Met een tractorprotest in Berlijn leggen de Duitse boeren het verkeer lam. ‘Het gaat om alles wat van ons is afgepakt’

Zondag aan het eind van de middag branden op de Strasse des 17. Juni, de laan die uitkomst op de Brandenburger Tor, overal vuurtjes in de schemering. Trekkers en pick-up-trucks staan links en rechts vier rijen dik; op de twee vrije rijbanen rijden tractoren af en aan met spandoeken en zwaailichten. Aan de rand van de weg wordt hout gehakt voor het vuur, flesjes bier en broodjes worst worden uitgedeeld. Het is de grote afsluitende demonstratie van de boerenprotestweek.

Naast een rokende vuurton staan Lutz en Carsten uit de regio Uelzen. Ze hebben daar, ten noorden van Hannover, een akkerbouwbedrijf waar suikerbieten, aardappels en graan worden verbouwd. Ze zijn zaterdagnacht om één uur vertrokken om na zes uur rijden op de trekker ’s ochtends in Berlijn aan te komen. Bij hun vertrek – in een formatie van veertien trekkers – stonden er nog mensen langs de weg om ze toe te juichen en uit te zwaaien. Carsten, die niet met zijn achternaam in de krant wil, zegt: „Het gaat niet meer om de afgeschafte subsidie voor landbouwdiesel. Het gaat om alles, en het gaat iedereen aan.”

Dieselplan

Het boerenprotest in Duitsland ontvlamde half december, toen de coalitie onder kanselier Olaf Scholz (SPD) een bezuinigingsplan voorstelde waarin ook boeren moesten inleveren. Voortaan zou voor agrarische voertuigen wél wegenbelasting moeten worden betaald, en de belastingkorting op diesel zou worden geschrapt. Na eerste protesten trok de coalitie het plan begin januari in. Trekkers en dergelijke zouden wegenbelastingvrij blijven, en de korting op diesel zou stapsgewijs vervallen in plaats van in één klap.

Voor de boeren was dat niet genoeg. De voorzitter van de belangenvereniging Deutscher Bauernverband, Joachim Rukwied, zei meteen dat het dieselplan geheel van tafel moest. Daarvoor zou de aangekondigde protestweek in het hele land doorgaan, inclusief de grote afsluitende demonstratie deze maandag in Berlijn. Boeren, maar ook vrachtwagenchauffeurs en middenstanders gaven massaal gehoor aan Rukwieds oproep. Afgelopen week stonden naar schatting 100.000 trekkers op straten in heel Duitsland om te protesteren. In de nacht van maandag op zondag klinkt in Berlijn vrijwel constant getoeter van trekkers die uit het hele land in de hoofdstad aankomen. Volgens een woordvoerder van de politie bezetten zo’n zesduizend tractoren de straten in een omtrek van meerdere kilometers rond de Brandenburger Tor.

De eis van de demonstranten is diffuus, de dieselsubsidie is inmiddels maar één van vele punten. Michael Schulz, een energieke veertiger, heeft schapen en runderen in Niederfinow, zo’n zeventig kilometer ten noordoosten van Berlijn. Hij is de onofficiële aanvoerder van het protest in zijn regio, overlegt coöperatief met de politie waar ze hun trekkers het beste kunnen parkeren zodat hulpdiensten er langs kunnen. „Het gaat allang niet meer alleen om de dieselsubsidie”, zegt ook Schulz. „Het gaat om alles wat van ons is afgepakt. Boeren zijn niet snel kwaad. En we hebben heel lang alles gedwee meegedaan. Maar nu kunnen we geen compromis meer aangaan. Het vat is niet overgelopen, het is geëxplodeerd.”

Schulz noemt de hoge prijzen voor levensmiddelen, voor energie, voor arbeidskrachten. Hij rekent voor hoeveel subsidie hij krijgt, wat hij kwijt is aan pacht, verzekeringen, stroom en diesel, hoeveel lammetjes zijn 250 schapen per jaar krijgen (gemiddeld 1,5) en wat hij krijgt voor een kilo lamsvlees (2,75 euro). Dus het loont niet? Schulz lacht spottend. „Het loont allang niet meer, maar ik doe het met hart en ziel. Iedere boer die ik ken doet het omdat zijn passie is. Anders houd je er na één jaar wel mee op.”

