Australische hulpdiensten hebben in de nacht van zondag op maandag meer dan driehonderd inwoners geëvacueerd vanwege hevige overstromingen in het noordoosten van het land, zo melden de internationale persbureaus. De inwoners zijn allemaal per helikopter opgehaald in de buurt van de kustplaats Bloomfield. Enkele tientallen van hen moesten van daken van huizen in een Aboriginal-gemeenschap worden gered.
De politiechef van Queensland noemde de overstromingen volgens Reuters „absoluut verwoestend” en zei verder dat er geen doden of gewonden zijn gevallen. De autoriteiten hebben zondag duizenden mensen in voorsteden van de kustplaats Cairns opgeroepen om hoger gelegen gebied op te zoeken. De nationale weersdienst waarschuwde voor „plotselinge levensbedreigende overstromingen”.
Het oosten van Australië kreeg de afgelopen jaren regelmatig te maken overstromingen. Daarbovenop krijgt het land nu te maken met El Niño, een weerfenomeen dat kan zorgen voor extreem weer, natuurbranden, cyclonen, droogte en hittegolven.
Lees ook Wetenschappers voorspellen nieuwe El Niño en tijdelijk extra opwarming
Er dreigt een acuut tekort aan zakken met infuusvloeistof in Nederland door de abrupte tijdelijke sluiting van een fabriek in de Verenigde Staten. Het landelijk coördinatiecentrum geneesmiddelen (LCG) stuurt maandag een poster met besparingsmaatregelen voor artsen en verpleegkundigen naar alle ziekenhuizen.
De fabriek, Baxter International Inc. in North Carolina, is eind september zwaar getroffen door orkaan Helena. De productie van voorgevulde zakken met infuusvloeistoffen ligt stil, waardoor er in Nederland 25 procent minder van deze producten beschikbaar is. Het gaat om infuuszakken met vloeistof met zouten of suikers die worden gebruikt om een verlies van vocht en zouten of glucose in het lichaam te herstellen, bijvoorbeeld na een operatie of een ernstig ongeluk. De gevulde infuuszakken worden ook gebruikt om medicijnen toe te dienen, zoals antibiotica bij een ernstige infectie, of chemo-kuren voor kankerpatiënten. Er is een tekort aan zakken van 250, 500 en 1000 milliliter.
Twee weken geleden signaleerde het LCG het dreigende tekort. Daarop maakte het een inventarisatie van de bestaande voorraden in Nederlandse ziekenhuizen en de te verwachten tekorten. Maandelijks zullen er 160.000 infuuszakken minder zijn; er moet in totaal 80.000 liter vloeistof worden bespaard.
Als reactie besloot de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) eind oktober dat infuusvloeistoffen tijdelijk uit het buitenland geïmporteerd mogen worden – een ‘tekortenbesluit’, een noodoplossing voor essentiële medicijnen die wel beschikbaar moeten blijven. De IGJ noemde dat „een beperkte oplossing” en gaf daarom ook toestemming voor het uitwisselen van voorraden door ziekenhuisapotheken. Zo kunnen apothekers met voldoende voorraad deze leveren aan apothekers met tekorten.
„We stemmen wekelijks af, waar nodig worden de voorraden herverdeeld, zodat geen ziekenhuizen zonder de infuuszakken komen te zitten”, zegt Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker in het Erasmus MC in Rotterdam en voorzitter van de commissie Acute Tekorten Geneesmiddelen van het LCG, die moet voorkomen dat de tekorten patiënten zullen raken.
Baxter is met 60 procent van de markt hoofdleverancier in Nederland. Twee andere bedrijven, Fresenius en Braun, bedienen de overige 40 procent. „Maar ziekenhuizen die een contract met Baxter hebben, kunnen geen levering van de andere twee krijgen”, zegt Hunfeld. „Zij kunnen ook niet makkelijk ineens extra veel produceren. En enkele van de dertien apotheken in Nederland die grote hoeveelheden kunnen bereiden zijn nu begonnen met infuuszakken maken, maar dat gaat met een beperkt aantal liters per keer.”
