Met een clown of balspel proberen vrijwilligers Gazaanse kinderen even af te leiden van de gruwel

„Een delicate kwestie” waar een „oplossing voor te vinden is”. Zo omschreef de Russische president Vladimir Poetin de geweldsescalatie tussen Israël en Iran woensdagavond in een bijeenkomst met internationale journalisten bij de opening van het jaarlijkse economische forum SPIEF in Sint-Petersburg. „Maar je moet vooraf altijd kijken of je het doel kunt bereiken”, zwakte Poetin zijn woorden vervolgens af.

De Russische president solliciteerde afgelopen dagen meermaals naar de positie van bemiddelaar tussen Tel Aviv en Teheran, maar tot nog toe zonder veel succes. Van de Amerikaanse president Donald Trump, met wie hij afgelopen weekend sprak, kreeg hij vooralsnog de deksel op zijn neus. „Doe me een plezier, bemiddel in je eigen conflict”, had Trump naar eigen zeggen geantwoord, toen Poetin zich aanbood als bemiddelaar. Begin juni spraken beide leiders ook al met elkaar over de situatie. „Het was een goed gesprek, maar niet een dat onmiddellijk tot vrede leidt”, had Trump na afloop zuinigjes verklaard.

Dat de internationale aandacht voor Oekraïne nu door een ander ‘nucleair’ conflict wordt opgeëist, komt Poetin uitstekend uit, net als een stijging in de olieprijs voor zijn staats- en oorlogskas. De vraag is of hij de situatie kan gebruiken om zijn internationale aanzien op te vijzelen. „Poetin wil zich hulpvaardig tonen aan de Amerikanen, en een gesprekspartner zijn in alle kwesties, behalve in de Oekraïense”, zei Hanna Notte van het Amerikaanse James Martin Centrum voor Nonproliferatie donderdag tegen de BBC.

Het geharrewar lijkt symbolisch voor de Russische evenwichtsoefening in het Midden-Oosten, die na decennia van redelijke sterkte steeds meer averij oploopt. Moskou investeerde de afgelopen jaren flink in economische en militaire betrekkingen met Teheran, wat mede bijdroeg aan een verslechtering in de verhoudingen met Israël. De oorlog in Oekraïne dwingt Poetin nog behoedzamer te balanceren, om zijn wispelturige relatie met Donald Trump niet op het spel te zetten: de man die hij het hardste nodig heeft om ‘Oekraïne’ in zijn voordeel te beslechten.

Strategisch partnerschap

Met name Moskou en Teheran zijn de afgelopen jaren dicht naar elkaar toe gekropen, al is het een bondgenootschap waarvan vooral Moskou heeft geprofiteerd. Na de Russische invasie van Oekraïne (2022) kwam het Iraanse regime Poetin te hulp door Shared-raketten en drones te leveren, die Rusland inzet tegen Oekraïne en met Iraanse hulp inmiddels ook zelf produceert. Ook op het gebied van sancties en sanctie-ontwijking hebben Russische zakenmensen de afgelopen jaren veel van hun Iraanse collega’s opgestoken. Als bekroning van de vriendschap sloten beide landen een strategisch partnerschap om „gemeenschappelijke dreigingen” tegen te gaan.

De Russische viceminister van Buitenlandse Zaken Andrej Roedenko liet destijds wel al nadrukkelijk weten dat de overeenkomst met Iran „geen militaire alliantie is” en Moskou geenszins verplicht tot militaire assistentie. Het is dan ook de vraag hoeveel dit partnerschap Poetin werkelijk waard is. „Poetins positie in het Midden-Oosten is dubbelzinnig”, zei de Russische politiek analist Kirill Rogov woensdag in een uitzending van Bild. Rogov noemde het „karakteristiek” dat Poetin zich voordoet als bondgenoot in Iran, maar die positie vervolgens te grabbel gooit ten gunste van zijn relatie met de VS. „Daarom geldt Rusland in Iran niet als een betrouwbare partner, maar als gelegenheidspartner”, zei Rogov.

