Milieuorganisaties dreigen met een reeks nieuwe rechtszaken als landbouwminister Femke Wiersma (BBB) niet binnen twee weken met hen in gesprek gaat over de stikstofplannen van haar ministeriële commissie. In een dinsdag verstuurde brief aan de minister, ingezien door NRC, schrijven MOB en de Vereniging Leefmilieu dat de in april gepresenteerde plannen het „aantoonbaar onmogelijk” maken dat de wettelijke stikstofdoelen worden gehaald. Volgens de organisaties schieten de voorstellen ernstig tekort.
Rechtszaken
Wiersma heeft onlangs aangegeven dat de ministeriële commissie de stikstofmaatregelen de komende maanden nog verder gaat uitwerken. Volgens de milieuorganisaties is dat niet toereikend. Ze schrijven in de brief aan de minister dat ze afgelopen maanden „pas op de plaats” hebben gemaakt door geen nieuwe rechtszaken aan te spannen „om de ministeriële stikstofcommissie een eerlijke kans te geven”, maar dat die tijd nu voorbij is.
MOB en Leefmilieu willen binnen twee weken in gesprek met Wiersma „met als doel een evenwichtig maatregelenpakket”. Als de minister haar stikstofbeleid niet aanscherpt voordat dit ultimatum verstrijkt, starten de milieuorganisaties tientallen nieuwe juridische procedures. Die zullen gericht zijn tegen megastallen, piekbelasters, en tegen veehouders die zonder de juiste vergunningen werken.
De twee milieuorganisaties procederen al jaren succesvol tegen het stikstofbeleid van de overheid. In 2019 stelde de Raad van State het Programma Aanpak Stikstof (PAS) buiten werking, omdat dit nationale stikstofbeleid in strijd was met de Europese natuurbeschermingswetten.
Als we Adi vijf woorden horen zeggen in Three Kilometers to the End of the World is het veel. Hij is de hoofdpersoon van deze Roemeense artfilm die vorig jaar in Cannes met de Queer Palm werd bekroond. Hij zit in elk shot. Zijn warrige krullenbol. Zijn ineengedoken schouders. En zijn gezicht. Dat is het grootste gedeelte van de film een slagveld van blauwe plekken, schrammen, bloederige hechtingen en een opgezwollen oog, waardoor het nog eens extra lastig is te lezen wat er in dit personage omgaat. Alleen al naar hem kijken doet pijn.
Een film met een queer thema, maar Three Kilometers is ook een heel herkenbare film uit de Roemeense filmgolf die sinds 2000 door het internationale artfilmcircuit spoelt. Regisseur Emanuel Pârvu (1979) begon zijn carrière als acteur bij landgenoot Cristian Mungiu, die met een Gouden Palm in Cannes voor het minimalistische abortusdrama 4 maanden, 3 weken en 2 dagen (2007) eigenhandig de Roemeense Noul val (‘nieuwe golf’) op de kaart zette.
De methode-Mungiu: talig, juridisch en procedureel in combinatie met totaalshots die vaak net níet laten zien wat er precies aan de hand is – zie ook Three Kilometers. Adi wordt het slachtoffer van een haatmisdrijf nadat de twee zonen van de lokale maffiabaas hem met een vakantieganger hebben ‘betrapt’. Dat er iets sluimerde tussen die twee hebben we zelf met eigen ogen in de openingsscènes kunnen zien. Ze slenteren door de avondschemer. Adi blesseert zijn hand – een doorn, een insect? De vakantievriend zuigt het wondje uit. In de ogen van twee ouwe dronkenlappen die dat vanuit het café zien, waren ze elkaar aan het aflikken. Het escaleert. Als de lokale gangster, aan wie Adi’s vader nog geld verschuldigd is, het navertelt (roddel gaat sneller dan WhatsApp in dit kleine gehucht in de Donaudelta) dan horen we: „Zo komen ze hier op vakantie, dan gaan ze op de hoek staan neuken. Voor je het weet zit het er vol mee.” Ook die retoriek kennen we.
