Omtzigt moet nu ook lerarentekort oplossen
Pieter Omtzigt krijgt een hoop vragen van studenten, en moet zich plotseling over tal van onderwerpen duidelijk uitspreken. Tot nu toe profileerde Omtzigt zich met zijn nieuwe partij vooral op de thema’s bestuurscultuur en bestaanszekerheid, maar de studenten willen hem zondagavond ook horen over de natuur en het onderwijs. Zo vraagt een student, die zelf parttime als leerkracht werkt, zich af hoe Omtzigt het lerarentekort de komende jaren wil gaan oplossen.
Omtzigt moet er duidelijk even over nadenken en zegt dat hij zelf ooit les heeft gegeven en dat leraar „een heel mooi vak” is. Omtzigt wil het onderwijs „ontregelen”, zegt hij, zodat het beroep van leraar weer aantrekkelijker wordt. Scholen krijgen genoeg geld, denkt Omtzigt, maar ze zouden een groter deel van het geld moeten uitgeven aan „het primaire onderwijsproces”.
PvdA én Groenlinks stonden samen aan de wieg van de ‘pechgeneratie’
Frans Timmermans zegt dat hij op twee manieren studenten met een hoog opgelopen studieschuld tegemoet wil komen – het bevriezen van de rente daarop en soepeler regels bij het aanvragen van een hypotheeklening. Dit onderwerp is pijnlijk voor GroenLinks-PvdA, omdat de PvdA als regeringspartij mede verantwoordelijk was voor het afschaffen van de basisbeurs in 2015. Ook Jesse Klaver was als lid van de oppositie destijds een van de architecten van wat hij eufemistisch ,,sociaal leenstelsel” was gaan noemen. PvdA en GroenLinks zijn dus beiden schatplichtig aan de zogenoemde ‘pechgeneratie’.
Bouwen, bouwen, bouwen – dat is waar Timmermans, Van der Plas en Omtzigt alle drie op hameren
Heeft het huidige, demissionaire kabinet dan geen bouwplannen? Zeker wel. Hugo de Jonge, demissionair minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (CDA) wil tot en met 2030 in totaal 981.000 woningen laten bouwen. Maar daarmee zijn we er nog niet, schreef De Jonge deze maand aan de Tweede Kamer, want de Nederlandse bevolking blijft groeien: van 17,8 miljoen nu tot 19,6 of mogelijk 20,6 miljoen mensen in 2050. Van die 981.000 woningen zijn er tot 2030 in totaal 288.000 gepland op 17 grootschalige woningbouwlocaties in Nederland, zoals in de regio’s Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven, Utrecht en Amersfoort, Nijmegen, Zwolle en Groningen. Tot 2040 is het mogelijk om het aantal nieuwe woningen op deze locaties te verdubbelen tot 600.000 denkt het kabinet.
„Als de demografische groei in dit tempo doorgaat, komt er sowieso nog een miljoen woningen bovenop tot en met 2040”, zei De Jonge onlangs in NRC over de woningbouwdoelen voor 2030. „En als de Nederlandse bevolking tot en met 2050 niet stijgt tot zo’n 20 miljoen mensen, maar eerder 22 miljoen, dan gaat het over nog veel meer woningen. Er zijn wel echt grenzen aan de groei. Dat is meer dan we ruimtelijk kunnen bolwerken.”
Omtzigt wil migratie aanpakken (en noemt níet de asielmigratie)
Wat interessant is aan het migratiebetoog van Pieter Omtzigt: hij begint nauwelijks over asielmigratie, niet de grootste bron van migranten maar wel de casus belli voor de kabinetsval. In plaats daarvan richt hij zich op de grondoorzaken van andere vormen van migratie, zoals de komst van distributiecentra, die laagbetaalde arbeidsmigranten aantrekken. „Dat verdienmodel, daarvan moeten we zeggen: willen we dat wel?”
Omtzigt geeft ook vast een voorproefje van het verkiezingsprogramma van NSC: hij wil minder lief zijn voor arbeidsmigratie door expats. Hij wil de 30%-regel, waardoor expats jarenlang over de eerste 30 procent van hun inkomsten geen belasting betalen, fors inperken. Door die regel houden expats veel geld over, zegt Omtzigt, waardoor ze ook andere kopers en huurders op de woningmarkt wegdrukken.