De politieke onbetrouwbaarheid van Moskou bleek bij de val van de Syrische dictator Bashar al-Assad

Mocht Iran besluiten Poetins opportunisme te bestraffen door de leveranties van wapens stop te zetten, dan heeft dit volgens Rogov geen grote impact op de oorlog in Oekraïne, aangezien Moskou zelf drones produceert en ze ook uit China haalt. Poetin zei woensdagavond dat de bouw van de Iraanse Bushehr-kerncentrale voortgezet zal worden. Dit na de Israëlische verzekering, dat de 200 Russische specialisten ter plaatse geen gevaar lopen.

Vlucht Assad

De politieke onbetrouwbaarheid van Moskou bleek ook vorig jaar bij de plotselinge val van de door Rusland gesteunde Syrische dictator Bashar al-Assad. Rusland greep niet in en met de staart tussen de benen vluchtte Assad naar Moskou. Daarmee kwamen de voor Rusland belangrijke militaire bases in de regio, in Chmeimim en Tartus, op het spel te staan. Het Kremlin hoopt met olie- en gasleveranties aan de noodlijdende Syrische regering zijn militaire bases in het land te kunnen behouden. Tot nog toe weigert Moskou om Assad aan de nieuwe Syrische machthebbers uit te leveren.

Gezien de slechte ervaringen van een halfjaar geleden is het volgens deskundigen zeer onwaarschijnlijk dat Rusland militair voor Iran in de bres zal springen. „Zes maanden geleden schoot Rusland het verzwakte regime van Bashar al-Assad in Syrië niet te hulp. Nu ziet het geen nut meer in het helpen van een verzwakt Iran”, zei Fabrice Balanche, Midden-Oosten-expert van het Washington Institute tegen de BBC. Dat neemt niet weg dat Poetin er veel aan gelegen is om zijn positie in de regio te behouden en de situatie diplomatiek op te lossen.

Iran heeft zijn bondgenoten hard nodig, maar of Israël Poetin accepeert als bemiddelaar valt nog te bezien. De Israëlische premier Netanyahu hield zich eerder doof voor Russische vermaningen om het geweld in Gaza en Iran te stoppen. De mogelijkheid dat Israël de Iraanse ayatollah Khamenei zou willen liquideren, wees Poetin woensdagavond resoluut van de hand. „Ik wil die mogelijkheid niet eens bespreken”, aldus Poetin. Of andere spelers deze optie met hém willen bespreken, is evenzeer de vraag.

Delen

Mail de redactie

Onder de ruïne van een gebombardeerde woontoren holt plots een clown. Zijn jas met rode en blauwe slippen steekt fel af tegen het puin, de her en der neergezette tenten en de donkere rookwolken. Een tiental jongens rent lachend achter de clown aan en probeert hem te tikken. Dat is te zien in een Instagramvideo van de 18-jarige Palestijn die achter de rode clownsneus schuilgaat: Mohammed Nayef Salem.

Salem komt uit een gezin van zeven in Noord-Gaza. Zijn huis is vernield, zijn zwager gedood, vertelde hij eerder aan The Independent. Sinds zijn twaalfde speelt hij ‘clown Tito’. „Ik draag ballonnen bij me in plaats van wapens”, schrijft hij op Instagram. „Ook al ben ik jong en heb ook ik pijn, toch wil ik kinderen een heel klein geluksmoment bezorgen.”

Met zijn alter ego Tito is Salem een van de achttien artiesten van de Gaza Circus School. „Kinderen hebben het hier heel moeilijk, zeker na heftige bombardementen”, vertelt circusschooldirecteur Ahmed Mushtaha aan NRC. „Ze kroppen hun emoties op. Maar wanneer ze onze voorstelling zien, beginnen ze te dansen en mee te spelen. Zelfs volwassenen kunnen niet wachten tot onze shows beginnen, al is het voor ons nergens meer veilig om op te treden.”

