Voor het eerst in drie jaar tijd loopt de leegstand van Nederlandse winkelpanden weer licht op. Stond begin 2023 nog 6 procent van alle ruimtes leeg, nu is dat opgelopen tot 6,2 procent, zo maakte onderzoeksbureau Locatus woensdag bekend. De belangrijkste verklaring voor de toename is het groeiende aantal winkeliers dat stopt, al dan niet gedwongen.
Volgens Locatus was 2023 een „turbulent jaar” voor de Nederlandse detailhandel. In de laatste twaalf maanden ging een flink aantal grote winkelketens failliet, waaronder elektronicaverkoper BCC, koopjesketen Big Bazar, en kledingketens Score en Scotch & Soda. Andere bedrijven die in de problemen kwamen, waren stoffenzaak Jan Sikkes en de sportwinkels van Perry, Aktiesport en Sprinter.
Hoewel een deel van die winkels een doorstart maakte – of daar nog aan werkt, in het geval van Perry en Aktiesport – sloten er door de tien grootste faillissementen van afgelopen jaar zo’n 250 winkels. Ook in oppervlakte gemeten liep de leegstand afgelopen jaar op, van 5,4 naar 5,6 procent van het totale Nederlandse winkeloppervlak.
Kleine winkeliers verdwenen
Waar de grote faillissementen veel aandacht kregen, is de impact ervan op de winkelstraat relatief beperkt. De centra van steden en dorpen hadden veel meer te lijden onder kleine winkeliers die verdwenen, stelt Gertjan Slob, hoofdonderzoeker van Locatus.
Die stopten in veel gevallen uit eigen wil: soms om een faillissement voor te zijn, maar ook omdat eigenaren op leeftijd geen opvolger konden vinden. In totaal zijn er in Nederland nu zo’n 83.000 panden gevuld met een winkel, zo’n 2.000 minder dan een jaar eerder.
Locatus kijkt in zijn leegstandcijfers echter niet alleen naar winkeliers, maar naar retail in brede zin: elk „pand met een voordeur waar de consument naar binnen kan voor een product of dienst”. Het gaat dan bijvoorbeeld ook om koffiezaken, bankkantoren, kappers en apotheken. Wie die definitie volgt, zag dat er in 2023 nog eens 1.000 panden extra leeg kwamen te staan – bovenop de lege winkels.
Toch is het aantal lege panden in winkelgebieden het afgelopen jaar per saldo nauwelijks opgelopen: begin vorig jaar stonden 12.722 ruimtes leeg, nu zijn dat er 12.972. Dat heeft alles te maken met de ombouw van winkels naar andere bestemmingen zoals woonruimte, zegt Slob. In een jaar tijd zijn zo’n 3.000 panden uit de database van Locatus geschrapt omdat ze niet langer een retailfunctie hebben.
Dat is in lijn met voorgaande jaren: het aantal winkels loopt al zeker vijftien jaar terug, maar het aanbod van panden ook, in min of meer hetzelfde tempo. Daardoor schommelde de leegstand de laatste jaren telkens tussen de 6 en 7,5 procent. Overigens verschilt de leegstand sterk per winkelgebied: in de stadscentra van de twintig grootste steden is het 6,6 procent, in middelgrote steden staat 12,4 procent van de panden leeg.
Geen probleem in de ‘periferie’
Dat het landelijk gemiddelde lager is – 6,2 procent – heeft alles te maken met wat Slob de „periferie” noemt: winkelgebieden aan de randen van steden en meubelboulevards. Daar is leegstand amper een probleem. Sterker nog: waar in centra het beschikbare winkeloppervlak terugloopt door het ombouwen van panden, komen er op dit soort plekken juist vierkante meters bij, omdat er winkels bij komen of omdat bestaande bedrijven hun pand vergroten.
En ook middelgrote steden doen het soms juist heel goed, merkt de hoofdonderzoeker op. In plaatsen als Zutphen en Deventer is de leegstand bijvoorbeeld relatief laag, omdat de steden aantrekkelijk zijn voor een dagje uit. Andere middelgrote steden liggen zo ver van alles af dat ze nauwelijks concurrentie voelen van grote steden in de buurt, zoals Winterswijk. Het zijn vooral middelgrote centra met een grote stad vlakbij – Zaandam, onder de rook van Amsterdam, Assen bij Groningen – waar sprake is van een probleem.
