N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data92740140-dd806a.jpg)
Foto AFP
Hoe gevaarlijk is China? In zijn opiniestuk Doe China’s ambities niet af als kwaadaardig (22/10) roept Haroon Sheikh op tot bestudering en evaluatie van Beijings beleidsinitiatieven – een dergelijke benadering zou beter zijn dan China te bekijken door het „frame van een bedreigende kwaadaardige dictatuur”. Het land is namelijk „complex en veelzijdig”, zoals onder andere blijkt uit de activiteiten van Chinese bedrijven in het buitenland.
Nu zal geen weldenkend mens ontkennen dat China met zijn continentale omvang een complex land is, maar dat betekent niet dat de verschillende actoren – lagere overheden, bedrijven en niet-gouvernementele organisaties – ook werkelijke invloed op het beleid uitoefenen. Integendeel, centralisatie en afkeer van pluriformiteit kenmerken het beleid van Xi Jinping. De Chinese Communistische Partij (CCP) is genesteld in het hart van de samenleving en partijkaders zitten aan de bestuurstafel van bedrijven. Grote beleidsbeslissingen worden niet langer genomen door ministers of de premier, maar door zogenaamde ‘kleine leidende groepen’, CCP-organen die zich bezig houden met kernterreinen als economie en buitenlands beleid. Xi is daar steevast de voorzitter van.
De positie van de ‘Voorzitter van Alles’ is nu ook ideologisch verankerd in de door het 20ste Partijcongres aangenomen ‘Twee Vastleggingen’: „Het Congres roept alle partijleden op om een diep begrip te verkrijgen van de beslissende betekenis van het vastleggen van kameraad Xi Jinpings kernpositie in het Centrale Comité van de Partij […] en in het vastleggen van de leidende rol van het ‘Denken van Xi Jinping over het Socialisme met Chinese Kenmerken voor een Nieuw Tijdperk’.”
Almachtige dictator
Maakt de machtsconcentratie in één persoon China tot een kwaadaardige dictatuur? Met dat morele oordeel moeten we inderdaad voorzichtig zijn, maar helaas zijn er voldoende historische voorbeelden van de rampen die het bewind van een almachtige dictator teweegbrengt. Niet alleen in Europa. Het regime van Mao Zedong zorgde voor meer slachtoffers dan dat van Hitler of Stalin. Veel ontwikkelde Chinezen bezien met afgrijzen hoe Xi Jinping in dictie en mimiek de Grote Roerganger imiteert.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data89001241-ac5da6.jpg)
Lees ook dit opiniestuk: Als we ons niet snel losmaken van China, betalen we straks een hoge prijs
Op het Partijcongres van 2017 benoemde Xi ‘Vrede en Ontwikkeling’ nog tot leidende thema’s, vijf jaar later wil de Grote Leider China veranderen in een onneembaar fort: „Wij zullen resoluut de veiligheid van China’s staatsmacht, politiek systeem en ideologie waarborgen […] infiltratie, sabotage, ondermijning en separatistische activiteiten door vijandige buitenlandse krachten zullen we keihard neerslaan.” Het land moet zich volgens Xi ook gaan voorbereiden op het winnen van oorlogen. Kevin Rudd, de Chinees-sprekende voormalige premier van Australië, noemde diens speech op het 20ste Congres de meest ideologische en meest krijgszuchtige die hij de laatste veertig jaar een Chinese leider heeft horen afsteken.
Het hoofd van de Duitse inlichtingendienst, Thomas Haldenwang, verklaarde in het Duitse parlement: „Rusland is de storm, China is de klimaatverandering.”
China stond tot voor kort terecht bekend als een meritocratie, maar onder Xi is absolute trouw aan de Grote Leider de enige manier om promotie te maken. De zes overige leden van het zojuist benoemde Permanent Comité zijn loyalisten met wie hij al tientallen jaren heeft samengewerkt. Blinde trouw wordt ook verwacht van de lagere ambtenaren. In een ongehoord incident werd een demonstrant voor een vrij Hongkong door diplomaten van het Chinese consulaat in Manchester het ambassadeterrein opgesleurd, geslagen en getrapt. Dit geweld was rechtvaardig, zei consul-generaal Zheng Xiyuan tegen Sky News, omdat de demonstrant zijn land en zijn leider had beledigd.
Haven van Hamburg
Het onvermogen van Europa om een passend antwoord te vinden wordt het best gesymboliseerd door Olaf Scholz. Een week nadat de EU-leiders plechtig hadden verklaard dat economische afhankelijkheid van China ongewenst is, keurde de Duitse bondskanselier een belang van de Chinese reder Cosco in de haven van Hamburg goed. Duitsland is verreweg de grootste Europese handelspartner van China en de investering moet honderden banen opleveren. Afwijzing van de participatie zou de verkeerde toon zetten voor het bezoek dat Scholz begin november aan Beijing brengt. De beslissing leidde in Duitsland tot een ongekende storm van protesten, niet in de laatste plaats van de Groenen-ministers van Economische en Buitenlandse Zaken. Het hoofd van de Duitse inlichtingendienst, Thomas Haldenwang, verklaarde in het Duitse parlement: „Rusland is de storm, China is de klimaatverandering.”
Vreemd genoeg lijkt Scholz het verband tussen de qua historisch ressentiment en afkeer van het Westen identieke leiders van Rusland en China niet te leggen. In dezelfde week dat hij Poetin verweet een kruistocht tegen de liberale democratie te voeren, wees de bondskanselier in een rede voor Duitse ingenieurs ontkoppeling van de Chinese bevoorradingsketens van de hand.
Beijing beziet het gekrakeel met verwondering en dedain. „Ik hoor vanuit Europa tegenstrijdige meningen over China”, zei Wang Lutong, directeur Europa van het ministerie van Buitenlandse Zaken op het in China verboden medium Twitter. „Ik hoop dat onze Europese vrienden tot de juiste beslissing komen over wat precies in hun beste belang is.”
Inderdaad is een juiste beslissing dringend vereist. Een die de veiligheid van onze infrastructuur en onafhankelijkheid van Chinese technologie en essentiële materialen centraal stelt. Alleen dan zullen we enigszins in staat zijn om de ontwrichtende economische en politieke gevolgen van een Chinese aanval op Taiwan het hoofd te bieden. Een hechtere samenwerking met de Verenigde Staten is daartoe onmisbaar.
