Voor de Nederlandse bioscopen was 2024 een vrij miserabel jaar. Hollywood liet het afweten, familiefilms hielden de recette nog een beetje op peil en de Nederlandse film profiteerde. Met ruim 5 miljoen bezoekers en een marktaandeel van 17 procent deden films als Loverboy: Emoties Uit, Bon Bini: Bangkok Nights en Verliefd op Bali het relatief goed.
Het meeste succes hadden vorig jaar animatiefilms als Inside Out 2 en Despicable Me 4. De top 20 van vorig jaar bevat liefst tien familiefilms, acht daarvan animatie plus de kerstmusicals Wicked en Wonka. Het ontbrak aan grote ‘evenementfilms’ als in 2023 Barbie, Oppenheimer en Avatar. De succesvolste film van 2024, Inside Out 2, zou een jaar eerder slechts op plaats 5 zijn beland. In totaal verkochten bioscopen 29,3 miljoen kaartjes, een daling van 7 procent. De recette slonk met 8 procent tot 312 miljoen euro, volgens voorzitter Boris van der Ham van bioscoopbond NVBF omdat kaartjes voor familiefilms gemiddeld iets goedkoper zijn.
‘Schade valt nog mee’
De jaarcijfers van bioscoopbond NVBF en de filmdistributeurs NIVP boden dinsdag dus weinig aanleiding de campagne te ontkurken op de nieuwjaarsborrel in Tuschinski Amsterdam. Van der Ham meent dat de schade nog meevalt: de Hollywoodstaking van acteurs en schrijvers legde eind 2023 de filmproductie maandenlang stil en sloeg vorig jaar forse gaten in het filmschema. Hollywood is normaliter goed voor zo’n driekwart van de Nederlandse bioscooprecette, vorig jaar was dat maar 66 procent.
Volgens Van der Ham richtte de Hollywoodstaking vooral in de eerste helft van het filmjaar schade aan. Toch had een grote studio als Warner Bros ook in de kerstvakantie slechts een matige animatietitel te bieden: The War of the Rohirrim. Maar twee volwassen Hollywoodspektakels haalden de top 10: sciencefictionepos Dune 2 en actiekomedie Deadpool & Wolverine. Nu de Amerikaanse filmindustrie weer op stoom is, hopen de bioscopen dat grote blockbusters als de nieuwe Avatar of het laatste deel in Tom Cruises reeks Mission Impossible de kaartverkoop in 2025 weer opkrikken.
In de VS constateren filmanalisten evenwel dat de bodem onder het middensegment wegvalt: alleen grote spektakelfilms en kleine kunstfilms handhaven zich. Die trend is ook in Nederland zichtbaar, erkent Van der Ham, al verlaagt de relatieve populariteit van filmabonnementen als de Cinevillepas voor filmtheaters hier de drempel om ook kleinere films te bezoeken. De minder van Hollywood afhankelijke filmtheaters ontsnapten vorig jaar sowieso aan de malaise: daar steeg het aantal verkochte kaartjes juist met 6 procent tot 3,5 miljoen, met name door titels als The Zone of Interest en Poor Things in het begin van het jaar en Conclave aan het eind.
Forse domper
Al met al is 2024 een forse domper voor een sector die na de rampjaren 2020-2022 weer de weg omhoog leek te vinden. Resultaten van voor de Covid-pandemie, toen 35 miljoen verkochte kaartjes als ondergrens gold en de gemiddelde Nederlander ruim twee keer per jaar naar de bioscoop ging, blijven voorlopig buiten bereik. En of dat incidenteel is – de Hollwoodstaking – of diepere oorzaken heeft, valt te bezien. Hollywood vond tot dusver geen antwoord op de teloorgang van zijn oude kaskoe, de superheld. Het succesvolle Deadpool & Wolverine nam het superheldengenre vooral op de hak; superheldenfilms als Madame Web en Kraven the Hunter faalden jammerlijk.
Internationaal lijkt de centrale positie van de speelfilm door streaming, games en virtual reality aan erosie onderhevig, al gaat het Nederlandse bioscopen volgens Van der Ham eerder om de concurrentie van andere ‘avondjes uit’ zoals bowling en gaming. De grote ketens én filmtheaters richten zich daarom op verbreding van het aanbod via horeca, evenementen en gaming. Hoewel de grote bouwgolf voorbij lijkt, openden vorig jaar enkele nieuwe bioscoopcomplexen de deuren in kleine steden als Gorinchem, Wageningen, Harlingen en Maassluis. Het aantal bioscoopstoelen steeg daardoor met bijna 1 procent naar 155.000. Grote ketens staken hun geld eerder in verbouwingen en DeLuxe stoelen (Vue) ‘Relax Seats’ (Pathé) of ‘Cosy Loungers’ (Kinepolis) Ofwel: minder stoelen voor meer geld. Ook in die zin heeft verbreding van het aanbod nu meer prioriteit dan expansie.