Dinsdag presenteert NSC het verkiezingsprogramma
Pieter Omtzigt brengt nieuws: dinsdag presenteert zijn partij het verkiezingsprogramma. Wanneer komt het nou eens, vroeg presentator Twan Huys hem. Hij is van de partijleiders die meedoen aan het debat de enige die nog geen verkiezingsprogramma heeft gepubliceerd.
Hoe erg is het woningtekort?
Hoe groot is nou dat woningtekort in Nederland, waar politici deze zondag in College Tour over debatteren? Dit jaar is er een tekort van 437.000 woningen, volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Hoe wordt dat tekort dan berekend? In 2023 telt Nederland 8,270 miljoen huishoudens en 8,125 miljoen woningen. Van die 8,270 miljoen huishoudens hebben 7,7 miljoen huishoudens een dak boven hun hoofd. Dan blijven er ruim een half miljoen huishoudens over (558.000) die provisorische woonruimte hebben – denk aan een vakantiehuis, of lege kantoren of winkels. De huishoudens van 25 jaar en ouder binnen deze groep worden beschouwd als woningzoekend: in totaal 320.000. Daarnaast komen er jongeren en immigranten aan woningzoekenden bij, en zijn er mensen die de woningmarkt verlaten, zoals emigranten en ouderen die naar een verpleeghuis gaan. Het saldo van starters en vertrekkers is 117.000. Tel bij die 117.000 de 320.000 woningzoekenden op en je komt op een tekort van 437.000 woningen.
Timmermans en Van der Plas clashen over stikstof
De bouw ligt grotendeels stil door stikstof, zegt Frans Timmermans. Niets van waar, zegt Caroline van der Plas. Inderdaad is niet duidelijk wat de invloed van stikstof op de bouw is. „Na het stikstofarrest van de Raad van State van mei 2019 is er geen sprake van een terugval in de vergunningverlening”, concludeerde een studie in economenblad ESB in september.
Overigens klopt van de eigen verklaring van Van der Plas ook niet alles: ze wijt de trage bouw aan toegenomen regels die het voor bouwers niet winstgevend zouden maken om woningen te bouwen. Economen wijzen vooral naar personeelstekorten, de hoge grondprijzen en de gebrekkige prikkels voor ontwikkelaars om te gaan bouwen, die daardoor op hun grond blijven zitten.
Yesilgöz moet zich verantwoorden voor 13 jaar VVD-beleid
VVD-leider Yesilgöz moet zich in het debat al snel verdedigen voor dertien jaar regeringsverantwoordelijkheid: een student met psychische problemen zegt dat hij lang op een wachtlijst heeft gestaan en dat de decentralisaties van de zorg, ingezet in het kabinet-Rutte II, verkeerd hebben uitgepakt. Of Yesilgöz dat inmiddels ook vindt? Heeft de VVD de afgelopen jaren te veel bezuinigd op de zorg? Yesilgöz spreekt van „hervormingen” in plaats van bezuinigingen en vindt dat er „zeker ook mooie kanten zaten” aan de decentralisaties. Maar ze wil ook wel toegeven dat niet alles goed is gegaan.
Je ziet het vaker bij Yesilgöz tot nu in deze campagne: als nieuwe VVD-leider wil ze het beleid van haar voorganger Mark Rutte niet te veel afvallen, maar ze probeert ook aan te geven wat er wat haar betreft de komende jaren anders moet.
Omtzigt en de Engelstalige opleidingen
Omtzigt grijpt de vraag over de zorg aan om een ander NSC-standpunt op de kaart te zetten: „Het zou wel helpen als bepaalde psychologenopleidingen in het Nederlands zijn.” Tijdens een Kamerdebat over de taal op de universiteit begon hij al over de noodzaak om meer vakken en opleidingen in het Nederlands te doceren. En ook toen noemde hij psychologie als voorbeeld. Het is een teken dat Omtzigt in het migratiedebat nadrukkelijk naar studiemigratie wil kijken.
