Het zijn nog niet de 45 topstukken die Cambodja twee jaar geleden terugvroeg bij het Metropolitan Museum of Art (Met) in New York, maar veertien beelden uit de Khmer-tijd – tussen de 9de en 14e eeuw – gaan binnen afzienbare tijd terug naar hun land van herkomst.
Volgens de Amerikaanse kunstkrant The Art Newspaper worden naast deze veertien beelden ook twee andere eeuwenoude Khmer-stukken teruggegeven aan Thailand.
De stukken kwamen in het bezit van het museum dankzij de in 2020 overleden Britse kunsthandelaar Douglas Latchford, die eind 20ste eeuw een enorme collectie Cambodjaanse antieke kunst het land uit had gesmokkeld en veel aan musea verkocht.
Roofkunst
Het is niet voor het eerst dat het Met roofkunst teruggeeft aan de Cambodjaanse autoriteiten. Het werd de laatste decennia steeds duidelijker dat er veel kunst was geroofd sinds dictator Lon Nol in 1970 het terreurbewind van de Rode Khmer vestigde. In 2013 gingen vanuit het Metropolitan Museum twee enorme beelden, de Knielende wachters, terug naar Cambodja. Deze twee beelden waren samen met enkele andere artefacten via Latchford bij het museum terechtgekomen.
Een groot deel van de Cambodjaanse collectie is via Latchford het museum binnengekomen. In 1970 besloot het Met dat de afdeling Zuidoost-Aziatische kunst uitgebreid moest worden. Latchford voorzag het museum vanaf dat moment van topstukken, en bleef dat doen tot 2000. De Britse handelaar leefde het grootste deel van zijn leven in een appartement in Bangkok, waar hij zijn handel steeds verder uitbreidde.
Een 10de-eeuwse Avalokiteshvara-bodhisattva, een van de zestien werken die gerestitueerd wordt. Foto Metropolitan Museum of Art/ AP
De Amerikaanse krant Denver Post schetste vorig jaar in een profiel hoe Latchford manoeuvreerde tussen handelaren, musea en ministeries van cultuur. Sinds de jaren vijftig zocht hij naar antieke Khmer-artefacten, waarmee hij de grootste privé-verzamelaar werd van Cambodjaanse antieke kunst. Op feesten in Bangkok onthaalde hij zijn gasten met luxe, en kusten bezoekers zijn ring bij binnenkomst.
In 2012 werd hij voor het eerst aangeklaagd door de Amerikaanse autoriteiten omdat hij betrokken zou zijn geweest bij het roven van relieken uit boeddhistische tempels. In 2019 werd de aanklacht uitgebreid en klaagde de federale overheid hem aan voor onder meer fraude, smokkel en roofkunstzwendel. Hij overleed in 2020 nog voordat het vonnis geveld werd.
Hoeveel stukken hij had weggesluisd en wat hij eraan had verdiend werd duidelijker dankzij het Pandora Papers-onderzoek, waarbij financiële malversaties van onder meer politici en criminelen in 2021 naar buiten kwamen. Latchfords dochter heeft inmiddels aangegeven dat ze haar collectie, die op een waarde van 50 miljoen dollar (46 miljoen euro) wordt geschat, zal teruggeven aan de landen van herkomst.
In 2023 kregen zo’n 300.000 mensen in Nederland ADHD-medicatie verstrekt. Dat blijkt uit maandag gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het aantal mensen aan wie ADHD-medicatie is verstrekt, is verviervoudigd ten opzichte van 2006. Dat was het eerste jaar dat het CBS hierover cijfers publiceerde.
Opvallend is dat de ADHD-middelen steeds vaker worden verstrekt aan 25-plussers. In 2023 lag dit aantal op 50 procent, aan het begin van de meting, in 2006, ging dat nog om 30 procent.
Het aantal mannen en vrouwen dat de medicatie krijgt verschilt sterk: in 2023 ging het om 170.000 mannen en 130.000 vrouwen. De toename is bij vrouwen echter sterker: sinds 2006 is er bijna zes keer zoveel ADHD-medicatie aan vrouwen verstrekt. Bij mannen ging dat om ruim tweeënhalf keer zoveel. Hierdoor zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen in het gebruik van medicatie kleiner geworden.
