Een nieuwe stikstofuitspraak van de Raad van State zal ingrijpende gevolgen hebben voor de vergunningverlening aan bedrijven, waarschuwde landbouwminister Femke Wiersma (BBB) donderdag in de Tweede Kamer. De minister moet de uitspraak nog nader bestuderen, maar zij sprak van brede gevolgen, voor landbouw, woningbouw, industrie en infrastructuur.
De Raad van State heeft woensdag bepaald dat de regels strenger worden voor het ‘verrekenen’ van stikstofuitstoot binnen bedrijven. Voorheen mochten bedrijven die bijvoorbeeld gingen uitbreiden hun nieuwe, extra uitstoot wegstrepen, als die binnen de vergunning voor hun oude activiteiten viel. Nu mag dat niet zomaar meer en kan het zijn dat bedrijven alsnog een vergunning moeten hebben en met hun uitstoot feitelijk in overtreding zijn.
De nieuwe uitspraak van de Raad van State heeft gevolgen voor alle lopende en toekomstige vergunningsprocedures, maar ook voor alle bedrijven die hun nieuwe uitstoot in de afgelopen vijf jaar zo hebben verrekend, zonder vergunning. Voor deze gevallen komt er daarom een overgangsregeling tot 1 januari 2030; tot die tijd kunnen provincies niet handhaven tegen de bedrijven die in overtreding blijken te zijn.
Het doet denken aan de nog steeds onopgeloste kwestie rond de ‘PAS-melders’, zegt stikstofexpert Anna Collignon van het advocatenkantoor Stibbe. Dit is een groep van oorspronkelijk 3.600 gedupeerde ondernemers die achteraf ook een vergunning nodig bleek te hebben, toen de Raad van State in 2019 het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van de overheid afkeurde.
Het idee is dat veehouders vrijwillig afstand doen van een deel van hun fosfaatrechten, wat helpt om het mestoverschot terug te dringen
Hoeveel bedrijven door deze nieuwe uitspraak van de Raad van State worden geraakt, is niet duidelijk, zegt Collignon. „De bedrijven in kwestie krijgen nu vijf jaar om alsnog een vergunning te regelen en die beoordelingsprocedures via provincies stropen zich al op en duren al heel lang. Zeker is dat deze uitspraak ook gevolgen voor de werkdruk bij provincies gaat hebben.”
Met de nieuwe uitspraak, die voortkomt uit zaken rond de bedrijven Rendac en de Amercentrale, wijzigt de Raad van State een eerdere uitspraak van zichzelf. De reden voor deze wijziging zijn recente besluiten van het Hof van Justitie in Luxemburg, die meer duidelijkheid scheppen over de zogenoemde ‘voortoets’ op mogelijke natuurschade bij een vergunningaanvraag.
Gedeeltelijke opkoopregeling
In de Tweede Kamer is verder een brede meerderheid voor het invoeren van een nieuwe opkoopregeling waarbij boeren niet stoppen, maar worden vergoed voor gedeeltelijke krimp van hun veestapel, zo bleek donderdag. Die Kamermotie is ingediend door regeringspartij VVD, en mede ondertekend door coalitiepartners BBB en NSC.
Het plan voor een „partiële beëindigingsregeling” komt voort uit de agrarische sector zelf, zei VVD’er Thom van Campen bij het indienen. Landbouwminister Femke Wiersma (BBB) zei „sympathiek” tegenover het plan te staan en wil dit „sectorinitiatief” omarmen.
Het idee is dat veehouders vrijwillig afstand doen van een deel van hun fosfaatrechten, wat helpt om het mestoverschot terug te dringen. De boeren zouden hier een vergoeding voor moeten krijgen, waarbij de Kamer aandringt op een „substantiële private bijdrage” uit de agrarische sector: de „zuivelindustrie, veevoerindustrie, banken”.
Minister Wiersma zei dat ze niet vooruit kon lopen op het overheidsbudget voor deze regeling en dat de Europese Commissie ook eerst zou moeten instemmen. Het plan zou uitgewerkt moeten worden met een nieuwe, vrijwillige (gehele) opkoopregeling waar Wiersma zelf mee wil komen.
Met de gedeeltelijke uitkoopregeling zouden boeren die willen meedoen bijvoorbeeld 10 tot 20 procent van hun veestapel kunnen inkrimpen, zegt Erwin Wunnekink van LTO. Dit zou helpen om stikstofruimte te creëren voor het legaliseren van bijvoorbeeld de gedupeerde PAS-melders, zegt hij.
Versnellingsplan
Met steun van een Kamermeerderheid heeft D66 verder een motie ingediend om een stikstofplan van werkgevers, bouwers en natuurorganisaties te omarmen. In dit ‘versnellingsplan’ van VNO-NCW, Bouwend Nederland, Natuurmonumenten en Natuur & Milieu staat ook het idee voor een regeling om veehouderijen te laten krimpen.
Hierbij zou het gaan om een tijdelijke, vrijwillige inkrimping van de melkveestapel. Veehouders zouden een premie of bonus per dier kunnen krijgen, waarbij de fosfaatrechten worden geschrapt. Individuele boeren zouden fosfaatrechten later wel kunnen terugkopen, maar het geheel aan fosfaatrechten en dieren zou moeten afnemen.
Boerenorganisatie LTO was ook betrokken bij de voorbereidingen, maar heeft onlangs afstand genomen, omdat het plan de sector onevenredig hard zou raken.
Minister Wiersma heeft de Kamer toegezegd te gaan kijken welke onderdelen van het plan ze kan overnemen en welke niet.
Lees ook
Nieuw stikstofplan van werkgevers- en natuurorganisaties, maar zonder de LTO-boeren
