Macron hekelt in Duitsland ‘gure wind’ in Europa

Anderhalve week voor de Europese verkiezingen kan Emmanuel Macron niet anders dan praten over de Europese verkiezingen. De Franse president en „overtuigd Europeaan” is van zondag tot en met dinsdag op staatsbezoek in Duitsland, en wie niet beter zou weten, zou denken dat het een campagne-evenement is. De president grijpt iedere gelegenheid aan om het belang van de Europese Unie te onderstrepen en kiezers op te roepen te stemmen bij de stembusgang die van 6 tot en met 9 juni plaatsvindt (afhankelijk van de lidstaat).

Terwijl Duitsland en Frankrijk achter de schermen ruziën over tal van onderwerpen – van de steun aan Israël tot het nut van kernenergie en de noodzaak van protectionistisch buitenlandbeleid – wordt bij het driedaags staatsbezoek, dat zondagavond begon, vooral overlap gezocht. En die is er, zij het niet enkel positieve. Zo heeft zowel Macron als de Duitse bondskanselier Olaf Scholz een verzwakte positie in eigen land: Macron is bijzonder impopulair vanwege een reeks hervormingen en een torenhoge staatsschuld; Scholz leidt een wankele coalitie van drie partijen die alle drie aan populariteit hebben ingeboet sinds ze het land besturen.

Ook wordt in beide Europese hoofdsteden gevreesd voor een zege van radicaal-rechts tijdens de Europese verkiezingen. Macron liet zijn zorgen maandagmiddag op weinig subtiele wijze doorschemeren tijdens een toespraak bij het jongerenevenement Fête de l’Europe in Dresden, in de deelstaat Saksen waar de Duitse radicaal-rechtse AfD het bijzonder goed doet. „Wij kunnen meer dan ooit tevoren de toekomst van ons continent bepalen”, zei Macron voor de in 1945 platgebombardeerde Frauenkirche. „Ons Europa kan sterven als het de slechte beslissingen neemt” – woorden die hij vorige maand ook uitsprak bij de Parijse universiteit Sorbonne.

‘Resoluut Europees zijn’

Een dag eerder had Macron bij een persconferentie in Berlijn gezegd dat hij zich wil inzetten om „de ideeën van het [radicaal-rechtse] Rassemblement National te ontmaskeren”. „In tegenstelling tot velen zal ik niet wennen aan het idee dat het RN een normale partij zou zijn” – een sneer gericht aan politici in Frankrijk en elders in Europa die samenwerkingen aangaan met radicaal-rechts. In Dresden noemde de president RN noch AfD bij naam, maar sprak hij wel uitgebreid over de gevaren die volgens hem uitgaan van dit soort partijen. „Kijk om u heen”, zei Macron tegen de jonge aanwezigen. „Kijk naar de fascinatie voor autoritaire regimes, kijk naar het illiberale moment dat we beleven. Extreem-rechts, deze gure wind die waait in Europa, is een realiteit.”


Lees ook
Macron: Europa kan uitsterven, het hangt af van onze keuzes

Macron hield zijn toespraak in de Parijse universiteit Sorbonne ten overstaande van studenten, Franse politici en Europese diplomaten.

De zorgen zijn niet ongegrond, zeker voor Parijs. Het Rassemblement National staat al maanden met stip op kop in de peilingen. Momenteel wordt de partij op 31,8 procent van de verwachte stemmen gepeild, bijna twee keer zoveel als Renew, de Europese tak van Macrons partij. Voor Macron speelt ook mee dat de Europese verkiezingen in Frankrijk worden gezien als een voorproefje van de presidentsverkiezingen van 2027, waarbij hij zich niet meer verkiesbaar mag stellen. Het is ook niet zonder reden dat Macron RN-voorvrouw Marine Le Pen heeft uitgenodigd tot een debat vóór de Europese verkiezingen, ook al spelen beiden formeel geen rol bij deze stembusgang. Le Pen en haar Europese lijsttrekker Jordan Bardella wijzen er ook op dat 2027 niet ver weg is.

Laatste peilingen

In Duitsland staat de AfD niet aan kop in de peilingen – dat is de CDU/CSU van oud-kanselier Angela Merkel. Maar daar wordt de radicaal-rechtse partij volgens de laatste peilingen wel tweede – ruim vóór Scholz’ SPD. Dit ondanks tal van belastende berichten over zaken als spionage en extremistische uitlatingen door AfD-leden. De Duitse president Frank-Walter Steinmeier, die voor Macrons toespraak in Dresden een korte inleiding deed, zei „door te gaan met het verdedigen van de democratie en de vrijheid in Europa”.

Kijk naar de fascinatie voor autoritaire regimes, kijk naar het illiberale moment dat we belevenEmmanuel Macron in Dresden

Andere thema’s die Macron in Dresden aansneed waren het belang van het steunen van Oekraïne en het bevorderen van Europese autonomie – stokpaardjes van de president. Daarbij probeerde hij gemeenschappelijk terrein te zoeken met Berlijn door voor te stellen „op te houden met ofwel nationalistisch te zijn, ofwel transatlantisch”: Duitsland is volgens Parijs te zeer gericht op de VS en Frankrijk is volgens Duitsland te sterk naar binnen gekeerd. „Laten we resoluut Frans-Duits zijn”, stelde Macron voor. „Resoluut Europees.” In Brussel zullen die woorden van de Franse president waarschijnlijk gewaardeerd worden, maar de vraag is of Macron er de Franse kiezer ook mee kan bereiken. Uit kiezersonderzoek van onder andere Ipsos blijkt dat Fransen meer bezig zijn met de migratiecrisis (42 procent) en klimaatverandering (36 procent) dan met Europese defensie (28 procent) en steun aan Oekraïne (13 procent). Hoewel Macrons partij ook campagne voert op klimaat, krijgt hij het verwijt niet goed aan te voelen wat er speelt in zijn land.

Het staatsbezoek ging maandagavond door met een diner waarbij naast Steinmeier ook Scholz aanwezig was. Woensdag komen Duitse en Franse ministers samen en volgt een persconferentie met Scholz en Macron waarbij het naar verwachting meer zal gaan over bilaterale afspraken. Dat het staatsbezoek, het eerste sinds 2000, zo kort voor de Europese verkiezingen plaatsvindt, was overigens niet zo bedacht. Eigenlijk zou het vorige zomer al plaatsvinden, maar toen werd het uitgesteld omdat Frankrijk in de ban was van rellen na de dood door een politiekogel van de 17-jarige Nahel.


Lees ook
Alles wat je moet weten voor je op 6 juni het stemhokje instapt voor de Europese verkiezingen

Alles wat je moet weten voor je op 6 juni het stemhokje instapt voor de Europese verkiezingen