Artfilms met een queer thema doen het de afgelopen jaren goed op filmfestivals en in de filmtheaters. Vorig jaar rond deze tijd draaide het Macedonische, in Venetië met een Queer Lion bekroonde Housekeeping for Beginners in de Nederlandse bioscopen. Uit Polen kwamen het Call Me By Your Name-achtige Elefant en coming-out-film Norwegian Dream. De Georgische regisseur Levan Akin had veel succes met And Then We Danced en het in de transscene in Istanbul gesitueerde Crossing Istanbul – een film die hij in eigen land niet kon maken. Want net als het Roemenië van Three Kilometers zijn dat landen waar queers gevaar lopen, zowel van overheidswege als van homofobe burgers.
Iedereen praat in Three Kilometers. Maar wat zeggen ze nu echt? Ook dat is karakteristiek voor de Roemeense film. Een agent stelt een vraag. Een getuige zegt dat dit niet de goede vraag is. En voor je het weet hebben ze het woordenboek erbij gehaald om over de betekenis van woorden te discussiëren. Zo blijven de belangrijke dingen onbenoemd. De vooroordelen. De onuitgesproken trias van corruptie, religie en justitie.
Wie niet oplet, kan zomaar denken dat de film over de geldproblemen van Adi’s vader gaat. Zo’n man die alles over heeft voor zijn zoon. Maar die stiekem ook vindt dat dit homoseksuele gedoe hem nu even niet zo goed uitkomt. Het zijn woorden die echoën in de oren van oudere Nederlanders, toen ook hier nog meer intolerantie en repressie was. En we zien ook nu wereldwijd hoe fragiel de situatie op het gebied van mensenrechten is. En dat de erosie daarvan begint bij queerrechten, de kanarie in de kolenmijn.
Niet alleen kijken naar Adi doet pijn, ook het luisteren naar de manier waarop hij monddood wordt gemaakt. En zijn zwijgen.
Als je op zo’n Bevrijdingsdag maar vaak genoeg het woord ‘vrijheid’ herhaalt, dan verliest het vanzelf iedere betekenis. Het was feest in het land, overal popfestivals. Dansen, drinken, zwaaien met een vlaggetje. De premier kreeg in Wageningen een rookbom voor de voeten geworpen, demonstranten tegen de genocide in Gaza werden vlug afgevoerd. Het moest wel gezellig blijven.
Zomaar een beetje feesten kan natuurlijk ook niet, dus kwam NPO3-verslaggever Evita Mac-Nack langs om aan de bezoekers te vragen wat vrijheid voor hen betekende. „De wereld staat in de fik, weet je wel”, wist Douwe Bob. „You can be gay or whatever”, zei een tweeling. Clichés en herhalingen werden niet vermeden. De COC Zwolle hield op het festivalterrein ‘Gelakte Gesprekken’: voorbijgangers konden hun nagels laten lakken terwijl ze een gesprek met queers voerden.
De dag werd afgesloten met het 5 mei-concert (NPO1) op de Amstel in Amsterdam. Mensen in bootjes, de koning en de koningin keken naar een gelikte show op pontons. Het programma bevatte vooral Nederlandstalige liedjes van onder meer Antoon en Yves Berendse, afgewisseld met licht klassiek door het symfonieorkest Phion – een zigeunerlied van Dvorak, een cowboydans van Copeland.
Mijn hoogtepunt was de groep synchroonzwemmers aangevoerd door de tweeling Noortje en Bregje de Brouwer. Vorig jaar wonnen ze op de Olympische Spelen zilver met een gewaagde Van Gogh-dans – in een Sterrennachtbadpak grepen ze naar hun oor. Dit keer brachten ze in het koude water van de Amstel een vrijheidsdans. Helaas was de regisseur zo druk bezig met snelle shotwissels dat hij vergat het artistiek zwemmen goed in beeld te brengen. In een totaalshot op grote afstand zag je soms hoe ze hun benen in de lucht wierpen.