De uithongering, continue gedwongen evacuaties en voortdurende Israëlische aanvallen treffen de miljoen kinderen die zich in Gaza bevinden hard. Sinds de Hamas-aanval van 7 oktober heeft Israël zeker 18.000 kinderen gedood. Van zo’n 39.000 overlevende kinderen heeft Israël een of beide ouders gedood. Dat blijkt uit cijfers van het Palestijnse Bureau voor Statistiek.

Oogcontact vermijden

Mohammed, een 36-jarige medewerker van hulporganisatie War Child vanuit Gaza-Stad, ziet kinderen apart van de groep zitten, oogcontact vermijden en in hun eentje een repetitief spel spelen. Om veiligheidsredenen wil hij niet met zijn achternaam in de krant. „Andere kinderen komen gevoelloos over, ze reageren niet op vragen. Weer anderen zijn plots hyperactief of je ziet ze constant de omgeving scannen.”

Hij benadrukt dat kinderen in Gaza al jaren opgroeien met luchtaanvallen, verwoestingen en het verlies van dierbaren. „Ze vertonen symptomen van posttraumatische stress, angst, depressie en gedragsproblemen. Hun dagelijks leven wordt verstoord, dat maakt het moeilijker veerkracht te ontwikkelen. Het resultaat is een generatie die te snel volwassen wordt.”

Zo’n vijfhonderd kinderen tussen de zes en zeventien jaar oud krijgen volgens Mohammed gestructureerde mentale ondersteuning van de organisatie, door ze routines te geven en ze langzaam weer vertrouwen te laten opbouwen. In tenten, schoolgebouwen of buiten: op plekken die relatief ‘veilig’ zijn, verzamelen zijn collega’s en hij groepjes kinderen – soms moeten ze zo’n sessie afbreken vanwege Israëlische luchtaanvallen. De kinderen maken tekeningen, van bommen die op woonhuizen vallen of van gedode familieleden. Soms spelen ze een spel waarbij iedereen in een kring staat en een zeil vasthoudt waarin een rond gat zit. Op het zeil stuitert een bal, alleen door samen te werken krijgen ze ‘m in het gat. „Zo leren ze hun emoties kennen en reguleren”, zegt Mohammed.

Via Whatsapp stuurt Mohammed enkele reacties van kinderen door. „De spelletjes hielpen me mijn angst even te vergeten”, zegt de een. Een ander: „Ik was bang om te praten, maar toen iedereen aan het spelen was, durfde ik wel”. Een derde reactie: „Ik was droevig, maar toen we speelden voelde ik me iets beter.”

De verhalen van kinderen in oorlogssituaties zijn vaak zo groot, stelt War Child-directeur Ernst Suur, dat het lastig is er woorden aan te geven. „Een kind zal niet meteen vertellen waar het zijn of haar moeder is kwijtgeraakt. Bovendien voelen ze zich vaak schuldig en schamen ze zich voor emoties als woede en verdriet. Het helpt om naar makkelijke dingen te vragen, zoals hun lievelingseten. Het verhaal komt dan terloops, zo bied je een beetje veiligheid in een onwerkelijke situatie.”

Voorlezen en liedjes zingen

Klinisch psycholoog Trudy Mooren, verbonden aan ARQ Nationaal Psychotraumacentrum en de Universiteit Utrecht, legt uit dat de mentale hulp bij een „ontwrichtende” situatie als de genocidale oorlog in Gaza verschilt per leeftijdsgroep. „Als alle zekerheden wegvallen, hebben kinderen een kader nodig om hun ervaringen betekenis te geven.” Als een kind nog ouders heeft, kunnen die „proberen zoveel mogelijk kleine, gewone dingen te blijven doen, zoals voorlezen of liedjes zingen”. „Het is belangrijk dat zij het nog kunnen opbrengen om aandacht voor hun kinderen te hebben, ook door te antwoorden op vragen als waarom een neefje plots is gedood en er geen begrafenis is.”

