Meer vallende rotsen, meer modder, meer beton: klimaatverandering verandert de Franse Alpen

Kledingverkoper Hanan Mirza voelt zich „verdrietig en teleurgesteld”. Restaurantmanager Amin Mahmoud is „ontstemd”. Lokaal politicus Mo Baydoun is „het helemaal zat”. Het hart van moskeebestuurder Alice Alaouie is „gebroken”. Student Jena staat „doodsangst” uit. Donald Trump heeft Arabische Amerikanen „misleid”, aldus accountant Daifalla Asoufy. „De gemeenschap is extreem gefrustreerd”, zegt zakenvrouw Faye Nemer. „We zijn het nog aan het verwerken. We willen niet geloven dat we zijn voorgelogen.”

Deze inwoners van Dearborn en Dearborn Heights, goeddeels islamitische voorstadjes van Detroit, droegen in november bij aan Trumps overwinning op Kamala Harris. Door op hem te stemmen, de kansloze kandidaat van de Groene Partij te verkiezen, of door alle vakjes met presidentskandidaten op het stembiljet blanco te laten. Trump speelde slim in op de woede die hier heerste over Joe Bidens onvoorwaardelijke steun aan Israël, waar Harris geen afstand van nam. Hij beloofde „vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten”.

Inmiddels is iedereen in Dearborn op z’n zachtst ontevreden en op z’n felst woedend over wat Trump, nu zeventig dagen terug in het Witte Huis, doet. Het halve bestand in Gaza is alweer gesneuveld. Meer dan 900 Palestijnen werden gedood. Libanon wordt nog steeds aangevallen. De president stuurt extra wapens naar Israël en promoot de etnische zuivering van Gaza met een AI-filmpje over ‘de Rivièra van het Midden-Oosten’. Buitenlandse studenten en docenten met geldige visa worden opgepakt en de VS uitgezet vanwege vreedzaam protest. De importheffingenstrijd wordt hier in het hart van de auto-industrie, op de grens met Canada, al gevoeld.

En toch.

Toch zegt niemand hier dat zij of hij, als er vandaag opnieuw verkiezingen zouden zijn, een andere keuze zou maken. Trump wordt meer tijd gegund om zich te bewijzen. „Hij doet op binnenlands gebied goede dingen”, zegt de Libanees-Amerikaanse Nemer (39), die niet alleen op Trump stemde, maar ook meewerkte aan zijn campagne. „Ik ben ervan overtuigd dat Harris een nog grotere ramp zou zijn”, zegt Trumpstemmer Mahmoud (45), met Palestijnse wortels.

Trump doet op binnenlands gebied goede dingen

Onafhankelijk gemeenteraadslid Baydoun (35) is furieus op beide grote partijen en stemde daarom blanco. „Maar je moet Trump nageven dat hij de mensen die hem steunden beloont.” Twee burgemeesters, van Dearborn Heights en het nabijgelegen Hamtramck, die zich achter Trump schaarden, zijn door de president geselecteerd om ambassadeur in respectievelijk Tunesië en Koeweit te worden. „Dat is huge voor onze gemeenschap”, zegt Baydoun.

„Ik heb de vakjes bovenaan het stembiljet leeg gelaten”, zegt Asoufy (68), in zijn knusse accountantskantoor vlakbij de plaatselijke Ford-fabriek. Hij vindt Trump „een racist”. Ook maakt hij zich zorgen over zijn klanten en vrienden die hier in de auto- en staalindustrie werken. Zelf begon hij, toen hij als zestienjarige vanuit Jemen naar Detroit kwam, aan de lopende band bij Chrysler.

Al voordat afgelopen woensdag een importtarief van 25 procent op auto’s en onderdelen bekend werd gemaakt, kondigde de plaatselijke staalfabriek aan dat meer dan de helft van de bijna 1.200 medewerkers ontslagen worden. „Maar als ik met een pistool tegen mijn hoofd vandaag moest kiezen tussen de twee belangrijkste kandidaten, stemde ik op Trump”, aldus Asoufy. „Qua familiewaarden staat de Republikeinse Partij dichter bij ons.” Ook de strijd om abortus- en transrechten dreef hem weg bij de Democraten.

Bezinning

In deze noordelijke staat is nog geen spoor van de lente en vanwege de ramadan is het overdag uitgestorven op de straten en in de winkels. ‘s Avonds komt Dearborn Heights weer tot leven. Jena (21) zit in een overvol en hip restaurant te wachten tot zonsondergang. „Voor het Midden-Oosten maakt het helemaal niets uit of er een Republikein of een Democraat aan de macht is. Wat dat betreft heeft stemmen geen enkele zin”, zegt ze. De dochter van Libanese ouders bracht haar eerste stem ooit uit op de Groene kandidaat Jill Stein. Ze heeft geen spijt, maar weet niet of ze een volgende keer „de moeite neemt”.