Bij kinderen is het verschil in gebruik tussen jongens en meiden ook groot. 7,3 procent van jongens tussen de 10 en 15 jaar kreeg ADHD-medicatie, tegenover 3 procent van de meisjes.
Herkomst maakt verschil
Ook is er een verschil tussen Nederlanders met en zonder migratieachtergrond. Zo krijgt 2,5 procent van de Nederlanders van wie de ouders en zijzelf zijn geboren in Nederland ADHD-medicatie. Dat is anderhalf keer zoveel als Nederlanders van wie een of beide ouders in het buitenland geboren zijn.
Begin deze eeuw explodeerde het aantal gebruikers van ADHD-medicatie al: onder kinderen en jongeren verviervoudigde het aantal gebruikers tussen 2002 en 2013. De Gezondheidsraad sprak toentertijd in een uitgebreid rapport zijn zorgen uit over deze enorme toename. De Raad waarschuwde toen voor toegenomen prestatiedruk en afnemende tolerantie voor afwijkend gedrag van kinderen.
Donald Trump, nooit vies van een cliffhanger, kondigde afgelopen week aan dat hij deze maandag met een „een belangrijke verklaring over Rusland” zal komen. Het gonst in Washington al een tijdje dat de Amerikaanse president toch bereid zou zijn om extra materiële en diplomatieke steun aan Oekraïne te verstrekken. Niet uit strategische overwegingen of sympathie voor dat belaagde land, maar uit frustratie met Vladimir Poetin.
De Russische president houdt Trump al sinds zijn inauguratie aan het lijntje. „Bullshit”, oordeelde Trump over wat hij in hun zeker zes telefoongesprekken dit jaar van Poetin te horen heeft gekregen. „Hij is altijd heel aardig, maar het blijkt allemaal niets te betekenen.” Trump beloofde tijdens de verkiezingscampagne dat hij de oorlog in Oekraïne „binnen een etmaal” zou oplossen. Denkend dat de vriendschapsband die hij in zijn eerste termijn voelde met Poetin genoeg zou zijn om de dictator te porren diens geweld te staken. In de eerste maanden sinds Trumps terugkeer in het Witte Huis leek hij met alle territoriale wensen van Rusland te willen instemmen. Volodymyr Zelensky werd juist uiterst vijandig behandeld.
Onder de Trump-regering kwamen er geen nieuwe hulppakketten aan Oekraïne. De Verenigde Staten werden wispelturig in het leveren van nog lopende wapensteun uit de Biden-tijd en het delen van militaire inlichtingen. Poetin gaf ondertussen geen krimp. Hij is niet bereid tot enige serieuze onderhandelingen en bestookt steeds meer Oekraïense burgers, met drones en bombardementen.
Rutte in Washington
Voor Trump lijkt de maat vol – op dit moment. Hij wil „meer wapens sturen”, zei hij afgelopen week, want Oekraïne „moet zichzelf kunnen verdedigen”. Maar de president blijft bewust vaag over wat dat precies inhoudt. Waarschijnlijk meer met het oog op zijn eigen achterban, dan op de onderhandelingstafel waar hij Poetin en Zelensky wil doen aanschuiven.
Er lijkt in ieder geval een NAVO-plan op handen, bekokstooft tijdens de top in Den Haag. Europese landen zouden Amerikaans wapentuig, zoals Patriot-luchtafweer, kopen en dat schenken aan Oekraïne. „We sturen wapens naar de NAVO, en de NAVO betaalt voor die wapens, de volle 100 procent”, zei Trump donderdag tegen zender NBC, waarschijnlijk doelend op de Europese lidstaten. Zo verdienen de VS aan de verdediging van Oekraïne in plaats van te spenderen. NAVO-baas Mark Rutte komt maandag naar Washington, waarschijnlijk om dit te beklinken.