Bij adolescenten spelen juist leeftijdgenoten een sleutelrol. „Hun onbezorgdheid valt weg, ze worden snel volwassen”, zegt Mooren. „Tegelijk moeten ze nog uitzoeken wie ze zijn, dat ontdekken ze normaliter door aansluiting te vinden bij een groep.” Bij kinderen, maar ook bij alle anderen, ziet Mooren kans op onder meer depressie, angststoornissen of PTSS. „Het is niet klaar als de laatste bommen zijn gevallen.”

Mijn collega’s en ik voelen telkens het gapende gat tussen wat wij kunnen doen, en wat echt nodig is

Een clownsoptreden, balspel of voorgelezen worden: het is niet toereikend voor kinderen die veel hebben meegemaakt, weet hulpverlener Mohammed. „Het is diep frustrerend en hartverscheurend dat we soms alleen een paar uur afleiding kunnen bieden. Mijn collega’s en ik voelen telkens het gapende gat tussen wat wij kunnen doen, en wat echt nodig is.”

„Het is krankzinnig dat we een miljoen kinderen laten opgroeien in deze gruwel”, zegt War Child-directeur Suur. „Als we deze generatie niet helpen, ben ik bang dat ze hun verdriet straks doorgeven aan hun kinderen. Dat zagen we ook na de Tweede Wereldoorlog. We kunnen het ons niet permitteren moedeloos te worden. Dat is onze verantwoordelijkheid tegenover de kinderen die nog leven en die straks verder moeten.”

Vanuit Gaza plaatst Salem als clown Tito een nieuwe Instagramvideo. Vergezeld van een collega-circusartiest in pandakostuum springt hij uitgelaten op en neer met een groep kinderen. „Ik doe mijn best om de kinderen vrolijk te houden, want ik weet niet of ik ze terug zie”, schrijft Salem.

Delen

Mail de redactie

In de schaduw van een palmboom zitten twee jonge vrouwen te kletsen in een park in Saint-Denis, de hoofdstad van het Franse overzeese eiland Réunion. Ze kennen elkaar van de middelbare school, maar zien elkaar weinig: Daphne Gallone (18) volgt een studie in Marseille, Aïcha Djouma (18) woont nog op Réunion. Terwijl ze bijpraten brengt Gallone – bloemetjesjurk, neuspiercing – bedachtzaam henna aan op de handen van Djouma, die een lange witte jurk en een grijze hoofddoek draagt.

Gallone gaat binnenkort terug naar Marseille. Ze kijkt er niet naar uit: „Het verschil tussen Réunion en continentaal Frankrijk is zó groot. En métropole is iedereen met zichzelf bezig, hier zijn we aardiger voor elkaar.” Ook Djouma zal op termijn naar continentaal Frankrijk moeten om haar studie tandheelkunde af te maken. Ook haar beeld is niet erg positief. „Als gesluierde moslima is het hier beter leven. In continentaal Frankrijk twijfelen veel vrouwen of ze een hoofddoek kunnen dragen vanwege de vooroordelen. Hier is dat helemaal geen punt.”

Gallone en Djouma’s ervaringen passen in het door toeristenboekjes en Franse media vaak bevestigde beeld dat op Réunion een idyllisch soort vivre-ensemble bestaat: mensen van allerlei culturen en achtergronden zouden op het vulkanische eiland ten oosten van Madagaskar op harmonieuzere wijze samenleven dan elders in Frankrijk.

Dat verschillende culturen naast elkaar leven is een feit. Je vindt op het eiland hindoetempels, moskeeën en kerken, de 880.000 bewoners belijden negen religies. Vriendengroepen hebben opvallend vaak allerlei verschillende huidskleuren en achtergronden – ook Gallone en Djouma’s vriendengroep is mixé.

Migratiegeschiedenis

Deze melting pot is het resultaat van de migratiegeschiedenis van het oorspronkelijk onbevolkte Réunion, zegt socioloog en filmproducent Laurent Medea – een grote, kale man in donkergroene polo – op een terras in Saint-Denis. „De Fransen kwamen in de achttiende eeuw om koffie te verbouwen en brachten duizenden slaafgemaakte mensen van Madagascar en continentaal Afrika mee. Na de afschaffing van de slavernij in 1848 haalden de Fransen decennialang onderbetaalde arbeiders uit vooral India en China naar het eiland onder de noemer engagisme.”