Omtzigt: stel vervuilende bedrijven aansprakelijk
Bestaanszekerheid betekent ook een gezonde natuur en een gezonde leefomgeving, zegt een studente tegen Pieter Omtzigt van Nieuw Sociaal Contract. Wat gaat zijn partij doen om te zorgen dat bedrijven zoals Tata Steel en Chemours niet verder vervuilen? ,,Onafhankelijke rijksinspecties’’, is het antwoord van Omtzigt. Te veel vervuilende bedrijven zijn in de afgelopen jaren niet aangepakt, volgens hem. Omtzigt wil inspecties versterken en ,,op afstand zetten’’ – waarom en hoe, zegt hij er niet bij. Vervuilende bedrijven wil hij aansprakelijk stellen voor schade.
Alleen Omtzigt begon over Nederland
Opvallend dat Omtzigt de enige is die het debat over Israël en Gaza van het internationale podium naar Nederland haalt. Terwijl je zou zeggen: daar kun je veel kiezers mee bereiken.
Omtzigt noemde de neiging van sommige Nederlanders om hele bevolkingsgroepen collectief verantwoordelijk te houden voor de misdaden van Hamas en de oorlogshandelingen van het Israëlische leger, „echt een aanslag op onze eigen democratie” en zei ook: „De toenemende haat tegenover Joden (in Nederland) baart mij grote zorgen.”
Op wie stemden de partijleiders toen ze achttien waren?
Eerste vraag voor de partijleiders, omdat in de zaal achttienjarigen zitten die voor het eerst stemmen: op wie stemden jullie toen jullie achttien waren? Caroline van der Plas (BBB) stemde op het CDA. Van der Plas is tot 2019 lid geweest van het CDA. Haar moeder was wethouder voor de partij en ze deed wat haar moeder vertelde.
Dilan Yesilgöz (VVD) stemde op haar achttiende op de SP. Ze dacht toen dat ze links was. In een interview met NRC zegt ze dat ze dacht: „Dit is het niet. Ik werd continu in de hoek gezet van, je bent vluchteling, een allochtoon, dús ben je zielig en gaan we jou redden. Ik dacht: ik wil niet gered worden, waar ben ik nou slachtoffer van?”
Partijleider van de kersverse partij NSC, Pieter Omtzigt, twijfelde op zijn achttiende nog tussen CDA en PvdA. Hij studeerde toen in het buitenland. De oud-CDA’er stemde op zijn achttiende uiteindelijk CDA. GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans stemde op oud-minister-president Joop den Uyl (PvdA). „Zonder twijfel.”
Timmermans weegt zijn woorden over Israël-Palestina
Frans Timmermans, lijsttrekker van GroenLinks-PvdA, moet zijn woorden goed wegen als hij over het conflict tussen Israël en Hamas spreekt. Hij staat onder grote druk van een deel van zijn leden, die vinden dat Timmermans en GroenLinks-leider Klaver na de terreuraanval van Hamas op 7 oktober in eerste instantie te weinig oog hadden voor het leed van Palestijnen in Gaza. GroenLinks-Kamerlid, en opnieuw kandidaat-Kamerlid, Kauthar Bouchallikht besloot zich vorige week uit protest terug te trekken. Afgelopen week steunden de fracties van GroenLinks en PvdA een motie van de SGP over het conflict – dat leidde opnieuw tot felle kritiek.
In het debat vanavond sprak Timmermans nadrukkelijk zijn afschuw uit over het geweld van beide kanten in de strijd rond Gaza. En hij benadrukt dat Israël zich dient te houden aan het internationale recht.
