Migranten zorgen voor snelle groei van Nederlandse bevolking

Het aantal inwoners van Nederland groeide hard, de eerste negen maanden van dit jaar: 191.000 mensen kwamen er bij. Dat is ruim twee keer zoveel als in dezelfde periode vorig jaar, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. Nederland telt nu bijna 17,8 miljoen inwoners, en de verwachting van het CBS is dat dit er in 2070 ruim twintig miljoen zijn.

1 Waar komt de groei dit jaar vandaan?

Niet van de ‘natuurlijke aanwas’ zoals het CBS dat noemt: er werden de afgelopen negen maanden namelijk minder kinderen geboren, en er overleden méér mensen dan vorig jaar.

Wannéér vrouwen kinderen krijgen, hangt af van veel verschillende factoren, zegt hoofdsocioloog Tanja Traag van het CBS. Dat maakt voorspellen lastig. Neem de geboortepiek van vorig jaar, middenin de coronapandemie. „De focus lag in die maanden op thuis zijn, thuiswerken, en op familie. Mensen waren gericht op elkaar”, zegt Traag. „Kennelijk leidde dat tot de gedachte: laten we die kinderwens niet nog langer uitstellen.” In andere landen – Spanje, Frankrijk – is juist een dip te zien. Daar gaven sombere economische vooruitzichten mogelijk de doorslag. „Mensen stellen hun kinderwens uit als ze hun leven te onzeker vinden worden. Dát argument kan nu in Nederland een rol spelen.”

Als het om sterfte gaat: al langere tijd overlijden er meer mensen dan verwacht. Wat de reden daarvoor precies is, is nog onduidelijk zegt Traag. Waarschijnlijk zijn daar verschillende oorzaken voor. „In 2020 en 2021 zagen we enorme pieken door corona. En er zijn aanwijzingen dat uitgestelde zorg meespeelt. Kankerdiagnoses die gemist werden, verwaarloosde hartklachten, mensen die lange tijd niet naar de huisarts gingen.”

De bevolkingsgroei die het CBS nu vaststelt komt vooral voort uit het aantal immigranten. Bijna 318 duizend mensen vestigden zich de afgelopen negen maanden in Nederland. Omdat er bijna 130 duizend mensen vertrokken, kwamen er per saldo ruim 188 duizend inwoners bij. Ruim twee keer zoveel als vorig jaar.

Lees ook: Zijn er wel een miljoen woningen nodig? Het kan ook minder zijn, of meer

2 Waar komen de migranten vandaan?

Een groot aantal uit Oekraïne: ruim 97 duizend mensen zijn naar Nederland gevlucht. Vooral in de eerste maanden na de Russische inval was er een piek, al zijn ook de afgelopen drie maanden nog 18 duizend Oekraïners bij Nederlandse gemeentes ingeschreven. Bijna 64 duizend mensen komen uit landen als India, Turkije, Syrië en Afghanistan.

3 Waar vestigen de migranten zich?

Nieuwkomers trekken vooral naar de (grote) steden, leert een rapport dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) afgelopen zomer publiceerde. Migranten uit West-Europa hebben een sterke voorkeur voor Den Haag, Rotterdam en vooral Amsterdam – waarschijnlijk omdat hier veel banen en onderwijsinstellingen zijn. Andere universiteitssteden zijn ook in trek; zo komen veel Duitse en Belgische studenten naar Maastricht.

Voor migranten uit Suriname, de Nederlandse Antillen en Indonesië is Rotterdam de populairste woonbestemming, gevolgd door Amsterdam en Den Haag. Veel jongeren uit deze groep komen naar Nederland om een opleiding te volgen. In Almere wonen „veel Surinamers (die daar vanuit Amsterdam naartoe kwamen) waardoor de stad aantrekkelijk is voor nieuwkomers uit Suriname.”

Migranten uit Oost-Europa komen ook vooral in de drie grote steden terecht, met Den Haag als favoriet. Wel zijn tussen 2012 en 2019 steeds meer van deze migranten gaan wonen in de kleinere gemeenten in de Randstad, zoals Zeewolde en Westland, en in gemeenten in Noord-Brabant en Limburg. Dat komt volgens het PBL doordat „veel van deze immigranten werkzaam zijn in de landbouw, tuinbouw, logistiek of bouw.”

Zullen de recente nieuwkomers zich meer of minder in de steden gaan vestigen? Dat is niet te zeggen, mailt PBL-onderzoeker Dorien Manting: „Dat hangt van veel verschillende factoren af zoals de ontwikkelingen in de economie en (lokale) werkgelegenheid , als mede ontwikkelingen in de wereld om ons heen.” Zo is het onduidelijk wat er gebeurt met de vluchtelingen uit Oekraïne, zegt Manting: „We weten nu nog niet of Oekraïense gezinsleden in de toekomst vaker intrekken bij mensen die hier nu al wonen of dat juist meer mensen teruggaan naar Oekraïne.”

4 Waar moeten al die mensen wonen?

Op de korte termijn moeten leegstaande gebouwen geschikt worden gemaakt voor tijdelijke bewoning, zegt Rijksbouwmeester Francesco Veenstra: „Een mooi voorbeeld is de Koepelgevangenis in Breda, waar na een beperkte bouwkundige ingreep Oekraïners zijn gehuisvest.” Gemeenten en het Rijk bezitten volgens hem honderden ongebruikte gebouwen, die betrekkelijk snel en goedkoop bewoonbaar te maken zijn. „Dan heb je een woningvoorraad om pieken op te vangen. Voor asielzoekers of buitenlandse studenten en ook voor mensen die net gescheiden zijn en geen woning kunnen vinden.”

Op de lange termijn moet nieuwbouw uitkomst brengen; het kabinet wil tot 2030 1 miljoen nieuwe woningen. „De vraag is wel waar en hoe”, benadrukt Veenstra. Want de zeespiegel stijgt en de bodem klinkt in door verdroging. „Stel dat je veel woningen bijbouwt in Rotterdam, dan wordt deze stad nog aantrekkelijker. Dan moet je nog meer bijbouwen in een gebied dat al laag ligt.” Dan kun je misschien beter gaan bouwen in de regio Arnhem-Nijmegen, zegt hij. „Maar is daar dan genoeg werk? Of leg je een snelle treinverbinding aan tussen Nijmegen en Rotterdam?”