Deze groepen brachten hun eigen culturen, gebruiken en religies mee. Hoewel vrijheid ontbrak, werden gewoonten bewaard omdat de groepen aanvankelijk veelal gescheiden leefden. „Maar iedereen bevond zich wel in dezelfde arme sociaal-economische klasse – behalve de meeste witte Fransen, die altijd economisch overwicht hebben gehad”, zegt Medea. Toen het engagisme in de jaren dertig werd afgeschaft, werden sociale huurwoningen gebouwd „waar iedereen samenkwam”. Het jaagde de créolisation aan, waarbij families gingen mixen en een eigen, alleen op Réunion bestaande cultuur ontstond.

Je ziet het anno 2025: in veel families wordt niet (alleen) Frans of een Afrikaanse of Aziatische taal gesproken, maar Creools. Creoolse feesten als Fèt Kaf (voor de afschaffing van de slavernij) en vieringen uit oorsprongslanden worden samen gevierd. „Dan neemt iedereen traditionele instrumenten en kleding mee”, vertelt Gallone. Er zijn moskeeën waar tijdens de ramadan moslims en christenen samen het vasten breken, zegt Djouma. Op gezichten lopen Europese, Afrikaanse en Aziatische trekken door elkaar heen. Ook bij Medea, die voorouderen heeft uit China, India, Madagaskar en Jemen. Gallone en Djouma komen ook uit gemixte families: Gallone’s moeder komt van Madagascar, haar vader is Frans. Djouma’s ouders komen van Madagascar en de Comoren.

Lees ook

Lees ook: Het Franse eiland Mayotte ligt vier maanden na de verwoestende cycloon nog steeds in puin. ‘Frankrijk geeft geen zak om ons’

Geen taboe op religie

Doordat verschillende culturen en religies met elkaar opgroeien, zijn Réunionnais minder vatbaar voor een discours dat één bevolkingsgroep verdacht maakt, denkt Daniel Minienpoullé. Hij is voorzitter van GDIR, een instantie die overleg tussen religieuze gemeenschappen faciliteert – de hindoeïst ontvangt in een kantoortje naast een lichtgele kerk in hartje Saint-Denis. „In Europa worden moslims tegenwoordig vaak als homogene groep gezien. Dat maakt dat een hele groep wordt afgerekend als één moslim iets fout doet. Hier kennen we elkaar beter, waardoor we minder snel voor dat soort versimpelingen vallen.”

Het helpt volgens Minienpoullé dat er „geen taboe” is op hoe religie wordt beleden op Réunion. In continentaal Frankrijk worden de regels rondom laïcité (de scheiding van kerk en staat) steeds verder aangescherpt – vooral met betrekking tot moslims: zo gaan er momenteel stemmen op om de hoofddoek voor meisjes onder de 15 te verbieden.

Maar op Réunion gaat men meer ontspannen om met laïcité. „Op scholen wordt minder streng gecontroleerd of leerlingen hun hoofddoek afdoen. Moskeeën mogen hun gebedsoproep verspreiden. Ik heb wel eens een minister ontmoet terwijl ik een bindi op mijn voorhoofd had” – zaken die in continentaal Frankrijk uit den boze zouden zijn. Je moet pragmatisch zijn, zegt Minienpoullé: „We hebben negen religies op een klein eiland. Als mensen elkaar respecteren en zich aan de regels houden, hoeven religie en republiek niet op gespannen voet te staan.”

