Met een systematische aanvalscampagne wil Oekraïne de bezette Krim onhoudbaar maken voor de Russen

Zondagavond laat ging, voor de zoveelste keer de afgelopen dagen, op grote schaal het luchtalarm af op de Krim. Opnieuw lag het schiereiland, sinds 2014 bezet door Rusland, zwaar onder vuur. Vanaf het Oekraïense vasteland waren even daarvoor zeker acht Amerikaanse ATACMS-raketten afgevuurd. Eén van de doelwitten zou het Russisch NIP-16-complex voor ruimtecommunicatie zijn geweest, een belangrijk defensie-object bij het plaatsje Vitino in het westen van de Krim. Op beelden die circuleerden op sociale media was een enorme brand zichtbaar.

Een „onzinkbaar vliegdekschip”, zo roemde president Vladimir Poetin het schiereiland begin dit jaar nog. De Krim wordt in Rusland al sinds tsarina Catharina de Grote bezongen als parel van de Zwarte Zee. De strategische ligging van het schiereiland is zichtbaar met één blik op de kaart: wie op de Krim de baas is, heeft niet alleen controle over het zuiden van Oekraïne, maar ook over een aanzienlijk deel van de Zwarte Zee.

Maar het ‘vliegdekschip’ van Poetin lijkt in zwaar weer terechtgekomen – en de zorgen in het Kremlin nemen zichtbaar toe. Want de aanval van zondag was slechts een van de talloze operaties die Oekraïne de afgelopen maanden uitvoerde op militaire doelwitten op en rond de Krim. Peperdure Russische S-400 radar- en luchtverdedigingssystemen langs de kusten, commando- en communicatieposten, militaire vliegvelden bij Belbek in het zuiden, Saky in het westen, Dzjankoj in het noorden: sinds april is het bijna elke dag ergens raak.

Isoleren van de Krim

De aanvallen met de Amerikaanse ballistische raketten zijn onderdeel van een nieuwe fase in een uitgebreide campagne die Kyiv twee jaar geleden begon. Het doel daarvan lijkt te zijn om de Russische defensiecapaciteit te verzwakken en het schiereiland dusdanig te isoleren dat de Krim op den duur onhoudbaar wordt voor de Russen.

En dat zal uiteindelijk grote gevolgen hebben voor de oorlog, verwachten militair analisten. De Krim is niet alleen symbolisch van groot belang voor Moskou, maar ook militair. Na de bezetting en annexatie in 2014 bouwden de Russen het schiereiland uit tot een kolossale militaire basis.

Die militarisering ging veel verder dan een gestage uitbreiding van de zuidelijke marinestad Sevastopol, al sinds de achttiende eeuw thuishaven van de Russische Zwarte Zeevloot. Na de annexatie van de Krim stampten de Russen langs de kusten uitvoerige verdedigingswerken uit de grond en creëerden ze op tal van plaatsen militaire vliegbases, kazernes en locaties voor militaire logistieke ondersteuning. Niet voor niets werd hiervandaan in februari 2022 de Russische aanval op de zuidelijke regio’s van Oekraïne ingezet. Mede mogelijk gemaakt door de Krimbrug, in 2018 door Poetin zelf geopend.

De eerste contouren van de Oekraïense campagne tegen de Krim waren al in 2022 te zien, toen de aanvallen op de Zwarte Zeevloot begonnen. Met raketten, maar vooral met zeedrones, werden enkele tientallen Russische oorlogsschepen aangevallen en in sommige gevallen tot zinken gebracht. Ook werden vorig jaar een marinescheepswerf en het hoofdkwartier van de vloot in Sevastopol met de grond gelijk gemaakt, vermoedelijk met Britse Storm Shadow-kruisraketten.

Inmiddels zijn de wateren van de Zwarte Zee voor geen enkel Russisch oorlogsschip meer veilig; feitelijk geldt hetzelfde voor de haven van Sevastopol zelf. Als gevolg van de Oekraïense aanvallen zou een derde van de Zwarte Zeevloot zijn uitgeschakeld. De rest is verhuisd van Sevastopol naar Novorossiejsk in Rusland, driehonderd kilometer naar het oosten en ook gelegen aan de Zwarte Zee.

Amerikaanse raketten

Dit voorjaar kreeg de Oekraïense campagne tegen de Russische bezetter steun toen Washington in het geheim nieuwe ATACMS leverde met een veel groter bereik dan de Amerikanen aanvankelijk toestonden. Met een bijna verdubbeld bereik – tot driehonderd kilometer – kwam ineens het hele schiereiland voor Oekraïne binnen schootsafstand. Met dit wapen begon voor Oekraïne de volgende fase van de systematische ontmanteling van de belangrijkste Russische basis in de oorlog. Zonder adequate luchtverdediging verliest het schiereiland zijn status als vrijplaats voor de Russische oorlogsmachine.