Zuiniger omgaan met infuuszak
Het LCG stelde adviezen op waarmee zorgmedewerkers zuiniger om kunnen gaan met infuuszakken. Op de poster voor zorgmedewerkers die vanaf maandag in alle ziekenhuizen kan hangen staan vier besparende adviezen.
Drie tips klinken logisch: gebruik de inhoud van een zak niet voor iets anders (het spoelen van een wond bijvoorbeeld); geef alleen infuusvloeistof als dat nodig is; en neem dan een zo klein mogelijke zak. Daarvan zullen patiënten niet veel merken. Maar van een vierde tip wel: het advies is om voor de toediening van medicijnen een andere manier te kiezen als dat alternatief er is, zoals via een pil of drankje, of een injectie in de huid of een spier.
„Antibiotica kun je ook als injectie geven”, zegt Hunfeld. „En ook middelen die we per infuus geven, kunnen we op een andere manier toedienen. Tot nu toe hingen we een tweede zakje aan de infuuspaal met het medicijn erin. Maar de medicijnen kun je vaak ook in een kleinere hoeveelheid vloeistof oplossen en dat via een zij-ingang in de infuuslijn inspuiten. Voor de patiënt is dat geen extra prik, het is alleen een andere werkwijze.”
Wij zijn elke dag opnieuw alleen maar bezig tekorten op te lossen
De patiënt merkt dus vooralsnog niets van de tekorten, maar zorgpersoneel zal de werkwijze en de routines moeten aanpassen. Dat vergt veel van het toch al zwaar belaste zorgpersoneel. „Je moet gewend gedrag afleren, protocollen aanpassen. Maar dit zijn we gewend, wij zijn elke dag opnieuw alleen maar bezig tekorten op te lossen. Nederland houdt heel weinig voorraden aan bij fabrikanten en groothandels. We betalen ook relatief weinig, een land als Duitsland betaalt vaak meer en krijgt dus ook eerder geleverd. We zijn heel kwetsbaar op dit vlak en heel inventief”, aldus Hunfeld.
„In Nederland hebben we solidariteit hoog in het vaandel”, zegt intensivist Niels Gritters van Treant in Emmen, die ook in de commissie zit. „We willen dat iedere patiënt in Nederland dezelfde toegang heeft tot infuusvloeistof. Mijn ziekenhuis heeft nog geen grote tekorten maar andere wel. Daarom vragen we álle ziekenhuizen om 25 procent te besparen, óók de ziekenhuizen met contracten met de andere twee fabrikanten, en herverdelen we voorraden als dat nodig is.”
Gritters heeft dit weekend negen patiënten op zijn intensivecareafdeling. Drie van hen krijgen vocht via een maagslangetje in plaats van via een infuus – een derde dus. „Zij kregen toch ook al voeding via een maagsonde.” Ook laten ze patiënten voor hun operatie wat meer drinken zodat ze minder snel uitdrogen. Met dergelijke kleine aanpassingen op allerlei plekken in alle ziekenhuizen zal de zorg voor alle patiënten niet in het geding komen, hoopt hij.
Groeiend medicijnentekort
Het tekort aan infuuszakken komt bovenop een groter en groeiend probleem in Nederland: het medicijnentekort. In 2023 werd voor een recordaantal medicijnen ingegrepen door de overheid. Er werden 140 tekortenbesluiten genomen en een tekort duurde gemiddeld 107 dagen. Uit onderzoek van NRC bleek eerder dit jaar dat ruim 1,6 miljoen patiënten medicijnen gebruikten die in Nederland niet voorradig waren.
