Op een zinderende voetbalavond in het Olympiastadion in Berlijn, was het Nederlands elftal lang passief en kwetsbaar. Maar een sterke fase halverwege de tweede helft, zorgde voor een zwaarbevochten 2-1 zege op toernooiverrassing Turkije. Voor het eerst sinds 2004 staat Oranje weer in de halve finale van het EK. Woensdagavond speelt het in Dortmund tegen Engeland, dat Zwitserland versloeg na een strafschoppenserie.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan zwaaide twintig minuten voor de aftap vanaf de eretribune naar de rood-witte massa. Overal klikken camera’s. Hij zegde een bezoek aan Azerbeidzjan af – officieel om het team te steunen. Maar de discussie over de wolvengroet – de Turkse verdediger Merih Demiral werd geschorst omdat hij het omstreden gebaar maakte in de achtste finale tegen Oostenrijk – zou de belangrijkste reden zijn.
De aanloop naar deze kwartfinale in de Duitse hoofdstad voelt als een volksfeest voor de Turken. Met zeker 250.000 migranten van Turkse afkomst heeft Berlijn de grootse Turkse gemeenschap buiten Turkije. Zowel in de stad als in het stadion laten fans de wolvengroet zien – ploeg en supporters vinden dat hen onrecht is aangedaan door de schorsing. Een hels fluitconcert klinkt als de Nederlandse aanvoerder Virgil van Dijk om kwart over acht het veld op komt voor de warming-up.
Slordige eerste helft
Nederland opent sterk, tegenover de dansende en feestende meute. Na een minuut landt er al rode brandende fakkel op de sintelbaan in het stadion, net voor Depay wegglijdt bij een grote kans. Nederland krijgt opvallend veel ruimte. De Italiaanse bondscoach van Turkije, Vincenzo Montella, geeft allerlei aanwijzingen – met hulp van een tolk, hij spreekt geen Turks.
Oranje maakt er matig gebruik van. Het is slordig, zodra de aanvallers aan de bal komen gaat het mis. Xavi Simons heeft het moeilijk, net als linksbuiten Cody Gakpo, die zich meerde keren vastloopt. Gaandeweg krijgt Turkije meer grip op Nederland, door achterin wat compacter te gaan spelen. En het breekt er steeds vaker en gevaarlijker uit, na een minuut of twintig.
De aanloop naar de openingsgoal zegt veel over de slordigheden die er insluipen bij Oranje. Eerst is het Tijjani Reijnders die de bal onnodig verliest op het middenveld, waarop bondscoach Ronald Koeman zich woest omdraait naar zijn dug-out. Virgil van Dijk moet ondertussen alles in het werk stellen om Baris Alper Yilmaz van scoren te houden. De foutjes bij Nederland geven Turkije extra brandstof.
Even later verdedigt Stefan de Vrij nonchalant uit, via een pass die bedoeld is voor aanvaller Steven Bergwijn. Die rekent daar niet op, verliest het duel, waarop Turkije meteen kan overnemen. Kort daarna geeft rechtsback Dumfries onnodig een corner weg, hij was in de veronderstelling dat het een achterbal voor Nederland zou zijn.
De hoekschop wordt eerst weggewerkt, maar de grote Turkse belofte Arda Güler (19) draait de bal dan met rechts opnieuw in. Perfect op maat voor drie lange Turkse spelers bij de tweede paal, Reijnders en Bergwijn kunnen alleen maar toekijken. Samet Akaydin springt boven iedereen uit, knikt raak met een harde kopbal: 1-0.
De Turken ogen onverzettelijk, gooien zich overal voor, onder wie de in Arnhem geboren linksback Ferdi Kadioglu. Maar ze lijken ook al vroeg veel energie te verspelen, in een sport die over twee helften gaat.
Noodscenario Weghorst
Al in de rust grijpt Koeman naar zijn noodscenario. Pinchhitter Wout Weghorst komt erin voor de tegenvallende Bergwijn. Weghorst moet voor meer stootkracht zorgen, want aanvallend is Nederland onmachtig tegen de sterke Turkse mandekking.
Nederland voert de druk op. Hoe langer het balbezit duurt, hoe harder het gefluit van de Turkse fans klinkt. Maar tot grote uitgespeelde kansen leidt het aanvankelijk niet. Een schitterende vrije trap van Güler, met een scherpe curve, belandt op de paal. En liggend op de grond voorkomt Weghorst met een uiterste krachtsinspanning dat Kaan Ayhan uit een rebound 2-0 maakt.
Even later is Weghorst zelf dicht bij een goal, die gaat nog net naast via de doelman. Uit de hoekschop die volgt, combineert Depay kort met Schouten. Depay geeft voor vanaf rechts, zijn beste voorzet tot nu toe op dit EK. Feilloos kopt verdediger De Vrij binnen, ver van het doel, helemaal vrij, hard naar de grond: 1-1.
Nederland probeert meteen door te drukken. Hoog op het veld wint Schouten een kopduel, Simons opent naar rechts op Dumfries. Die levert een goede, strakke voorzet af, snijdend door het zestienmetergebied, op linksbuiten Gakpo. Hij weet de bal binnen te frommelen, in een soort tango met tegenstander Mert Müldür. Die maakt, zo oordeelt de UEFA na afloop, een eigen doelpunt: 2-1 voor Nederland.
Binnen zes minuten weet Oranje de wedstrijd om te draaien. Koeman gooit zijn handen hoog in de lucht, en vrij snel daarna verdwijnen ze weer in zijn zakken. Een Turkse speler trekt ondertussen een shirtje over zijn hoofd. Het wordt opeens stil in de vakken met Turkse fans.
Meest enerverende deel van de wedstrijd
Maar dan moet de meest enerverende periode nog beginnen. Met een blok voorkomt invaller Micky van de Ven dat Zeki Çelik in open doel kan schieten en dus gelijkmaakt. Gakpo breekt even later uit, kan de beslissing maken, maar schiet op de knieën van doelman Mert Günok. Zo blijft het spel op en neer golven – vrijwel iedere aanval eindigt in een kans.
De redding van de avond komt op de naam van doelman Bart Verbruggen, een van de jongste en tegelijk rustigste Oranje-spelers op een wilde voetbalavond. Als de extra tijd al even loopt, landt een verdwaalde bal op de rechteknie van Semih Kiliçsoy. Met een fantastische reflex duikt Verbruggen net op tijd naar rechts.
Hij schreeuwt het even uit, van de ontlading. De twee reservekeepers, Justin Bijlow en Mark Flekken, rennen na het laatste fluitsignaal als eerste naar Verbruggen toe.