Sociale spanningen

Toch zijn er de laatste maanden sociale spanningen op Réunion, constateert zowel Minienpoullé als Medea. „De afgelopen jaren zijn duizenden bewoners van [het zeer arme, nabijgelegen eiland] Mayotte naar Réunion gekomen, zeker sinds cycloon Chido afgelopen december nog meer verwoesting aanbracht op het eiland. Het gaat vaak om jonge mensen die hier geen familie hebben, geen werk, niet zijn geïntegreerd in onze systemen”, zegt Medea. Met de komst van deze Mahorezen zijn problemen die op Mayotte veelvuldig aanwezig zijn, geïmporteerd naar Réunion. „We hebben met een aantal geweldsincidenten te maken gehad, er zijn meer problemen rondom drugs en prostitutie.”

Het heeft geleid tot een anti-Mahorees discours, zegt de socioloog. „Ik zie het in mijn professionele omgeving, in mijn familie, in mijn vriendengroepen, op sociale media, zelfs op de radio.” Ook Aïcha Djouma zegt dat ze „op sociale media overal haat ziet: Réunionnais die hier al generaties wonen zeggen dat ze niet willen dat deze mensen komen.” Ook twee jongens van in de twintig, een stel, horen om hen heen „hatelijke taal” over Mahorezen. „Ik snap niet zo goed waarom, ik heb vrienden die van Mayotte komen en vind het onterecht.”

Andere Réunionnais beginnen zelf over de problemen die de Mahorezen zouden veroorzaken. Zo vertelt de werkzoekende Jocelyne Mironville (56) op de bank bij haar zus en diens gehandicapte man in het Creoolse plaatsje Sainte-Suzanne dat ze geregeld onbeleefde Mahorezen treft. „Ze houden bij de bushalte het hele bankje bezet met hun tassen en kinderen, ze spugen op de grond of liggen op willekeurige plekken te slapen – dat vinden ze op Mayotte normaal. Als je er wat van zegt, zeggen ze dat je racistisch bent.”

Ook heeft ze gehoord over geweldsincidenten en algemene ‘gemeenheid’ door Mahorezen. „Ik wil niemand bekritiseren, zeker niet op basis van zijn of haar ras of religie want wij zijn opgevoed met het idee: ik respecteer jou als jij mij respecteert. Maar sommige Mahorezen zijn agressief tegen ons!”, zegt Mironville. Dat steeds meer eilandgenoten op radicaal-rechtse partijen als het Rassemblement Nationaal stemmen, begrijpen de zussen. „Maar ik zou daar nooit voor kiezen. Ik vertrouw als adventist op god.”

Socioloog Medea denkt dat een deel van de weerstand zit in het feit dat de Mahorezen simpelweg de laatste groep vormen die is aangekomen op Réunion en die hun tradities en gebruiken koestert. Sommige Mahoreze vrouwen zijn herkenbaar aan kleimaskers die bewoonsters van Mayotte vaak dragen, ook dragen ze anders dan Réunionnais vaker kleding die meer Afrikaans dan Europees aandoet. Medea: „en ze hebben een donkerdere huidskleur dan de gemiddelde Réunionnais. Dat leidt overal ter wereld tot racisme.”

Lees ook

Lees ook: Op Réunion worden de lampen gedoofd om jonge zeevogels een kans te geven

De zoreilles

Maar volgens Medea zit de kern van het probleem meer in de toegenomen ongelijkheid op Réunion. En dat is vooral het gevolg van de komst van een andere groep: hoogopgeleide Fransen van het continent. „Sinds twintig jaar is het fiscaal aantrekkelijker geworden om op Réunion te komen werken en zijn zoreilles [een creoolse term voor witte mensen] in groten getale naar het eiland gekomen” – ook aangetrokken door het langzamere levensritme, de waanzinnige zonsondergangen en de overweldigende natuur. „Zij namen hun gemiddeld hogere salarissen mee waarmee ze de prijzen, vooral van woningen, opstuwden.” Hier kwam de afgelopen jaren de landsbrede inflatie bovenop.