De tekorten worden volgens critici veroorzaakt door het zogenoemde preferentiebeleid. Verzekeraars vergoeden bij vergelijkbare en generieke medicijnen slechts één leverancier, doorgaans de goedkoopste, waardoor miljoenen Nederlanders aangewezen zijn op dezelfde producent. Maar als die ene producent uitvalt, zitten veel mensen ineens zonder hun gebruikelijke medicijn. Als een patiënt een ‘niet-preferent’ medicijn wil, moet hij dat zelf betalen.
Dankzij het preferentiebeleid kunnen zorgpremies lager blijven. Maar intussen heeft Nederland nauwelijks reservevoorraad. Productie- of distributieproblemen hebben daarom snel en veel effect.
In oktober vroeg de Tweede Kamer – opnieuw – aandacht voor het medicijnentekort en het herzien van het preferentiebeleid. De Kamer sprak toen over een initiatiefnota van het CDA om het medicijnentekort aan te pakken. CDA-Kamerlid Harmen Krul sprak over „ouders die urenlang met kinderen op de achterbank door Nederland rijden voor het laatste potje pillen. Apothekers moeten ethische keuzes maken die ze niet zouden moeten maken; aan wie ze het laatste doosje pillen willen meegeven. Het is onbestaanbaar.”
De onvrede over het medicijnentekort wordt Kamerbreed gedeeld, en ook door minister Fleur Agema (Zorg, PVV). Ze zei bij het laatste Kamerdebat in oktober dat er door groothandels inmiddels grotere voorraden worden aangelegd van bijvoorbeeld antibiotica en salbutamol (voor astma en COPD) en dat VWS zich nadrukkelijker bemoeit met alle gesprekken over verbetering van het preferentiebeleid en de inkoop en distributie van medicijnen. Maar, zo zei Agema erbij: „Ondanks deze acties moeten we toch constateren dat het probleem niet kleiner is geworden. Het gaat niet goed met de beschikbaarheid van medicijnen. Dat is zorgelijk.” Ze beloofde later dit jaar een Kamerbrief met „verbeteropties” voor het preferentiebeleid te sturen. Agema was dit weekend niet bereikbaar voor een reactie op het tekort aan infuusvloeistof.
De meeste Kamerleden wilden het preferentiebeleid niet volledig van de baan vegen – het houdt de zorgkosten laag. Maar door de productie bijvoorbeeld te verplaatsen naar Europa kan de kwetsbare positie van Nederland wel verbeteren.
Infuuszakkenfabrikant Baxter heeft inmiddels de productie weer opgestart, rond half januari zal de aanvoer in Nederland weer op orde zijn, verwacht het LCG. Kunnen daarna die besparende protocollen niet beter blijven? Dat scheelt geld en afval, en is dus duurzamer. „Dat is waar”, zegt intensivist Gritters, „maar dat kan niet zomaar. Dan moet eerst geëvalueerd worden of deze besparende werkwijze even goed is als de bestaande praktijk.”
De rechtbank van Amsterdam heeft zondagmiddag in een kort geding besloten dat de noodverordening die in Amsterdam geldt van kracht blijft. De noodverordening die ter discussie stond ging vrijdag om 19.00 uur in, en geldt tot maandag 07.00 uur. Aanleiding waren de gewelddadige incidenten die plaatsvonden in de nacht van donderdag op vrijdag na de voetbalwedstrijd tussen Ajax en het Israëlische Maccabi Tel Aviv.
Het kort geding was aangespannen door activist Frank van der Linde. Hij wil zondagmiddag kunnen demonstreren op de Dam in Amsterdam tegen „de genocide in Gaza, maar ook omdat ons het demonstratierecht ontnomen wordt”, dat laat Van der Linde in een verklaring weten. Die demonstratie blijft door de uitspraak van het kort geding verboden.
Voor Van der Linde is het aanvechten van het verbod een principekwestie. „Burgemeester Halsema zegt altijd dat het demonstratierecht heilig is, maar deze noodverordening staat haaks op haar eigen woorden”, aldus de activist.
