Mahler klinkt ronkend bij omstreden Concertgebouw-debuut Currentzis

Recensie

Muziek

Klassiek Bij het Concertgebouworkest debuteerde donderdag dirigent Teodor Currentzis. Sommige zalen weren hem omdat hij zich niet uitspreekt tegen Poetin. Nu bleef protest uit.

Teodor Currentzis debuteerde donderdag bij het Concertgebouworkest.
Teodor Currentzis debuteerde donderdag bij het Concertgebouworkest.

Foto Eduardus Lee

Hij stond er toch, dirigent Teodor Currentzis, donderdagavond bij zijn debuut bij het Koninklijk Concertgebouworkest. Er klonk niet één minieme wanklank – alleen gejubel en bravo.

Geen woord over het gegeven dat zalen in Duitsland én het Amsterdamse Concertgebouw (de zaal) Currentzis eerder besloten te boycotten. Reden: de Griekse dirigent sprak zich niet uit tegen Poetin. Zijn (Russische) orkest Music-Aeterna heeft financiële banden met onder andere Gazprom en de Russische staatsbank VTB.

Het Concertgebouworkest stuurde vorige week een persbericht: na intensief overleg en met „meerderheid van stemmen” was besloten Currentzis’ debuut door te laten gaan. Van verdeeldheid in het orkest was tijdens het concert niets te merken. Currentzis liet de muziek spreken.

Vanuit de muziek redenerend kun je Currentzis’ politieke radiostilte verklaren: een statement tegen Poetin betekent de opheffing van Music-Aeterna. Veelzeggend is dat Currentzis vorig jaar wél een muzikale daad stelde: hij stichtte het orkest ‘Utopia’ waarin musici uit dertig landen spelen, en Russische en Oekraïense musici aan één lessenaar zitten.

Niet alleen politiek, ook muzikaal splijt Currentzis de gemoederen. Zijn perfectionisme en de extreme eigenzinnigheid van zijn opvattingen bezorgden hem talloze prijzen, maar tegenstanders vinden hem soms te extreem of theatraal. Maar wat was zijn debuut bij De Nationale Opera in 2018 met Mozarts Clemenza di Tito een revelatie van helderheid.

Nijdige metronoom

Bij het Concertgebouworkest is Currentzis dit seizoen ‘gewoon’ een van vele gastdirigenten. Wie donderdag voor aanvang door de foyers liep, hoorde pianist Alexander Melnikov in de antichambre nog wel tot het allerlaatste moment studeren op Sjostakovitsj’ Tweede Pianoconcert – mét nijdig tikkende metronoom op de achtergrond.

Sjostakovitsj toont zich in dit concert van zijn zonzijde, Currentzis vergrootte dat effect met snelle, bewegelijke tempi. Melnikovs virtuositeit werd uitgedaagd: in het ‘Allegro’ sneeuwde het manische, motorische effect van de piano bijna onder in de orkestrale swing. Het bood wel een fraai contrast met het fluisterzachte en hyperlyrische Andante, vol smeltende overgangen tussen piano en orkest.

Het KCO speelde Mahlers Vierde symfonie al zo’n 250 maal met twintig dirigenten en kent elke noot in alle denkbare interpretaties. Dat Currentzis tóch frisse nieuwe inzichten laat bloeien is tekenend voor zijn hoog energieke begaafdheid – aangevuurd door een sierlijke, zinnelijke bewegingstaal.

Currentzis dirigeerde donderdag dansend vanaf een grijze droogloopmat. Op de bok ben je als dirigent boven de musici verheven, en dat botst met zijn utopische ideeën over menselijke verbondenheid. Currentzis pulkte de tempowisselingen, en de pizzicati als alarmwekkers, haast letterlijk uit de musici – wat een geweldige, oor-openende effecten sorteerde dat.

Vraag-antwoordspelletjes tussen violen en hout, portamenti als zomerbriesjes, een spotlight op de houtblazers, soms juist een door Currentzis met dierlijke zuchten afgedwongen, ronkende strijkersklank: na een uur Mahler-volgens-Currentzis voel je je als na een voetreis van vijf uur. Tijdens een intieme uitvoering van vocaal slotdeel Das himmlische Leben door Christine Karg kun je even bijkomen. Ook binnen het orkest blijft de boog niet elke minuut op maximale spanning. Maar je verlaat de zaal met een zingend gemoed en een zak vol nieuwe inzichten.

Correctie 3 februari: in het artikel en de kop werd Currentzis ‘Russisch’ genoemd. Dat is aangepast. Currentzis woont al decennia in Rusland, maar heeft de Griekse nationaliteit.


Lees ook het interview met bassist Rick Stotijn die in Utopia speelt: Bassist Stotijn hoopte op statement van Russische dirigent Currentzis