Lees ook
Europa en Trump naderen elkaar over zware sancties tegen Moskou
Ook zouden nieuwe economische sancties tegen Rusland in aantocht zijn. Senator Lindsey Graham pleitte dit weekend in Amerikaanse media voor „een mokerslag” aan strafmaatregelen tegen Rusland én tegen landen die de Russische economie stutten met hun import van gas, olie en uranium. Is er momentum voor een werkelijke draai?
Achterbancrisis
Voor Trump is de strijd tussen de haviken en isolationisten in zijn eigen kabinet en achterban zeker zo belangrijk als de oorlog aan de oostgrens van de NAVO. De door Republikeinen gedomineerde Senaat blijft pleiten voor militaire hulp aan Oekraïne en verdere isolatie van Rusland. Nu senatoren Trump hun trouw hebben betoond met hun stem voor zijn grote begrotings- en belastingwet, kan hij hen belonen door hun initiatief voor sancties te omarmen. Vooralsnog heeft de Trump-regering dat afgehouden met het argument dat het zichzelf daarmee buitenspel zet als moderator van mogelijke vredesonderhandelingen. Maar Trump onderkent nu dat Poetin die weigert te voeren.
Met hernieuwde steun aan Oekraïne zou Trump voor de derde keer in korte tijd in botsing komen met zijn meest fanatieke achterban. Fundamentalistische Make America Great Again (MAGA) adepten – inclusief zijn eigen vicepresident JD Vance en defensieminister Pete Hegseth – voelen weinig voor hulp waarmee Oekraïne de strijd om haar voortbestaan kan voortzetten.
En juist de isolationistische, complotgedreven vleugel van de Republikeinse Partij is al verbolgen over de Amerikaanse bombardementen in Iran en het sluiten van het juridisch onderzoek naar de dood van de pedofiel Jeffrey Epstein. Dit zijn geen kiezers die dreigen over te stappen naar de Democraten, maar wel influencers die Trumps succes op het gebied van immigratie online kunnen overschaduwen.
Trump kan zich dergelijke muiterij permitteren. Hij hoeft niet nog een keer herkozen te worden, maar hij moet wel nog 3,5 jaar door met het Congres dat zijn plannen moet steunen. En hoewel Trump Hegseth publiekelijk altijd prijst, lijkt de minister van Defensie de president onaangenaam te hebben verrast met het recente opschorten van lopende hulp aan Oekraïne. Het Pentagon zou die zonder overleg met het ministerie van Buitenlandse Zaken of het Witte Huis gestaakt hebben.
Gevraagd naar wie er verantwoordelijk was voor het stokken van de leveranties, kwam Trump woensdag met een onbegrijpelijk antwoord. „Ik zou het weten. Als er een beslissing is genomen, zal ik het weten. Ik zal de eerste zijn die het weet. Sterker nog, ik zou waarschijnlijk het bevel geven, maar dat heb ik nog niet gedaan.”
Wat er maandag ook wordt aangekondigd aan maatregelen voor Oekraïne of tegen Rusland, het mag niet lijken of Trump naar de pijpen van Zelensky danst, zijn oor laat hangen naar de Senaat of Hegseth de dienst uitmaakt. En al komt er een NAVO-deal, dat betekent niet dat de Europese bondgenoten Trump aan hun zijde vinden. Zondag kondigde de president opnieuw importheffingen van 30 procent aan voor producten uit de EU.
Vijf jaar geleden werd er na een marathonvergadering in Brussel besloten om honderden miljarden in de Europese economie te pompen. Maar hebben die ook daadwerkelijk geholpen? EU-correspondent Rik Rutten onderzocht waar het geld naartoe ging. En ontdekte dat dit fonds de rol van Europa fundamenteel heeft veranderd.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109345924-91749f.jpg|https://images.nrc.nl/h4UI0XPVIO_vVXzuV5fBgVeoOjU=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109345924-91749f.jpg|https://images.nrc.nl/S6SlDPLR11EjDZY8gvHCXr21GZE=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109345924-91749f.jpg)