Zodra een app haar vertelt dat het vasten voorbij is, trekt ze een dadel in tweeën en stopt de helft in haar mond, met een slok mierzoete, roze limonade à zeven dollar. Haar achternaam houdt Jena „in deze onzekere tijd” liever voor zichzelf. Ze ziet met schrik hoe leeftijdsgenoten met een geldige verblijfsvergunning op straat worden opgepakt en geboeid worden afgevoerd. Meer dan driehonderd visa zouden al zijn ingetrokken vanwege deelname aan pro-Palestijnse protesten. „Ik was van plan om in de zomer naar familie in Libanon te gaan, maar ondanks mijn Amerikaanse paspoort denk ik niet dat ik dat durf. Wat als ze op de terugweg niet meer binnenlaten? Wat blijft er nog over van onze vrijheid van meningsuiting?”

Wat blijft er nog over van onze vrijheid van meningsuiting?

Het is een van de laatste dagen van de islamitische vastenmaand, een periode van bezinning en saamhorigheid. Na de iftar-maaltijd stroomt een grote moskee vol met honderden jongeren die komen luisteren naar de Engelstalige preek. Degenen die al stemgerechtigd zijn, kozen grotendeels voor Trump of bleven thuis, maar ze zijn hier vanavond niet om over politiek te praten. Alaouie (41), die zeven jaar geleden hielp dit gebedshuis met smaragdgroene vloerbedekking op te richten, koos voor Stein. Maar de vrouw van Libanese afkomst heeft begrip voor de Trump-stemmers. „We wilden verandering en hoopten dat hij met mededogen zou leiden. In plaats daarvan zien we overal meer lijden.”

Iconisch

Om Michigan te winnen kwam Trump drie dagen voor de verkiezingen naar Dearborn, het hart van de gemeenschap van 300.000 Arabische Amerikanen in deze sleutelstaat. „Een iconisch, historisch bezoek”, zegt Nemer. Zij staat met Trump op de foto in een halalcafé waar hij een ‘vredesplaket’ ondertekende. „Al voor zijn inauguratie lag er dankzij hem een staakt-het-vuren. Maar sinds hij aan de macht is, is zijn buitenlands beleid weer dramatisch.”

Net als anderen wil ze Trump daar niet volledig de schuld van geven. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zit steviger in het zadel zolang de bloedige strijd voortduurt. Er wordt gewezen naar zionistische lobbyclubs en de machtige wapenindustrie. Nemer: „Maar juist van Trump verwachtten we dat hij zich daar niets van aan zou trekken.”

Voor haar is dit niet alleen belangrijk vanwege de vrede in het Midden-Oosten. Tot de laatste verkiezingen stemde ze altijd op Democraten, maar door Trump ontstond het plan om zelf als Republikein de politiek in te gaan. „Maar nu maakt de partij precies dezelfde fout als de Democraten altijd deden: één keer in de vier jaar langskomen voor de Arabisch-Amerikaanse stem en ons daarna keihard laten vallen – verraden”, zegt Nemer, die een belangenorganisatie voor Arabisch-Amerikaanse bedrijven leidt.

Ze twijfelt of de Senaat akkoord gaat met de benoeming van de twee ambassadeurs uit de gemeenschap. En aan Trumps blijvende interesse voor kiezers hier. Achteraf gezien had hij Michigan, met 81.000 stemmen verschil, ook gewonnen zonder Dearborn en omgeving. „Ik heb mijn reputatie op het spel gezet voor Trump en word door sommigen nu met de nek aangekeken.”

Weggegooide stem

Dat gevoel heeft ook Hanan Mirza (45). Vlak voor de verkiezingen zocht NRC haar op in haar kledingwinkel vol ingetogen hijabs en feestelijke maar kuise glitterjurken. Ze vertelde op Jill Stein te zullen stemmen, maar op het laatste moment overtuigde haar 19-jarige dochter haar dat dat „een weggegooide stem zou zijn” en koos ze voor Trump. Meer uit afkeer voor de Democraten dan uit liefde voor hem. Mijn familie in Libanon verklaart mij voor gek: hoe heb je op die man kunnen stemmen?”, vertelt ze met enige schroom. „Maar ik moest kiezen tussen kwaad en erger.”

