in de verkeerde container gooit.

Er staat een olifant bij de bushalte is een subtiele aanklacht tegen de surveillancemaatschappij, die iedereen continu in het gareel wil houden. Van Dorp weet, geholpen door het schitterende olifantenmasker van Eva Arends, ontroerend de langzame vertwijfeling van het dier neer te zetten.

In de herfstvakantie te zien in Haarlem, Den Haag, Rotterdam en Utrecht. Info: hetfiliaal.nl

Scène uit de voorstelling **Oma eindbaas**.

Videogames en heldenmythes

Het NUT – Oma eindbaas (6+).

Orpheus komt al 48 uur zijn kamer niet uit. Sinds het overlijden van zijn geliefde oma Izzy heeft hij zich fulltime op de game gestort die ze samen vaak speelden: The underworld of Hades, een hervertelling van de mythe waar Orpheus naar is vernoemd. Hij raakt zo diep in zijn gameroes dat hij daadwerkelijk naar de oevers van de Styx wordt getransporteerd en de kans krijgt om zijn oma uit het dodenrijk op te halen.

De makers van Oma eindbaas van Het NUT hebben goed begrepen dat videogames en heldenmythes hand in hand gaan, en spelen volop met de overeenkomsten. Orpheus moet raadsels oplossen en monsters verslaan om zijn doel te bereiken, en de spelers creëren steeds met dezelfde opblaasbare materialen verschillende voorwerpen, zoals een harnas, een boot of een zwaard, net zoals games alles uit dezelfde bouwstenen optrekken (pixels en polygonen).

Het verhaal komt tot een spannende ontknoping als blijkt dat oma helemaal niet gered wil worden, omdat ze ondanks de fijne middagen met ‘Oorfje’ wel klaar is met het leven. Zo ontmantelt Oma eindbaas de machtsfantasie die veel videogames bieden, en laat zien dat acceptatie van verlies nog wel de grootste uitdaging is.

In de herfstvakantie te zien in Rotterdam, Utrecht, Woerden en Enschede. Info: het-nut.nl

Een geraffineerd horrorsprookje over de consumptiemaatschappij – maar dan voor kinderen

admin
October 16, 2024
0

In De (8+), de nieuwe voorstelling van Jetse Batelaan, maken we kennis met een in fletse, eind-negentiende-eeuws aandoende kleding gestoken gemeenschap (fijn kostuumontwerp van Liesbet Swings), die wel wat doet denken aan de dorpsgenoten in Lars von Triers Dogville: vriendelijk, opgeruimd, eensgezind, maar toch ook een beetje sektarisch. Komt het door de kille belichting? Door die almaar aanhoudende, onheilspellende cellotoon? Is het dat blijmoedige gegrijns en gegroet van de dorpsbewoners, de hele tijd? Je kunt er niet helemaal de vinger op leggen, maar pluis is het hier niet.

Afgezien van een fotorealistisch stenen bruggetje, als houvast, liet Batelaan het toneelbeeld leeg. (Ook hierin doet De denken aan Dogville, waarin muren van huizen schematisch met krijt op een balletvloer waren getekend.) De appelboom, het beekje, de schuur, de muis – ze zijn er niet, maar de acteurs doen alsof ze er zijn, en dus zien wij ze. Geluidseffecten (voetstappen door het grind) en visuele illusies (een leidsel dat door een onzichtbaar paard lijkt te worden voortbewogen) helpen ons daarbij. Als een van de personages onzichtbare steentjes in de onzichtbare beek laat plonsen, proberen een paar kinderen in het publiek ze te vangen. Zo makkelijk gaat dat, geloven in iets wat er niet is.

Hoe werkt dat buiten het theater? In de jaren vijftig onderzocht psycholoog Solomon Asch in hoeverre iemands mening bepaald wordt door de meerderheid in een groep. Er deed aan zijn ‘overeenstemmingsexperimenten’ telkens maar één ‘echte’ deelnemer mee, de anderen waren acteurs en vooraf geïnstrueerd. Als de acteurs allemaal een fout antwoord gaven op een eenvoudige vraag, zwichtte de ‘echte’ deelnemer vaak voor de groepsdruk, en gaf hetzelfde foute antwoord als de rest. Het experiment toonde aan tot hoeveel zelfbedrog we bereid zijn, om niet buiten een groep te vallen.

Klompen worden leren schoenen

In De laat Batelaan de wisselwerking tussen groep en individu heel helder zien. Zo verschuift er iets in de blije, egalitaire dorpsgemeenschap als een van de bewoners haar klompen inruilt voor leren schoenen. Er worden bewonderende kreten geslaakt, maar er wordt ook koortsachtig gezocht naar een houding, want wat betekent deze aankoop voor de groepsdynamiek? Een ander begint een eigen tuintje bij te houden. Weer een ander koopt een telefoon. Zo zijn we getuige van de voorzichtige opkomst van het consumentisme, waarbij bezittingen niet langer worden aangeschaft vanwege hun gebruiksfunctie, maar vanwege de sociale status die ze de bezitter verlenen.

Waar die ontwikkeling toe zou leiden – en daarin zit de ware horror van De – schuift het toneelbeeld binnen in de vorm van een lcd-scherm, waarop gelikte, hedendaagse reclames te zien zijn voor telefoons, bedden, flesjes water. Die (in ons leven doodnormale) beelden zijn hier, door hun contrast met de trage, minimalistische vertelling waar we ons kijken inmiddels op afgestemd hadden, zeer absurd, en zeer verontrustend. Ze laten zien hoezeer we ons in ons koopgedrag laten leiden door manipulatieve verkooptechnieken, slinks inspelend op de waarde die we hechten aan onze positie binnen ‘de groep’. Omdat de intrinsieke waarde van wat we aanschaffen daardoor bijna irrelevant is geworden, wordt daarbij voortdurend aanspraak gemaakt op onze verbeeldingskracht. Het doet er in feite niet meer zo toe of iets echt is, of verzonnen.

Althans… zolang de werkelijkheid zich niet aan ons opdringt. In de vorm van een natuurramp bijvoorbeeld, of een onverwachte schaarste. Want dat is natuurlijk wel, en ook dat toont De, waar onze consumptiemaatschappij met volle zeilen op afstevent. Misschien is het zo langzamerhand tijd, zo laat Batelaan zijn jonge publiek met dit geraffineerde sprookje doorvoelen, om eens te herevalueren wat er in deze wereld écht waarde heeft?