Sanne van den Bergh (42) zou graag grote reizen maken, maandenlang wandelen langs de kusten van Noorwegen en Engeland, fietsen naar Rome. Ze is onlangs overgestapt van het basisonderwijs naar de gehandicaptenzorg, en daarmee ook van het ene naar het andere pensioenfonds. Nu komt dat reizen er niet zo van. Maar als ze na pensionering haar reislust kan bekostigen door in één keer een groot pensioenbedrag op te nemen, zal ze niet aarzelen.
Wat haar ook aanspreekt, is dat ze dan meer controle heeft over haar pensioenkapitaal. „Ik vind het een mooi idee. Je weet nooit hoe het loopt, met zo’n tof bedrag kun je meteen van je pensioen genieten.”
Als het aan het kabinet ligt, wordt het vanaf halverwege volgend jaar een optie: bij pensionering – dit moet je op dat moment wel meteen beslissen, je kunt er dus niet later alsnog voor kiezen – in één keer tot 10 procent van je opgebouwde pensioenkapitaal opnemen. Gemiddeld genomen komt dat al gauw op 20 à 30 mille. En er blijkt veel animo voor. Ongeveer 40 procent van de Nederlanders wil er misschien of zeker gebruik van maken, blijkt uit recent onderzoek van budgetinstituut Nibud. Het enthousiasme neemt af naarmate de leeftijd stijgt. Van de ondervraagden tot 44 jaar ziet ruim de helft het ‘bedrag ineens’ wel zitten, van de groep tussen 55 en 67 jaar is dat krap een derde.
Verklaarbaar, vindt Nibud-onderzoeker Michael Visser. Die grote opname heeft immers tot gevolg dat je daarna een lager pensioen krijgt. Daar kijken jongeren sneller overheen. „Geld nu waarderen zij meer dan geld straks. Pensioen gaat eigenlijk pas leven wanneer je je eerste leesbril nodig hebt.”
Afbetaling van de hypotheek
Zo’n bedrag zouden mensen voor uiteenlopende zaken willen gebruiken, met als topdrie: reizen, een buffer hebben en afbetaling van de hypotheek. Ook een camper of een boot kopen, het huis verbouwen of schenken aan kinderen zijn populaire bestedingsdoelen.
Maar is het een goed idee, in één keer zo’n fors bedrag opnemen dat eigenlijk bestemd is voor je maandelijkse pensioeninkomen? Het heeft nogal wat financiële consequenties. Om te beginnen gaat je pensioeninkomen in latere jaren dus omlaag. Ga je voor de volle 10 procent (een lager percentage mag ook), dan scheelt dat jaarlijks ook ongeveer 10 procent aan inkomen. Over dat bedrag loop je de toekomstige indexatie mis (de aanpassing van het pensioen aan de inflatie) en bij een variabel pensioen het beleggingsrendement.
Het gaat er natuurlijk vooral om of je dat inkomen kunt missen. Dat zal bij lagere inkomens lastiger zijn. „Vraag je eerst af of je dan nog het leven kunt leiden dat je wilt”, adviseert financieel planner Mieke Post. „Zo’n bedrag ineens is leuk, maar het valt niet meer terug te draaien.”
Voor de meeste groepen is dat wat lagere pensioeninkomen niet al te riskant, vindt Roel Mehlkopf, als onderzoeker verbonden aan kennisnetwerk Netspar en pensioenadviseur bij Cardano. „Het effect is klein bier vergeleken met bijvoorbeeld zzp’ers die weinig of niets opzijleggen voor hun pensioen. Zelfs iemand die het bedrag in één keer onbezonnen uitgeeft, krijgt daarna nog altijd 90 procent van het bedrijfspensioen plus AOW.”
Hogere belastingschaal
Fiscaal kan deze keuze enigszins nadelig uitpakken. Als je in een hogere belastingschaal belandt door het opgenomen bedrag, je inkomsten over dat jaar zijn dan immers fors hoger, moet je meer belasting betalen. Passeer je de inkomensgrens van ruim 75.500 euro, dan moet je over het meerdere 49,5 procent belasting afdragen. Een grote groep heeft hier geen last van, aangezien een doorsnee pensioeninkomen volgens De Nederlandsche Bank ongeveer 33.000 euro bruto per jaar (inclusief AOW) bedraagt. Tot 40.000 euro val je na pensionering sowieso in het flink lagere belastingtarief van 19,07 procent. In het eerste pensioenjaar geldt dat alleen voor de maanden dat je ook echt met pensioen bent. Valt het bedrag ineens (deels) in die schaal, dan is het gunstiger om de opname nog even uit te stellen tot januari het jaar daarop, de uiterste datum. Dan profiteer je over het hele jaar van dat lage tarief.