Sommige Réunionnais hebben inmiddels het gevoel dat ze worden weggedrukt door de zoreilles. Zo vertelt een Creoolse man dat hij het huis waar hij jaren woonde verliet vanwege conflicten met zijn nieuwe buurman, die onder meer klaagde over het geblaf van zijn hond – het kwam tot een rechtszaak en het dier moest weg. Een wit stel deelt dat toen hun zoon voor het eerst naar school ging op Réunion, klasgenoten verzuchtten dat er „wéér een zoreille” in de klas kwam. Een creoolse vrouw van in de twintig zegt dat ze vroeger in haar dorp iedereen kende, maar er nu „bijna alleen maar witte mensen wonen”.

De melting pot is het resultaat van de migratiegeschiedenis van het oorspronkelijk onbevolkte Réunion.

Foto’s Romain Philippon

Hierbij speelt mee dat veel Fransen van het continent afgezonderd leven. „Ze wonen in witte, bourgeois wijken, sommigen spreken na jaren nog steeds geen creools”, zegt Minienpoullé. Je ziet het in kustplaatsen als het met villa’s, zwembaden en toprestaurants gevulde Saint-Gilles, waar soms in de wijde omgeving geen persoon van kleur te vinden is – in tegenstelling tot de rest van het eiland. Witte Fransen zijn ook oververtegenwoordigd in hoge functies bij bedrijven en de universiteit. Medea: „Ik had laatst een vergadering met ceo’s van Réunion, en ik was de enige zwarte persoon in de ruimte.”

Socioloog Medea vermoedt dat de gestegen prijzen en toegenomen ongelijkheid maakt dat Réunionnais zich harder verzetten tegen de Mahorezen. „Er is een creoolse uitspraak: de haai eet de grote vis, de grote vis eet de kleine vis, en de kleine vis eet het plankton. De Fransen van het continent leven hier op een extreem comfortabele manier en Réunionnais voelen zich verworpen. Dus ze gaan hetzelfde doen met de groep die lager in de pikorde staat: de Mahorezen, die niets hebben.”

Alles beter dan la métropole

De vraag is nu hoe dit verder gaat. Medea sluit niet uit dat er „confrontaties” kunnen komen op het eiland dat zo geroemd wordt om zijn vivre-ensemble. Ook Minienpoullé zegt „dat het kan zijn dat er een druppel komt die de emmer doet overlopen”. Maar hij is optimistischer. „We hebben het gevoel dat we in een snelkookpan zitten die kan ontploffen. Maar we kunnen ook met elkaar in dialoog gaan, de problemen aanpakken en de stoom uit de pan laten.”

De GDIR speelt hierbij een rol. „Ook hiervoor hadden we natuurlijk wel eens spanningen tussen culturele of geloofsgroepen. Dan klaagden mensen bijvoorbeeld dat een kerkklok te hard luidde, of was iemand niet blij dat zijn buurman een rituele slachting uitvoerde. In zo’n geval komen wij tussenbeide en gaan we in gesprek, vaak samen met oudere leden van de geloofsgroepen in kwestie, om weer tot elkaar te komen. We zijn een jong volk dus zo gek is het niet dat we af en toe plooien moeten gladstrijken.”

Toegenomen spanningen of niet, de meeste Réunionnais denken er niet aan hun eiland te verlaten. Mironville kan zich niet voorstellen dat ze ergens anders zou wonen. Haar zus is wel eens in continentaal Frankrijk geweest, maar „het was zó koud, daar zou ik nooit kunnen leven”. Daphne Gallone en Aïcha Djouma willen meteen na hun studie terug naar Réunion, om hier aan het werk te gaan. Djouma: „Ik zie de spanningen en de haat vooral op sociale media, in het echte leven ken ik niemand die zo praat. Misschien moeten we gewoon wat minder op onze schermen zitten.”

Lees ook

Lees ook: Hoe petite Jérusalem relatief gevrijwaard van antisemitisme blijft

<dmt-util-bar article="4897566" data-paywall-belowarticle headline="Op Réunion wonen allerlei culturen door elkaar. Wordt het fameuze vivre ensemble nu bedreigd?” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2025/06/19/op-reunion-wonen-allerlei-culturen-door-elkaar-wordt-het-fameuze-vivre-ensemble-nu-bedreigd-a4897566″>


Delen

Mail de redactie