Het is niet de eerste keer dat de activist een rechtszaak aanspant. Regelmatig begint hij rechtszaken gevoed door linkse overtuigingen, onder andere over thema’s als racisme of extreem-rechts. In 2015 verzette hij zich tegen de stedenband die Amsterdam wilde aangaan met Tel Aviv. Door zijn activiteiten kwam hij in beeld bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Lees ook
Linkse activist werd jaren online gevolgd door de NCTV
Liveblog Onrust in Amsterdam
‘Politie arresteerde alleen mensen voor en tijdens Ajax-Maccabi Tel Aviv, niet bij geweld nadien’
Afghanistan stuurt vertegenwoordigers van de Taliban naar de VN-klimaattop, COP29, die maandag in Azerbeidzjan begint. Dat maakt de woordvoerder van het Afghaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Abdul Qahar Balkhi zondag bekend, schrijft persbureau Reuters. Het is de eerste keer dat Afghaanse vertegenwoordigers de conferentie bijwonen sinds de machtsovername door de Taliban in 2021.
Op beelden, verspreid door het Afghaanse Nationale Agentschap voor Milieubescherming (NEPA), is te zien dat Mawlawi Matiul Haq Khalis in Kabul op een vliegtuig stapt. Volgens de bijgevoegde tekst reist de vertegenwoordiger richting de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe om COP29 bij te wonen. Khalis is in de zomer aangesteld als hoofd van het Nationale Agentschap voor Milieubescherming. Daarvoor was hij voorzitter van de Afghaanse Rode Halve Maan.
Diplomatieke overwinning
Het is opmerkelijk dat de Taliban het grote internationale congres zullen bijwonen. De regering wordt door de VN-lidstaten niet officieel erkend. Voor de Taliban is het bijwonen van de top een mogelijke diplomatieke overwinning: al jaren hunkeren zij naar officiële erkenning en proberen zij uit een diplomatiek isolement te raken. Met China lukt het zo nu en dan om zaken te doen. Vorige zomer besprak de Afghaanse minister van Buitenlandse Zaken met zijn Chinese tegenhanger de mogelijkheden voor investeringen in onder meer het transport van grondstoffen naar Afghanistan.
Lees ook
Duivels dilemma voor de internationale gemeenschap: knieval doen voor de Taliban of de Afghanen aan hun lot overlaten?
De speciale VN-afgezant voor Afghanistan, Roza Otoenbajeva, benadrukte in aanloop naar de conferentie dat gelet „op het niveau van kwetsbaarheid” van Afghanistan, er niet weer een jaar voorbij kan gaan „zonder Afghaanse stemmen in deze belangrijke mondiale discussie over klimaatverandering”.
Het land kampt met de gevolgen van klimaatverandering en grootschalige armoede onder inwoners. In mei van dit jaar overleden honderden Afghanen na overstromingen. Hulp vanuit het buitenland is voor een groot gedeelte gestopt na de val van Kabul in 2021. Een ruime meerderheid van de inwoners moet leven van minder dan een dollar per dag. Experts pleiten voor behoud van dialoog met de Taliban, onder meer om verdere mensenrechtenschendingen te voorkomen.
Afwezige wereldleiders
Met de komst van de Taliban en de afwezigheid van Europese wereldleiders is het voordat de COP29 überhaupt is begonnen al een bijzondere editie. Ursula von der Leyen, Emmanuel Macron, Olaf Scholz, en de Nederlandse premier Dick Schoof zagen eerder al af van een bezoek aan de VN-klimaattop. Schoof is druk met de geweldsincidenten in Amsterdam, Scholz heeft zijn handen vol aan de economische en politieke crisis in Duitsland en Von der Leyen buigt zich over de hoorzittingen van haar beoogde nieuwe Eurocommissarissen.
Lees ook
Zonder buitenlandse hulp is het leven van Afghaanse vrouwen nóg moeilijker