Dat de leegstand nu weer wat stijgt, is volgens Slob geen reden voor somberte. Hij bekijkt het liever van een andere kant: in een jaar waarin de detailhandel werd getroffen door stoppers en faillissementen is de leegstand amper opgelopen. „Ik werk hier al wat langer, dus ik heb ook de periode na de bankencrisis meegemaakt. Toen waren er óók veel faillissementen, maar was de situatie echt totaal anders. Want nu heb je naast alle faillissementen ook veel nieuwe bedrijven die toetreden, of bestaande bedrijven die uitbreiden.”
„Goed je weer te zien man, mijn haar werd al wat lang!”, roept Cornelis Mecklenfeld (36) tegen straatkapper Auke van Harten wanneer hij het grijze kappersbusje binnenstapt, dat geparkeerd staat naast een Rotterdamse daklozenopvang van het Leger des Heils. Terwijl Mecklenfeld plaatsneemt in een zwarte stoel, vraagt Van Harten (34) wat voor kapsel hij zou willen. „Er mag aardig wat af. Vooral aan de bovenkant, maar wel laten overlopen. Niet helemaal kaal aan de zijkanten graag”, zegt Mecklenfeld na grondige inspectie van het eigen haar in de wandspiegel.
De Drontenaar kwam twee jaar geleden op straat te staan, nadat hij zijn baan als hovenier had verloren en daarmee zijn woning niet meer kon bekostigen. Aanvankelijk probeerde hij nog verzorgd voor de dag te komen (naar eigen zeggen leek hij op „een echte Erasmus-student”), maar dat bijhouden werd te prijzig.
Om meer geld bijeen te sprokkelen, besloot Mecklenfeld het anders aan te pakken. Hij liet zichzelf juist verloederen. „Mijn moeder zei altijd: ‘Doe je dommer voor dan je bent, dan krijg je sneller hulp.’ Dat principe paste ik toe.”
Van Harten fronst: waarom laat hij zich nu dan knippen? „Je zag hoe ik eruitzag, toch? Dat kán toch niet?”, antwoordt Mecklenfeld lachend. „En jij bent gratis, natuurlijk!”
Straatkapper Auke van Harten en diens mobiele kapsalon, waar hij gratis daklozen knipt.
Foto Hedayatullah Amid
Vanaf 2017 knipt Auke van Harten gratis thuislozen of mensen in financiële nood, in en rond Rotterdam. Na het bekijken van een filmpje van een trio Canadese kappers (Street Thug Barbers) op YouTube die gratis thuislozen knippen, raakten Van Harten en collega Sjoerd de Vries geïnspireerd. „We vonden dat zo gaaf. Ze gaven echt iets terug aan de gemeenschap. En het betekent zoveel voor die mensen. Dat wilden wij ook.”
Na een kapperscursus begon het duo een keer per twee weken te knippen in geïmproviseerde ruimtes bij daklozenopvangen, voedselbanken of verslavingsklinieken. Hun ‘mobiele kapsalon’ bestond uit een bakfiets en een rugzak met tondeuses, gel en scharen. „Ik deed dat naast mijn werk als persoonlijk begeleider in de gehandicaptenzorg. Enorm druk was dat”, zegt Van Harten.
Spiksplinternieuw
Na een winnende pitch in 2021 bij de Awesome Foundation, een stichting die kleine projecten ondersteunt, kregen de straatkappers meer aandacht en geld. Zowel van humanitaire organisaties als grote ondernemingen. Ze konden hun vaste baan opzeggen en professioneel straatkapper worden: „Humanitas (een landelijke vrijwilligersorganisatie die mensen in nood hulp biedt) wilde ons tot een vast project maken. Daardoor wilde het ene na het andere bedrijf ons sponsoren, en zouden we een vast salaris ontvangen en het werk fulltime kunnen doen.”
Afgelopen oktober kon mede dankzij die sponsoring en een benefietavond (waarop 130.000 euro werd opgehaald) een spiksplinternieuwe kappersbus worden gekocht: een elektrisch voertuig met op de zijkant in kapitalen „De straatkapper”. Verder is de buitenkant voorzien van talloze namen van sponsorende bedrijven, evenals het motto – „Hoofd voor hoofd de wereld veranderen” – en een levensgrote afbeelding van de kappers.
