N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Wilde beren Een dodelijke aanval van een beer verdeelt Noord-Italië tot op het bot. Moet de beer worden afgemaakt of heeft het beleid gefaald?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100094306-8fad55.jpg)
Foto Calabro/ROPI
De gemeente Caldes, hoog verscholen in de Noord-Italiaanse Alpen van de autonome provincie Trento, telt nauwelijks 1.200 zielen, en ziet er met zijn Alpenhuisjes met typische houten balkonnetjes vredig uit. Maar de idylle is slechts schijn. „Gerechtigheid voor Andrea!” of ook „Andrea, voor altijd bij ons!” staat op grote, witte spandoeken die her en der wapperen aan de balkons.
Al wekenstaat het bergdorp totaal op zijn kop. Op 5 april, laat op de middag, besloot de lokale sportieveling Andrea Papi (26) te gaan joggen in de bergen die hij als zijn broekzak kende. Vermoedelijk maakte hij daarbij niet genoeg geluid en zag JJ4, een mamabeer met drie jongen in haar buurt, plots een grote, snel bewegende schaduw opduiken op haar pad. Dierenarts Alessandro de Guelmi (69) heeft dertig jaar ervaring met beren. JJ4 voerde volgens hem „een defensieve aanval” uit.
Maar wel een aanval waarbij Andrea Papi het leven zou laten. JJ4, die drie jaar geleden ook al een vader en zijn zoon aanviel, verwondde de jongeman dodelijk, en sleurde zijn lichaam zeventig meter mee. Het dier zit nu opgesloten in een faunapark in de buurt van de stad Trento. Provincievoorzitter Maurizio Fugatti wil JJ4 laten afmaken. Maar na verzet van dierenrechtenorganisaties heeft een administratieve rechtbank dat bevel opgeschort. Het verdict valt op 25 mei. Dan beslist een rechter niet alleen over het lot van JJ4, maar ook van mannetjesbeer MJ5, door dierenrechtenactivisten respectievelijk ‘Gaia’ en ‘Johnny’ genoemd.
Vooral JJ4 beroert in Italië heel sterk de gemoederen. Lokale nieuwswebsites drijven de suspense op met peilingen: „Vindt u dat JJ4 dood moet?” Petities gaan rond, en dierenrechtenactivisten kleurden op 1 mei een fontein in Trento dieprood, in hun woorden: zo „rood als berenbloed”. Peilingbureau SWG wist te melden dat de meeste deelnemers uit een rondvraag vinden dat het leven van JJ4 moet worden gespaard.
Speurhonden
Op 5 april coördineerde Omar Martini (46) de hulpdiensten. „Om iets voor half negen ’s avonds werd een noodgeval gemeld.” Martini kende slachtoffer Andrea Papi van jongs af aan. „We vonden hem pas om half drie ’s nachts, met de hulp van speurhonden.” De tragedie valt met geen pen te beschrijven, zegt Martini, en de mensen zijn bang: „De beren komen te dichtbij. De situatie is totaal niet meer onder controle.”
In het dorp hangt iets dat op een soort van psychose lijkt. Via whatsapp worden zogenaamd ‘verse’, maar niet gedateerde filmpjes rondgestuurd van bruine beren die zomaar de snelweg oversteken, tot verbijstering van automobilisten. Het voedt de perceptie dat er een ‘invasie’ van bruine beren zou zijn.
Begin jaren tachtig was de bruine beer, een beschermde diersoort in Europa, haast uitgestorven in Trento. Tussen 1999 en 2002 werden daarom tien beren uit Slovenië in de Noord-Italiaanse Alpenprovincie uitgezet. Het project ‘Life Ursus’ was een succes: vandaag zijn er in de streek 100 tot 120 bruine beren.
Tot 2004 werd het project geleid door professionals van het natuurpark Adamello Brenta. Daarna nam het provinciebestuur het over, en volgens dierenarts De Guelmi ging het vanaf dat moment sterk achteruit met investeren in onderzoek en educatie. „De voorbije vijf jaar, onder de leiding van de rechtse Lega, waren een totale ramp”, zegt hij. Het project wordt nu beheerd door de burgerbescherming, die zich doorgaans met lawines en overstromingen bezighoudt. Educatie werd geschrapt.
Scherpe neus
En dan gaan mensen gevaarlijk gedrag vertonen, legt de dierenarts uit. Beren zien slecht, maar hebben wel een heel scherpe neus. Toch hebben bitter weinig vuilbakken een speciaal ‘berenslot’, waardoor de bak na een flinke duw niet openvalt. Wandelaars lokken beren soms met eten, om foto’s te kunnen maken. Of ze vergeten dat ze in het bos het beste geluid kunnen maken, zodat de beer zich uit de voeten kan maken. „Moet een beer die een mens doodt, worden afgemaakt? Ja, ik vrees het wel”, zegt de dierenarts. „Maar eerst moet wel álles worden gedaan om te vermijden dat het zover komt, en dat is echt niet gebeurd.”
Nu ziet de politiek dus maar één oplossing: beer JJ4 moet dood. In Caldes vindt provincievoorzitter Fugatti zeker steun. Een houthakker reageert dat „die dierenjongens en -meisjes uit de stad” geen bal afweten van het harde leven in de bergen. „Zie ik zo’n beer, dan rij ik hem met mijn pick-up dood.” Hij wil anoniem blijven, want hij vreest „dierenactivisten nog meer dan wilde dieren. Fugatti staat onder politiebescherming, wist je dat?”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97536411-ee1034.jpg)
Op een terrasje in de stad Trento slurpt dierenrechtenactiviste Francesca Manzini (36) van haar bosbessensapje. Ze noemt Fugatti’s aanpak „symptomatisch” voor het rechtse bestuur in heel Italië. „Al wat anders en divers is, wordt gezien als een probleem. Maak die beer dus maar af. En stel een zeeblokkade tegen die migranten in. Het devies van rechts: wij passen onze levensstijl aan niets of niemand aan.”
Vergezocht? In Italië zien zeker niet alleen activisten de gespierde taal van Fugatti – hij wil „desnoods zeventig beren afmaken” – als een symptoom van hoe rechts complexe problemen wil aanpakken. In oktober houdt Trento verkiezingen. Fugatti, die niet wil reageren, krijgt het verwijt dat hij al volop in zijn campagne zit. En zo is ook deze berenkwestie, zoals tegenwoordig zoveel in Italië, uitgemond in een sterk ideologisch gekleurd debat.