Bedrijven in de problemen

Volgens cijfers van het ministerie van Landbouw zijn boeren er in de afgelopen jaren op vooruitgegaan; volgens de laatste berekening stegen de inkomens in 2021/2022 in vergelijking met het jaar ervoor met 32 procent. Subsidies voor agrarische bedrijven in Duitsland maken gemiddeld 45 procent van het gehele inkomen uit. Maar meestal zijn het grote bedrijven die forse winst maken, de kleine bedrijven hebben het moeilijk. In de afgelopen 25 jaar is het aantal boerenbedrijven in Duitsland gehalveerd naar 256.000. Dierenarts Alexandra Leonhardt, die uit het zuiden van Brandenburg naar Berlijn is gekomen, zegt: „Er zijn varkensboeren, kleinere bedrijven, die al maanden mijn rekeningen niet kunnen betalen.”

Het zijn de grote boeren-bedrijven die forse winst maken, de kleine bedrijven hebben het moeilijk

Leonhardt, een jonge vrouw met een knopje in haar lip, staat voor de Brandenburger Tor keihard minister van Financiën Christian Lindner (FDP) uit te boeën. Lindner is de enige van de regering die maandag de demonstranten toespreekt, maar hij wordt genadeloos uitgejouwd. „Huichelaar” en „leugenaar” scandeert de mensenmassa. Hij komt de demonstranten qua landbouwdiesel niet tegemoet, maar belooft minder bureaucratie en minder regulering. Leonhardt wuift het weg. „Loze beloftes.”

Als Lindner zegt dat er ook bezuinigd moet worden vanwege de oorlog in Oekraïne barst de menigte los. Het steekt veel demonstranten dat er zoveel geld naar wapenleveranties voor Oekraïne gaat. (In Duitsland krijgen de boeren jaarlijks zo’n 2,4 miljard euro aan subsidie uit Berlijn, en 6 miljard uit Brussel. Vorig jaar besteedde Duitsland zo’n 5,4 miljard euro aan wapensteun voor Oekraïne.) „Ja, de hulp aan Oekraïne is belangrijk, maar in de hoeveelheid zit het gif”, zegt Schulz. Zijn collega Ronny Schumacher zegt: „Er gaan miljarden naar projecten in het buitenland. Meer geld moet in het land blijven.” Ook Lutz uit Uelzen, die niet met zijn achternaam in de krant wil, zegt: „Voor het eigen volk blijft niets over.”

AfD op één in peilingen

Voor Schulz en zijn collega Schumacher is er maar één uitweg: de regering-Scholz moet weg. Schulz: „Slechter dan dit kan het niet worden.” In de deelstaat Brandenburg, waar ze vandaag komen, zijn dit najaar verkiezingen. „De AfD gaat een enorme kracht worden in de deelstaten van Oost-Duitsland”, zegt Schumacher. „De Oost-Duitser pikt dit niet langer.” Behalve in Brandenburg zijn ook in Saksen en Thüringen verkiezingen, en overal staat de extreem-rechtse AfD (Alternative für Deutschland) op één in de peilingen.

Traditioneel stemmen de meeste boeren CDU; relatief weinig stemden bij de Bondsdagverkiezingen in 2021 AfD. De partij wil minder subsidies, meer vrije markt, en bovendien een ‘Dexit’; en zonder subsidies uit Brussel wordt het voor veel boeren wel heel precair. Maar afgelopen week presenteerde de AfD plotseling een plan dat de dieselkorting juist moet verdubbelen in plaats van afschaffen. Lutz uit Uelzen: „Alle politici proberen uit dit protest nu een slaatje te laan. De CDU springt op de kar, en ook de AfD gebruikt het alleen maar voor zichzelf.”

De grootste belangenvereniging Deutscher Bauernverband stelde dat extremisten op de boerenprotesten niet welkom zijn. Veel mensen lopen met bordjes „De landbouw is bont, niet bruin.” Al zijn er wel degelijk een paar bruine symbolen, zoals de vlag van de ‘Landvolkbewegung’, een militante, nationalistische boerenbeweging uit de jaren twintig. Een journalist van de Tagesspiegel filmde een demonstrant die de Hilter-groet bracht.

De coalitie van SPD, Groenen en FDP is al dramatisch onpopulair, en een aanhoudend boerenprotest zal alleen maar oppositiepartij CDU/CSU helpen en de protestpartij bij uitstek, de AfD. Hoe lang het protest nog zal duren? Een man met een grijze baard in legergroen tenue bromt: „voorlopig gaan we niet weg”.

Delen





Mail de redactie