Een kappersbeurt is intiem, je raakt iemands haar aan en je maakt een praatje
De witte binnenkant van het busje, een mobiele minikapperszaak, is al even imposant. Vergeleken met het prille begin is dit „tien keer beter”. „Ik moest een keer knippen in een loods met honderd stapelbedden”, vertelt Van Harten. „Er was nauwelijks ruimte, met tweehonderd man om je heen. De drukte en chaos maakten het werk bijna onmogelijk.”
Wanneer Van Harten onder de eindklanken van ABBA’s ‘Dancing queen’ een laatste hand legt aan het kapsel van Mecklenfeld, komt Jeffrey van der Valk om de hoek kijken. „Ah, wat toevallig, ik liep net uit het park waar ik sliep deze kant op en zag je busje. Duurt het nog lang?” Vijf minuten later is de 37-jarige aan de beurt („Lekker kort, het is straks zomer, hé? Maar bovenop wel ietsje langer”) en vertelt hij over hoe hij thuisloos werd. „Ik was getrouwd, we hadden een dochter en ik werkte als vrachtwagenchauffeur. Toen wilde mijn vrouw plotseling scheiden. Ik koos om gelijk uit huis te gaan.”
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Jeffrey van der Valk wordt geknipt en geschoren in de mobiele kapsalon van De straatkappers.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”0″ data-variant=”row”><img alt data-description="Jeffrey van der Valk wordt geknipt en geschoren in de mobiele kapsalon van De straatkappers.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164657/data133011017-1a5bb8.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-10.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-8.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-9.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-10.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-11.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/Z0BuXXkAD8PFjKKc9j2k967FO_I=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164657/data133011017-1a5bb8.jpg 1920w”>Jeffrey van der Valk wordt geknipt en geschoren in de mobiele kapsalon van De straatkappers.
Foto Hedayatullah Amid
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="De mobiele kapsalon aan de Westzeedijk in Rotterdam.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”1″ data-variant=”row”><img alt data-description="De mobiele kapsalon aan de Westzeedijk in Rotterdam.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-2.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164658/data133011086-b528ee.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-14.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-12.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-13.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-14.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/05/in-de-mobiele-kapsalon-kunnen-daklozen-even-uit-de-overlevingsstand-doe-maar-lekker-kort-het-is-straks-zomer-he-15.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/k4QhjWQ_ffke5_ubIM-bsYxmrEo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/05/30164658/data133011086-b528ee.jpg 1920w”>De mobiele kapsalon aan de Westzeedijk in Rotterdam.
Foto Hedayatullah Amid
Foto’s Hedayatullah Amid
Terwijl Van Harten is begonnen aan de baard, vertelt Van der Valk – met pauzes tussendoor om ongelukken met het mesje te voorkomen – dat hij in een depressie belandde en zijn baan verloor. „Het contact met mijn dochter verliep niet bepaald vlekkeloos. Dat beïnvloedde mijn humeur. Ik heb toen echt gedacht: ‘Ik gooi de vrachtwagen in de vangrail’.”
Dat was voor Van der Valk een duidelijk signaal om te stoppen met werken. Alleen verloor hij daarmee ook het dak boven zijn hoofd.
Van Harten merkt dat de kappersbus een intieme sfeer creëert, waarin thuislozen makkelijk persoonlijke verhalen delen. Daarnaast is er wat aandacht, sociale interactie, iets wat ze vaak ontberen. „Normaal worden daklozen voorbijgelopen, soms niet eens een blik waardig gegund, met een grote boog vermeden. Een knipbeurt is intiem, je raakt iemands haar aan en maakt een praatje.”
Dat is ook de reden dat Van Harten, ondanks de verwaarloosde hygiëne die hij soms aantreft, geen handschoenen draagt: „Die geven impliciet het signaal dat je de ander vies vindt. Dat creëert afstand.” Van der Valk schudt demonstratief met het hoofd. „De maatschappij is hard man, keihard.”