Terwijl de lijsttrekkers over Gaza in gesprek waren, maakte een woordvoerder van demissionair premier Mark Rutte bekend dat hij maandag naar Israël reist voor bilaterale gesprekken met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de Palestijnse president Abbas
De grote afwezige: Geert Wilders
De redactie van College Tour heeft bij het uitnodigen van de partijen gekeken naar de huidige peilingen: daardoor ontbreekt een partij als D66, in de huidige Tweede Kamer nog de tweede partij. Maar er was nog een criterium: alle lijsttrekkers moesten een keer individueel te gast zijn geweest bij College Tour. Yesilgöz, Timmermans, Omtzigt en Van der Plas zijn alle vier te gast geweest. Maar dat geldt niet voor PVV-lijsttrekker Geert Wilders, ook al scoort de partij in de peilingen hoger dan de BBB. Wilders zelf was daar eerder deze maand verbolgen over.
Veel beveiligers, jongens en kannen water
De aula van de Vrije Universiteit Amsterdam zit volgepakt. De VU is voor dit debat extreem beveiligd. Geen jassen en tassen, iedereen werd met een metaaldetector onderzocht. Ook in de zaal is veel beveiliging. Ook hier, zoals vaker bij bijeenkomsten over politiek: vooral jongens.
„Ik ben heel benieuwd naar Omtzigt, omdat hij nog niet is aangevallen op iets. Ik weet nog niet wat zijn standpunten zijn”, zegt Iris Holwerda (21), student Europese Studies in Leeuwarden. „En ik ben benieuwd hoe de rest daarop reageert.”
Op het podium staan alvast vijf stoelen en kannen water: voor presentator Twan Huys, en de vier lijsttrekkers. Caroline van der Plas (BBB), Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Pieter Omtzigt (NSC) en Dilan Yesilgöz (VVD). We gaan zo, over tien minuten, zien wie het spraakwater het hardst nodig heeft.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/liveblog/files/2023/10/petra.jpg%7C//images.nrc.nl/CZ7xfhflBHnJEt4ot_VXVgIvurA=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/liveblog/files/2023/10/petra.jpg%7C//images.nrc.nl/zZeBbUt9rIcyO-MQ3yoBr39U2xo=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/liveblog/files/2023/10/petra.jpg)
De lijsttrekkers in de wachtkamer
De vier lijsttrekkers zijn binnen op de Vrije Universiteit van Amsterdam, blijkt uit een foto die de BoerBurgerBeweging zojuist deelde op X. Yesilgöz, Omtzigt, Van der Plas en Timmermans staan heerlijk ongemakkelijk met z’n vieren te wachten tot de uitzending om 20.20 uur begint. „Vanavond barst het los!”, schrijft BBB.
Het eerste grote tv-debat van deze campagne
Met nog vierenhalve week te gaan tot de Tweede Kamerverkiezingen vindt zondagavond de eerste grote confrontatie op televisie tussen de partijleiders plaats, tijdens het verkiezingsdebat van College Tour. Het is voor het eerst dat het programma van KRO-NCRV tijdens de campagne een tv-debat organiseert. Het format wijkt wat af van de traditionele tv-debatten: de lijsttrekkers gaan zondagavond op de Vrije Universiteit in Amsterdam in gesprek aan de hand van vragen van studenten.
Voor het debat zijn VVD-leider Dilan Yesilgöz, Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA, Pieter Omtzigt van Nieuw Sociaal Contract en BBB-leider Caroline van der Plas uitgenodigd. Volgens College Tour zijn zij gevraagd omdat ze eerder te gast waren bij het programma. Die selectiemethode maakt dat PVV-leider Geert Wilders niet is uitgenodigd, terwijl hij in de opiniepeilingen op dit moment hoger staat dan BBB. Wilders reageerde eerder boos richting College Tour en noemde Twan Huys, de presentator, een „PVV-hater”. Voor Caroline van der Plas is het een opsteker en een kans dat zij zondagavond wél prime time op televisie te zien is.
De thema’s of onderwerpen van het debat zijn niet van tevoren bekend gemaakt, maar het programma meldde eerder dat het onderwerpen zijn die studenten „aan het hart gaan”. Ook zal de actualiteit, zoals de oorlog in Gaza tussen Israël en Hamas, naar verwachting langskomen. College Tour beloofde in een persbericht eerder dat de studenten “persoonlijke en politieke vragen” zullen stellen en hoopt aan de hand daarvan op „een levendig debat dat licht schijnt op de verschillen tussen de partijen.”