Vooral het bezoek van Netanyahu aan het Witte Huis, als eerste buitenlandse regeringsleider, heeft haar buikpijn bezorgd. „Hij kwam aan met een gouden pieper” – een verwijzing na de wijze waarop Israël erin slaagde om de piepers van Hezbollah-leden te laten exploderen. „Samen vierden ze de dood van tientallen mensen, inclusief kinderen. Een actie waardoor duizenden omstanders handen en ogen verloren”, zegt Mirza. Daarnaast is ze „vreselijk geschrokken” hoeveel mensen Trump uitzet. „Hij zei dat hij alleen achter illegalen aan zou gaan.”

Maar ze vindt het te vroeg om Trump als het grotere kwaad te zien, of haar stem als een vergissing. „Hij heeft in twee maanden meer gedaan dan veel andere presidenten in een jaar. Misschien komen de goede dingen nog. Ik geef hem een jaar voordat ik spijt krijg.”

Delen

Mail de redactie

Zonlicht straalt over uitgestrekte heuvels vol koffieplanten, met grote stukken uitgedroogd gras ertussen. Koffieplukker Marcelo Simeão beweegt zijn in een witte handschoen gestoken vingers razendsnel langs de takken, rist de koffiebessen eraf en laat ze in een gevlochten mand vallen. Van een afstandje kijkt Eleonora Erthal van onder een grote panamahoed naar de aanplant en probeert voorzichtig de heuvel af te dalen. Ze is de eigenaresse van koffieplantage Monthal en runt deze fazenda met haar man. „Ik zie duidelijk dat er minder bessen zijn”, zegt Erthal (64), en grijpt zich vast aan wat takken om niet uit te glijden.

Het zijn onzekere tijden in de wereldwijde koffiehandel. In landen als Nederland nam de prijs van een kopje koffie in een jaar tijd met meer dan honderd procent toe. In sommige supermarkten bleven schappen onlangs zelfs leeg, omdat er geen overeenkomst kwam over de verkoopprijs. Duurdere koffie lijkt het nieuwe normaal te worden.

Een belangrijke reden voor de prijsstijgingen is dat in Brazilië de productie van koffie drastisch afneemt. Dat heeft weer alles te maken met de effecten van de klimaatverandering die de grootste koffieproducent ter wereld hard treffen: al langer dan een jaar kampen grote delen van het Zuid-Amerikaanse land met grote droogte en hittegolven, terwijl op sommige plekken juist weer extreem veel regen valt. Op de koffieproductie hebben die weeruitersten veel impact.

„Een ideale temperatuur ligt rond de 24 of 25 graden”, zegt Erthal, telg uit een familie die al generaties koffie teelt. Het afgelopen jaar steeg de temperatuur echter tot 36 en soms zelfs tot 38 graden in de heuvels: funest voor koffie. „Het kan dan ’s nachts wel eens afkoelen, en soms ineens te koud zijn. Er zijn koffiegebieden waar het ineens vroor, het afgelopen jaar. Wij hebben hier zelfs een keer hagelstenen gehad, zomaar op een middag. Het klimaat is totaal in de war”, zegt ze.

Opbrengst gehalveerd

In de vallei van Bom Jardim, op zo’n vier uur rijden van de stad Rio de Janeiro, verbouwt Eleonora Erthal koffie op een terrein van driehonderd hectare. De opbrengst hiervan daalde tussen 2023 en 2024 met meer dan vijftig procent. „Vorig jaar oktober hadden we redelijk wat regen, maar in november en december werd het al minder. Het is nu maart en we hebben al drie maanden amper regen gehad. Af en toe wat druppels, maar dat helpt niet”, verzucht ze. De koffieplanten zijn veel kleiner dan ze zouden moeten zijn.

Vanaf een uitkijkpunt op bijna duizend meter hoogte is goed te zien hoeveel kale en droge plekken er tussen de koffie-aanplant liggen. De deelstaat Rio de Janeiro stond in de koloniale tijd bekend als dé koffiestreek, met de eerste plantages van het land. Maar tegenwoordig is er, op een handjevol plantages na, amper productie meer.

Koffie wordt nu vooral in noordelijker streken op grote schaal verbouwd, in de deelstaat Minas Gerais, en in naburige deelstaten São Paulo en Espírito Santo. „Koffie is niet iets wat je snel weer ergens anders opbouwt, als een gebied te warm en te droog wordt, zoals hier het geval is”, zegt Erthal, terwijl ze de landarbeiders een handje helpt met plukken.