Vermogende pensionado’s moeten erop bedacht zijn dat een groot bedrag ineens tot vermogensbelasting in box 3 kan leiden, waarschuwt financieel planner Mieke Post. Dat is alleen zo als het opgetelde spaar- en beleggingsvermogen boven de 57.000 euro (per persoon) uitkomt. „Meestal zal er een bestedingsdoel zijn voor het bedrag. Dan moet je zorgen dat je het uitgeeft voor de peildatum voor de belastingaangifte van 1 januari.”
Toeslagen
Heel wat problematischer kan de opname van pensioengeld uitpakken voor lagere inkomens die gebruikmaken van huurtoeslag en zorgtoeslag. Het kan gebeuren dat zij die moeten terugbetalen als zij een flink bedrag incasseren. Stel dat je als alleenstaande een jaarlijks pensioeninkomen hebt van 28.000 euro, en daar komt in het jaar van pensionering 10.000 euro bij, dan heb je dat jaar sowieso al te veel inkomen voor de zorgtoeslag. Dat kan duizenden euro’s kosten.
Zo’n bedrag ineens is leuk, maar het valt niet meer terug te draaien
De Pensioenfederatie, belangenbehartiger van de Nederlandse pensioenfondsen, is positief over de keuzevrijheid die het bedrag ineens biedt. Wel zijn er „grote zorgen” over de mogelijke effecten voor deze groep, zegt voorzitter Ger Jaarsma. Het voorstel om het bedrag niet mee te laten tellen bij het bepalen van toeslagen heeft het niet gehaald. Wel goed vindt Jaarsma dat er meer aandacht wordt besteed aan voorlichting, zodat mensen een weloverwogen keuze kunnen maken. Hij hoopt op een rekenprogramma waarmee werkenden kunnen zien wat de financiële consequenties voor hen zijn als ze een groot bedrag uit hun pensioen halen. „Het mooiste zou zijn als de Belastingdienst hiermee komt, die kent alle relevante gegevens van mensen. Maar de fiscus zegt: niet nu.” Inmiddels denkt het Nibud erover mee.
Of interen op je pensioen verstandig is, hangt natuurlijk ook af van waar je het geld aan uitgeeft. Het bedrag bijvoorbeeld achter de hand houden als buffer is best een idee als je te weinig reserves hebt om tegenvallers op te vangen, vindt Nibud-onderzoeker Visser. „Soms zie je ook dat mensen het pensioen liever wat meer in eigen hand houden. Wat je hebt, kan je niet meer worden afgenomen, dat gevoel.”
Aflossen
Een slimme investering lijkt ook verduurzaming van het huis om de energiekosten omlaag te brengen. Verder zou een flinke groep mensen met het bedrag ineens een deel van hun hypotheek willen aflossen, blijkt uit het Nibud-onderzoek. Roel Mehlkopf van Netspar vindt dat in veel gevallen geen rationele zet. „Over het algemeen zullen de lagere hypotheeklasten na zo’n aflossing niet opwegen tegen wat je aan pensioeninkomen inlevert, tenzij je een erg hoge hypotheekrente betaalt. En het afgeloste bedrag zit vast in stenen.”
Financieel planner Post vindt het voor ouderen met een aflossingsvrije hypotheek wel een goed idee. „Vooral als het einde van de looptijd nadert. Als je met pensioen bent, is het niet altijd makkelijk om je hypotheek te herfinancieren. Hoe meer je dan hebt afgelost, hoe beter.”
Ook een mooie bestemming kan een schenking aan de kinderen zijn, vindt Post. „Dertigers met opgroeiende kinderen kunnen het geld vaak goed gebruiken. Ik ben een groot voorstander van schenken met de warme hand. Bij overlijden hebben je kinderen het geld vaak minder nodig én gaat een groot deel naar de fiscus.”
Reizen vinden de experts overigens ook een prima bestemming voor het pensioenbedrag, ook al levert dat geen financieel profijt op. „Goed idee om leuke dingen te doen als je nog vitaal bent”, aldus Post. „Later neemt die behoefte af, dat realiseren mensen zich vaak niet. Als je tachtig bent, wil je op je balkonnetje van je koffie genieten, dan geef je geen bakken geld meer uit.” Ook de levensverwachting zou daarbij een rol kunnen spelen, oppert onderzoeker Mehlkopf. „Heb je goede genen, dan heb je veel voordeel van een zo hoog mogelijk levenslang pensioen. Als je verwacht dat je minder lang te leven hebt, kun je er misschien beter nu iets leuks mee doen.”
Voor wie de invoering van het ‘bedrag ineens’ te lang op zich laat wachten – de Pensioenfederatie voorziet dat juli volgend jaar niet haalbaar is – kan het hoog/laagpensioen een alternatief zijn. Daarmee kun je de eerste pensioenjaren – minimaal één maand, maximaal tien jaar – tot ongeveer een kwart meer pensioen krijgen. Kun je alsnog die camper kopen.