Hoewel op deze zonnige dinsdagochtend niet bepaald een wachtrij staat voor de mobiele kappersstudio, ziet Van Harten over het algemeen de drukte toenemen. Dit ligt in lijn met een recent onderzoek in opdracht van het Armoedefonds, waaruit blijkt dat zes op de tien hulporganisaties een toename vaststellen van het aantal mensen dat armoedehulp vraagt.
Cornelis Mecklenfeld (links) en Jeffrey van der Valk roken een sigaretje na hun knipbeurten. Foto Hedayatullah Amid
Hulp
Zijn klanten kunnen volgens Van Harten maar lastig volwaardig terugkeren in de maatschappij. De straatkapper spreekt van „tien hoepels” waar daklozen doorheen moeten springen, om bijvoorbeeld huisvesting of psychische hulp te krijgen. En indien ze „de elfde hoepel” niet halen, door „één misstap, met bijvoorbeeld een verslaving, één gefaalde check in het proces, dan moeten ze helemaal opnieuw beginnen”.
En huisvesting is volgens een woordvoerder van het Leger des Heils nou juist het middel om daklozen weer op het juiste pad te krijgen: „Ze zitten nu in een overlevingsstand en dan zijn ze vatbaarder voor verslaving. Even kort een middel gebruiken, om de ellende van op straat leven vijf minuten te vergeten. Een woning zou gigantisch helpen.” Maar in een dichtbevolkt land met een woningcrisis, is de kans daarop klein.
Terug in de kappersbus vraagt Van Harten de dakloze klant wat hij van zijn nieuwe coupe vindt. Van der Valk blijkt vol vertrouwen: „Geweldig, dit geeft mij weer moed voor een nieuw begin. Hopelijk levert dit mij een nieuwe baan en nieuw contact op met mijn dochter!” Terwijl hij uit het busje stapt en richting de ingang van de Leger des Heils-opvang loopt, roept de inmiddels buiten in een portiek zittende Mecklenfeld: „Ziet er goed uit jongen! Ik herkende je bijna niet meer!”
Van Harten, die het moment met een grote grijns aanschouwt, zegt: „Zie je die glimlach? Dat is precies waarvoor ik het doe.”
Lees ook
Dakloosheid neemt toe, vooral onder vrouwen en jongeren. Hoe is het in de ‘ramvolle’ opvang?
In België zijn 52 kinderen verwekt door een Deense zaaddonor met een kankerverwekkend gen in zijn sperma. Dat gebeurde in de periode tussen 2007 en 2018. In sommige van die gevallen is het kankerverwekkende gen doorgegeven. Deze week kregen 37 betrokken moeders het nieuws te horen.
De kinderen zijn aangewezen voor genetisch onderzoek. Om privacyredenen is niet bekendgemaakt in hoeveel gevallen er bij de getroffen Belgische gezinnen al kanker is vastgesteld. De zaak doet in België veel stof opwaaien. Hoewel de donor indertijd volgens de geldende medische richtlijnen als gezond werd getest – waarbij er geen ziektes of een ziektebeeld in de familie werden geconstateerd – werd er wél een andere belangrijke regel geschonden.
Het zaad van één donor mag in België maar bij maximaal zes vrouwen worden gebruikt. Het zaad van de donor werd in twaalf verschillende Belgische vruchtbaarheidsklinieken gebruikt. De fertiliteitscentra stellen dat zij niet konden controleren hoe vaak sperma van dezelfde donor in andere klinieken werd gebruikt, omdat de spermadonaties anoniem plaatsvonden.
Zeker 67 kinderen in heel Europa
De zaak kwam in 2023 aan het rollen in Kopenhagen toen de European Sperm Bank fertiliteitsklinieken benaderde over een lopend onderzoek naar de Deense donor. Dat werd opgestart nadat twee families zich hadden gemeld met een zeldzame kankerdiagnose bij hun donorkind.
In heel Europa zijn er zeker 67 kinderen met het zaad van de donor verwekt. Ruim een derde van hen is drager van een mutatie in het zogenoemde TP53-gen, wat hen blootstelt aan kanker op jonge leeftijd. Europabreed is bekend dat tien van de 67 kinderen met kanker zijn gediagnosticeerd, waaronder leukemie en non-Hodgkin lymfoom. In Nederland zijn er waarschijnlijk geen kinderen verwekt met het desbetreffende donorzaad.