Duurdere koffie lijkt het nieuwe normaal te worden

Aan het einde van de ochtend legen ze hun volle manden in een grote jutezak en dragen die naar een pick-uptruck op de heuveltop. Alles gaat hier met de hand, want zo hoog in de bergen is machinaal plukken niet mogelijk. In lager gelegen gebieden kan wel geïrrigeerd worden, maar hier is het lastig om aan bewatering te doen. Er kunnen alleen wat extra bomen worden geplant voor schaduw en koelte.

De eerste Erthal was een Duitser uit Beieren die in 1826 in Brazilië aankwam toen er nog slavernij was. Miljoenen geronselde Afrikanen die in slavernij naar Zuid-Amerika waren gebracht, verrichtten gedwongen arbeid op de plantages. Na de afschaffing van de slavernij in 1888 stortten veel plantages in, ook die van de Erthals.

Tot haar vader in de jaren zeventig van de vorige eeuw besloot de koffieteelt nieuw leven in te blazen. „Mijn vader zei altijd dat koffie na water het meest gedronken drankje ter wereld is. Hij zag volop mogelijkheden. Uiteindelijk heeft hij hele goede zaken gedaan en aan al zijn kinderen grond nagelaten om koffie te verbouwen”, zegt ze.

Smaak bonen onzeker

Behalve de veel lagere koffieproductie en de kleinere planten omdat het nauwelijks regent, is er ook onzekerheid over de smaak van de koffie. Van de buitenkant kunnen de bessen er bij deze oogst goed uitzien, maar dat hoeft volgens Erthal niet te betekenen dat de kwaliteit van de boon uiteindelijk ook goed is.

Onderaan de heuvels ligt de plantagewoning waar Eleonora Erthal met haar echtgenoot woont. Ernaast staat een kleine fabriek waar de bessen gedroogd worden en de bonen gebrand. Een deel gaat in grote zakken, voor transport naar tussenhandelaren. Een groepje vrouwen met handschoenen en mondkapjes op stopt een ander deel van de koffie in goudkleurige zakken voor de lokale verkoop.

Nu de koffieteelt hapert, probeert Erthal bij te verdienen met rondleidingen voor toeristen en de verkoop van andere producten zoals eigengemaakte jam en rum. Maar het liefst zou ze de koffie-oogst vergroten, want de vraag neemt wereldwijd juist toe. Vooral de Aziatische markt groeit explosief. „Jongeren in China vinden het hip om koffie te drinken in plaats van thee zoals hun ouders. Ze willen naar Amerikaans voorbeeld met een zo’n koffie-to-go beker op straat lopen”, is haar verteld.

Koffie verplaats je niet zomaar. Het duurt wel vijf jaar voordat je goede en stabiele groei bij de aanplant hebt

Aan tafel in een knusse keuken waar grote koperen ketels hangen en het servies van haar overgrootmoeder is uitgestald, serveert de kokkin een smaakvolle lunch aan een lange houten tafel. Op de rijst na worden alle producten op de plantage verbouwd, zegt Erthal trots en ze schept een bord met cassave, zoete aardappelen en pompoen op. Verderop in het huis staan heiligenbeelden en hangen bidprentjes.

Hoe de toekomst van haar plantage eruit ziet, weet ze niet. Mogelijk liggen er kansen in de uitbreiding van koffiesoorten die hittebestendiger zijn. „Denk aan de Arara-boon. Maar er zijn ook al experts die zeggen dat wij, Braziliaanse koffieproducenten, op zoek moeten gaan naar hele nieuwe gebieden. Maar koffie verplaats je niet zomaar. Het duurt wel vijf jaar voordat je een goede en stabiele groei van de aanplant hebt, en de koffieplanten leven rond de dertig jaar”, zegt ze.

Met biologisch geteelde koffie probeert de Monthal-plantage intussen een nichemarkt te bedienen gericht op de chiquere wijken van Rio. Ook die koffie heeft ze in prijs moeten verhogen door mislukte oogsten. Erthal: „Laatst zei een koffie-expert tegen me dat door de groeiende vraag en het lage aanbod er eigenlijk een heel nieuw gebied zou moeten worden gezocht voor het verbouwen van koffie. Een soort ‘Nieuw Brazilië’, zeg maar. Voordat het straks te laat is en de productie verder afneemt en we in Brazilië helemaal geen koffie meer kunnen produceren.”

Als aan het einde van de middag de werknemers naar hun afgelegen huisjes vertrekken, de vrouwen hun mondkapjes afdoen en de fabriek sluiten, trekken de wolken plotseling samen. „Kijk naar die donkere lucht!”, roept Eleonora Erthal enthousiast terwijl ze naar boven kijkt. „Ik bid al sinds januari voor regen, dat is het enige wat we kunnen doen. Laat die bui maar komen!”

Delen

Mail de redactie