‘Lilo & Stitch’ is een van de weinige echt geslaagde liveaction-remakes van Disney

‘Auto-ongelukken kunnen heel grappig zijn in animatiefilms, maar ik moet het eerste geestige auto-ongeluk in een live-actionfilm nog zien”, zegt Lilo & Stitch-regisseur Dean Fleischer Camp (1982) via Zoom. Zijn film is de 24ste liveaction-remake van een geliefde animatiefilm die Disney uitbrengt; films waarbij het geanimeerde verhaal wordt herverteld met ‘echte’ acteurs of foto-realistische computerbeelden. Volgens Fleischer Camp maak je als regisseur bij dat soort films een fout als je het origineel een op een probeert na te maken „omdat het twee compleet verschillende media zijn”.

Een van de vele uitdagingen waar hijzelf mee werd geconfronteerd was de wijze waarop je geweld in beeld brengt. In animatie kan dat op een manier die „veilig” en „grappig” voelt. In live action blijkt dat complexer. En Lilo & Stitch zit bomvol cartoonesk en slapstickgeweld: een van de twee hoofdpersonen is immers een ruimtewezentje dat geprogrammeerd is om alles wat op zijn pad komt te vernielen.

In Lilo & Stitch vlucht dit superslimme en buitengewoon sterke „illegale genetische experiment” richting aarde en belandt op Hawaï. Daar wordt hij geadopteerd als huisdier door het zesjarige weesmeisje Lilo. Zij noemt hem Stitch en leert hem, met vallen, opstaan en veel vernieling, hoe hij om anderen kan geven. Dat in beeld brengen op een manier die grappig is in plaats van angstaanjagend of naar, vroeg eindeloos veel onderzoek, experimenteren en het bewandelen van „doodlopende wegen”, vertelt Fleischer Camp.

Buitenbeentje

De originele Lilo & Stitch-animatiefilm uit 2002 was een buitenbeentje tussen de Disney-films uit die periode. Nadat de studio in de late jaren negentig had gewerkt aan verschillende prestigieuze, dure films als Tarzan (1999) en Atlantis (2001), besloot Disney een iets goedkoper en ‘persoonlijker’ project te maken. „De originele film opende mij echt de ogen voor de kracht van animatie”, vertelt Fleischer Camp, die zelf eerder de Oscar-genomineerde stop-motionfilm Marcel The Shell with Shoes On maakte. „Disney had een soort ‘huisstijl’ waarin ze al lange tijd werkten. Dit was de eerste film van hen die ik zag die volledig gebaseerd was op de tekenstijl van één individuele kunstenaar: Chris Saunders. Het voelde alsof je keek naar de blik van een specifiek persoon op de wereld, in plaats van een ‘neutrale’ weergave van die wereld.”

Saunders, die eerder had gewerkt aan Beauty & The Beast, Mulan en The Lion King, mocht voor 80 miljoen dollar een wat ‘kleinere film’ maken. Als basis koos hij niet een wereldberoemd sprookje of een mythe, zoals Disney vaker deed, maar een hedendaags verhaal dat hij in de jaren tachtig had bedacht voor een nooit gerealiseerd kinderboek.

Hij combineerde realisme met cartooneske elementen, zowel qua verhaal als qua animatiestijl. Zo woont Lilo sinds het overlijden van haar ouders bij haar negentienjarige zus Nani. Maatschappelijk werkers dreigen de twee echter uit elkaar te halen: ze twijfelen of Nani wel een veilig thuis kan bieden aan haar zusje. Tussen de hedendaagse tragiek van deze twee rouwende, imperfecte zussen, zit het over the top scifi-verhaal van Stitch geweven. En van de twee buitenaardse wezens, wetenschapper Jumba, die Stitch heeft gecreëerd, en de klungelige ‘aarde-deskundige’ Pleakly, die Stitch proberen te vangen op Hawaï.

Visueel combineerde de originele film ouderwetse waterverf-achtergronden en cartoonfiguren als Stitch, Jumba en Pleakly – met personages die opmerkelijk realistisch getekend waren voor Disney in die tijd. Zo heeft Nani, die graag surft, een atletisch gebouwd lichaam met gespierde dijen en kuiten. „Alles had textuur en voelde enorm authentiek. Dat gaf alle personages een down to earth-kwaliteit die heel cool was”, volgens Fleischer Camp. De combinatie raakte bij kijkers wereldwijd een snaar, Lilo & Stitch werd een enorme box-office-hit en haalde meer dan 273 miljoen dollar op – er volgden games, spin-offs en series over de personages én heel veel merchandise.

Emotionele boog

Waarom zou je zo’n unieke, vooruitstrevende film omvormen tot live action? Volgens Fleischer Camp kan niet elke animatiefilm gemakkelijk omgevormd worden tot live action. „Maar bij deze had ik altijd al het gevoel dat het wel zou kunnen én dat het mogelijkheden zou bieden om de emotionele boog van de menselijke personages uit te diepen. Dit verhaal over twee Hawaïaanse zussen wordt echt een andere film als zij gespeeld worden door echte acteurs. Hun ervaringen en het echte Hawaï, dat we tonen waar mogelijk, maken het verhaal authentieker. Het benadrukken van het menselijke drama was misschien ook wat ongepast geweest in de originele animatiefilm.”