De Oekraïense militaire planners anticiperen met die aanvallen ook op de komst van enkele tientallen F-16’s uit West-Europa, binnenkort. Die jachtvliegtuigen zullen zich vrijer door het luchtruim kunnen bewegen naarmate de Russen minder radarsystemen beschikbaar hebben. Mogelijk kunnen de F-16’s een rol spelen in een volgende fase van de Oekraïense campagne.

De Krim is een probleem geworden voor Moskou nu de militaire bases onder vuur liggen en de Zwarte Zeevloot er niet kan opereren. De oud-commandant van de Amerikaanse strijdkrachten in Europa, generaal Ben Hodges, zei een jaar geleden tegen NRC: met ATACMS kan Oekraïne „een einde maken aan de Krim als veilige haven voor de Russen”. Hodges, nog altijd logistiek adviseur van de NAVO, betoogt al langer dat hier in potentie het keerpunt van de oorlog ligt. Als de Krim onhoudbaar blijkt, Poetins grote prestige-object, komt de Russische president pas echt in de verdrukking. Niet alleen in Oekraïne, maar vermoedelijk ook in eigen land.

Rusland teruggedrongen

Alles bij elkaar opgeteld blijkt Poetins ‘vliegdekschip’ in de Zwarte Zee kwetsbaar, en begint het scheuren te vertonen. Zonder de Krim als uitvalsbasis wordt Moskou letterlijk teruggedrongen in de oorlog. De Russen worden niet alleen beperkt in hun mogelijkheden om Oekraïne te bestoken met drones en raketten, het bemoeilijkt ook de bevoorrading van de bezettingsmacht in de zuidelijke Oekraïense regio’s Cherson en Zaporizja.

En op zee was de Russische macht al geslonken. Toen de Zwarte Zeevloot was verjaagd van de Krim kon Moskou vorige zomer alleen maar toekijken toen Oekraïne zijn landbouwtransporten via het westelijk deel van de Zwarte Zee hervatte.

Bij de Oekraïense plannen om de Russische strijdkrachten het leven op het schiereiland onmogelijk te maken, speelt ook de Krimbrug een rol. Twee keer slaagde Kyiv er de afgelopen twee jaar in de brug fors te beschadigen, maar een fatale klap bleef uit. Om de achttien kilometer lange verbinding tussen de Krim en het Russische vasteland te beschermen, heeft Moskou een hele waaier aan beschermingsmaatregelen genomen – tot en met het afzinken van afgeschreven schepen om Oekraïense zeedrones tegen te houden.

Lege stranden zijn voor het Kremlin een teken dat het de greep op de Krim langzaam verliest

Het hoofd van de Oekraïense militaire inlichtingendienst, Kyrylo Boedanov, heeft de afgelopen maanden verschillende keren gezegd dat het niet de vraag is óf de brug wordt neergehaald, maar wanneer. In een interview met The Philadelphia Inquirer zei hij zondag dat Oekraïne met de ATACMS de middelen heeft voor zo’n aanval. „In principe zullen deze raketten ons in staat stellen deze missie te volbrengen.”

Nucleaire dreiging

Boedanov liet zich in dat vraaggesprek ook uit over de manier waarop Rusland zou reageren als de Russische invloed over de Krim begint te wankelen. Zorgen over een eventuele nucleaire respons – zoals geuit door sommige westerse politici – heeft de Oekraïense inlichtingenbaas niet. „Ten eerste weet ik wat er werkelijk gebeurt daar. Ten tweede ken ik de echte kenmerken van Russische kernwapens. Wat zouden ze eraan hebben? Onze troepenconcentraties zijn niet groot genoeg om zulke kernwapens op te gebruiken.”

Oekraïne lijkt vastberaden om de Russen de duimschroeven verder aan te draaien op de Krim. Dat Moskou de gevolgen van de Oekraïense campagne begint te voelen bleek maandag, een dag na een serie raketaanvallen op militaire bases bij Jevpatorija en in de buurt van Sevastopol. Bij die laatste operatie werden volgens Moskou vier Russische burgers op een strand gedood en raakten meer dan 150 mensen gewond. Dat zou zijn gebeurd toen de Russische luchtafweer verschillende ATACMS-raketten boven de kust uit de lucht schoot.

Volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, dat de Amerikaans ambassadeur in Moskou ontbood, is Washington „feitelijk partij geworden” in de oorlog, aan de zijde van Oekraïne. Moskou zei dat „vergeldingsmaatregelen” zeker zouden volgen.

Wellicht worden de stranden van de Krim de komende zomer een lakmoesproef voor de Oekraïense aanvalscampagne. Het aantal badgasten op het schiereiland, grotendeels afhankelijk van de toeristenindustrie, was vorig jaar al fors teruggelopen. Lege stranden zijn voor het Kremlin een teken dat het de greep op de Krim langzaam verliest.

Delen





Mail de redactie