Ik werd een beetje wee van dat gefestival. Wezenloos gebabbel, slechte stampmuziek. Laat de mensen vooral de vrijheid vieren, maar goede televisie levert het niet op. Gelukkig was daar de Amsterdamse zangeres Sophie Straat, held van de dag, die wél langer dan tien seconden had nagedacht en Bevrijdingsdag koppelde aan onvrijheid en oorlog nu. „Ik denk dat we niets kunnen vieren zolang we niet allemaal vrij zijn”, zei ze. Ze greep in toen bewakers Palestijnse vlaggen in het publiek wilden afpakken. „Meneer, de vlaggen blijven!” Hierna zei ze: „Als Joods persoon zal ik altijd tegen genocide staan. We zeggen ‘nooit meer Auschwitz’ maar in plaats van verzet ertegen kijken we stilzwijgend toe.”
Soldaat van Oranje
Is niets meer heilig? Zelfs onze Soldaat van Oranje moest eraan geloven. Doordat zijn oorlogsavonturen werden bewerkt tot speelfilm en musical, groeide Erik Hazelhoff Roelfzema (1917-2007) uit tot de belichaming van het Nederlandse verzet. De documentaire De Onbekende Soldaat: Erik Hazelhoff Roelfzema (zondag, NPO2) van Jean van de Velde vertelt onder meer over het leven van de verzetsman na de oorlog.
Hij was een fel tegenstander van de Indonesische onafhankelijkheid en werkte met de Britse geheime dienst aan illegale wapenleveranties voor Molukse opstandelingen. Omdat hij het Indonesië-beleid te meegaand vond, deed hij in 1947 mee aan een Nederlandse staatsgreep. De documentaire is gevuld met fans van Hazelhoff, ze smullen van zijn drieste avonturen die vaak nergens toe leidden, en in dit licht wordt de staatsgreep ook kort behandeld. Die dekselse kwajongen toch. Wat daarbij helpt is dat ze het meest belastende onderdeel verzwijgen: de mislukte moordaanslag op PvdA-leider en verzetsman Koos Vorrink.
Hazelhoff, de gevierde vrijheidsstrijder, wilde dus een politicus laten vermoorden en de parlementaire democratie de nek om draaien. Laten we zeggen dat iedereen zo zijn eigen idee van vrijheid heeft.
In de Bondsdag is Friedrich Merz er maandag niet in geslaagd om tijdens de eerste stemronde voldoende stemmen te vergaren om tot bondskanselier te worden verkozen. Merz, partijleider van de christen-democratische CDU en beoogd regeringsleider na de verkiezingswinst in februari, kwam uit op 310 stemmen. Voor een absolute meerderheid waren er 316 nodig.
Arbeiderspartij SPD en CDU, die samen de nieuwe Duitse regering vormen, hebben samen 328 stemmen in de Bondsdag. Zowel de CDU/CSU-fractie als die van de SPD is volgens een telling compleet aanwezig in de Bondsdag, dus hebben 18 parlementariërs van de coalitiepartijen niet voor Merz gestemd. Doordat de stemming anoniem wordt gedaan, is het niet duidelijk wie dat waren. Tijdens de eerste ronde werden 621 van de in totaal 630 stemmen uitgebracht. Na de verrassende uitslag van de eerste stemmingsronde schorste de Bondsdagvoorzitter de zitting in de Bondsdag. Het is niet waarschijnlijk dat deze op dinsdag nog hervat wordt.
De fracties, die zich in de Bondsdag hebben teruggetrokken voor beraad, moeten nu of allemaal een tweede stemronde toestemmen, of de Bondspresident moet een tweede ronde initiëren. Toch zullen ook de regeringspartijen hun voorbehoud hebben bij een tweede stemronde onder dezelfde omstandigheden, want het is niet gezegd dat Merz dan wel alle Bondsdagleden van zijn coalitie achter zich weet te verzamelen. Het is in de parlementaire geschiedenis van Duitsland niet eerder voorgekomen dat een bondskanselier niet in de eerste stemronde werd verkozen.
Lees ook
Waarom de klassiek-conservatieve CDU-leider Friedrich Merz nu het tij in Duitsland mee heeft