Disney-fans lijken minder weerstand te voelen bij Fleischer Camps film dan bij sommige andere recente liveaction-remakes, zoals Snow White. Mogelijk omdat ze zich door de realistische aspecten in het origineel al een beeld konden vormen van de nieuwe film. Óf omdat de computergeanimeerde Stitch erg lijkt op de getekende Stitch en niet te realistisch gemaakt is.

Toch kreeg ook Fleischer Camp kritiek van nostalgische Disney-fans. Zo waren sommigen teleurgesteld dat uit de trailer bleek dat Pleakly – die er in de animatiefilm uitziet als een eenogige mannelijke alien die in vrouwenkleding ‘undercover’ gaat in de mensenwereld – wordt gespeeld door een mannelijke acteur (Billy Magnussen).

Dean Fleischer Camps vorige film Marcel The Shell with Shoes On was een arthouselieveling, met een klein budget. Was de regisseur wel voorbereid op de vaak harde en strenge kritiek op Disney-blockbusters? Fleischer Camp: „Het is een vloek en een zegen om iets te hermaken dat zo geliefd is; iets waarover zo veel meningen zijn. Maar uiteindelijk denk ik dat het positief is dat mensen zo veel geven om dit personage. Daar ben je je al tijdens het maakproces bewust van en het zorgt ervoor dat je scherp blijft voor wat de originele personages ooit zo aantrekkelijk maakte. En ik denk dat zelfs de meest kritische fans, als ze naar de bioscoop gaan, uiteindelijk ontroerd zullen zijn.”

Delen

Mail de redactie

„Nu Indonesië onze kolonie heeft afgepakt, is dit lapje grond alles wat Nederland nog heeft.” Aan het woord is een naamloze bestuursambtenaar over wat ooit Nederlands-Nieuw-Guinea heette, tegenwoordig West-Papoea. Het is begin jaren vijftig en Nederland stort zich op de exploitatie van het eilanddeel voor de Australische kust, vastbesloten daar nog eenmaal de koloniale droom uit te leven.

De hoofdstad wordt Hollandia gedoopt. Paters, schoolmeesters en zakenlieden nemen zich voor om de „koppensnellers en kannibalen” tot „bruikbare mensen” te hervormen. Deze en andere racistische propaganda klinkt over bijna idyllische natuurbeelden afkomstig uit het restmateriaal van de ‘Nieuw-Guinea kronieken’, een serie voorlichtingsfilms die de Rijksvoorlichtingsdienst voor het Nederlandse bioscooppubliek produceerde. We zien ook schadelijke stereotypes: behalve hosties werden er daadwerkelijk kralen en spiegeltjes uitgedeeld. Samen met Indië verloren – Selling a Colonial War van In-Soo Radstake vormt The Promise een belangrijk tweeluik over de verzwegen doorwerking van het kolonialisme.

De rol van Nederland als kolonisator van West-Papoea is zo goed als vergeten in de Nederlandse geschiedenisboeken. Filmmaker Daan Veldhuizen (bekend van de in Laos gedraaide backpackersdocu Banana Pancakes and the Children of Sticky Rice) hoorde ervan toen hij op reis was in Australië. Voor The Promise reconstrueerde hij met behulp van gerestaureerd en soms ingekleurd archiefmateriaal de koloniale geschiedenis die Nederland zichzelf vertelde en zette daar het verhaal van in Nederland levende Papoea’s tegenover. Velen van hen zijn (kinderen van) politieke vluchtelingen en strijden zeventig jaar nadat Nederland het eilanddeel aan Indonesië overdroeg nog steeds voor onafhankelijkheid.

Geheime mijnbouwdeal

Het tweede deel van de documentaire gaat over de geheime mijnbouwdeal die de Verenigde Staten met Indonesië sloten en de stille genocide op de bevolking ten gevolge van de bloedige onderdrukking door Indonesië. Ze vertellen in de film dat er naar schatting meer dan 500.000 mensen zijn vermoord. Amnesty International vroeg al eerder aandacht voor de mensenrechtenschendingen en verdwijningen.

Journalist Julia Jouwe richtte samen met Samuel van Voorn belangengroep The Young Papua Collective op. Van Voorn: „We hebben schijnbaar een wit iemand nodig die dit allemaal gaat opnemen, want anders luisteren ze niet.”

In Veldhuizen vinden ze een noodzakelijke „ally”, een bondgenoot, die in The Promise met bewonderenswaardige rust en oog voor detail de complexe geschiedenis neerzet. En fijntjes wijst op de rol van Indonesië als kolonisator en de rol van multinational Freeport McMoRan die de grote open goud- en kopermijnen op het eiland exploiteert, een milieuramp in wording.

Delen

Mail de redactie