De laatste jaren is er meer aandacht voor het verschijnsel van massadonoren, waarbij donatiebeperkingen per land ruimschoots worden overschreden. De meest opzienbarende kwestie betreft de Nederlandse massadonor Jonathan Meijer, die zijn zaad doelbewust aan honderden wensouders doneerde. De zaak maakte vorig jaar zijn Netflix-debuut in de documentaire The Man With 1000 Kids.
Edwige Kasper, de biologe aan het universitair ziekenhuis van Rouen in Frankrijk die de kankergenzaak presenteerde op de jaarlijkse conferentie van de European Society of Human Genetics in Milaan, pleit voor een „Europese limiet” aan het aantal geboortes of families van één enkele donor. „We kunnen niet het hele genoom van alle spermadonoren in beeld brengen”, zei ze tegen The Guardian. „Maar dit betreft de abnormale verspreiding van genetische ziekten. Niet elke man heeft tientallen kinderen in heel Europa.”
Zesvrouwenregel
In België bestaat sinds vorig jaar een centraal register voor donors, naar aanleiding van een andere zaak met een massadonor die aan het licht kwam. Omdat er sprake was van verjaring werd daar verder geen gevolg aan gegeven. Het register dient om de ‘zesvrouwenregel’ te kunnen toepassen, ook in het geval van anonimiteit.
De Belgische zorgminister Frank Vandenbroucke sprak van een „zeer tragische” zaak.
Foto Dirk Waem/Belga Photo
Historische data ontbreken in het systeem, maar België laat in reactie op deze nieuwe affaire onderzoeken of het haalbaar is het register ook met terugwerkende kracht bij te werken. De Belgische minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke: „In korte tijd zijn gezinnen in woelige waters gestort. Dit is zeer tragisch.” Volgens de minister is de huidige zaak „uitzonderlijk”.
Bij belangenorganisatie VZW Donorkinderen bestaat onvrede over hoe België omgaat met het donorschandaal en het uitblijven van een publiek excuus, zo berichten Vlaamse media.
Zeker 151 burgers zijn omgekomen door overstromingen na hevige regenval in het westen van Nigeria. Dat melden internationale persbureaus op basis van lokale hulpdiensten. Meer dan 3.000 mensen zijn ontheemd geraakt.
De overstromingen hebben vooral de stad Mokwa geraakt, die ongeveer 300 kilometer ten westen van Abuja ligt, de hoofdstad van het land. De overstromingen verwoestten delen van Mokwa – dat zo’n tweehonderdvijftigduizend inwoners telt – op donderdagochtend, toen veel inwoners nog aan het slapen waren. Ten minste vijfhonderd huishoudens werden getroffen door de regenval. Daken waren nauwelijks zichtbaar en mensen stonden tot hun middel in het water, aldus een woordvoerder van de noodhulpdienst van de deelstaat Niger, waar Mokwa ligt.
Volgens de Nigeriaanse president Bola Tinubu zijn zoek- en reddingsoperaties opgezet. „Hulpmaterialen en tijdelijke onderkomens worden onmiddellijk beschikbaar gesteld. We zullen ervoor zorgen dat geen enkele Nigeriaan die door deze ramp getroffen is, achterblijft of onopgemerkt blijft”, aldus Tinubu.
Nigeria wordt vaker geteisterd door overstromingen. Vorig jaar kwamen meer dan 200 mensen in dezelfde regio om en raakten honderdduizenden ontheemd. In 2022 werd het gebied getroffen door de grootste overstromingen in meer dan tien jaar. Daarbij kwamen meer dan 600 mensen in heel Nigeria om het leven en raakten meer dan een miljoen Nigerianen ontheemd. Gemeenschappen in het noorden van het land kampen met langdurige periodes van droogte, verergerd door klimaatverandering en overmatige regenval. Dat laatste leidt steeds vaker tot ernstige overstromingen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133056360-4cf86f.jpg|https://images.nrc.nl/hEtz8SNIdn-M_eVI1Fw6bGh7iUI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133056360-4cf86f.jpg|https://images.nrc.nl/52vYbVPUuhYMKkI_3esI6824m9k=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133056360-4cf86f.jpg)
