Laurens de Man: ‘Ménsen kunnen een piano nooit perfect stemmen’

In een groot blok op het midden van de speelvloer zitten twee vrouwen vast. Van de linker zien we het hoofd en twee armen, met in de rechterhand een wijnglas – en als je een oplettende kijker bent, zie je ook haar grote teen uitsteken. Van de ander zien we slechts het hoofd, de rechterarm en het linkerbeen.

Het openingsbeeld van Muurvast, de afstudeervoorstelling van acteur en theatermaker Lotte Veronica Laurens, is meteen ook een goede thematische inzet voor de hele avond die de kijker te wachten staat. Het stuk is dit jaar de openingsperformance van Het debuut, het jaarlijkse programma van Via Rudolphi waarop het theaterbureau drie kersverse theaterschoolalumni een podium biedt. Opvallend aan deze lichting is een gevoel van vastzitten en, in een van de drie voorstellingen, juist een poging tot bevrijding uit knellende kaders.

Als de vrouw met het wijnglas (Laurens zelf) in Muurvast begint te praten, stort ze op geagiteerde toon een spraakwaterval over ons uit. Ze reconstrueert minutieus de vorige avond – ze was op een ‘netwerk-event’ verzeild geraakt en schetst een gedetailleerd psychologisch zelfportret over de sociale angsten die ze daardoor doorstond.

De andere vrouw die op hetzelfde feestje aanwezig was, kan het zich allemaal niet precies meer herinneren. Tot ze opeens het verhaal overneemt, en de tegenpool van de eerste vrouw blijkt te zijn – afstandelijk en nonchalant tegenover de groteske onzekerheid van haar vriendin. Laurens schetst met veel humor hoe sociaal ongemak een self-fulfilling prophecy wordt, een zelfdestructieve spiraal van schaamte en vernedering.

Verwachtingen

Hetzelfde gevoel van moeten voldoen aan externe normen en verwachtingen staat centraal in V&D agenda’s en andere essentiële levensbehoeften. Maker en acteur Lizzy van Vleuten neemt ons op geestige wijze mee in een wereld van productivity apps, to-do-lijstjes genesteld in andere to-do-lijstjes en haar geheime wens om de hele rat race achter zich te laten en hostess te worden.

De stijl die ze daarvoor hanteert zit ergens tussen cabaret en stand-up comedy in, en haar goede timing en charmante podiumpersoonlijkheid zijn aanvankelijk amusant. Het materiaal bouwt uiteindelijk echter nergens naartoe, waardoor je langzaam de aandacht verliest – de bouwstenen zijn er maar de voorstelling voelt eerder als een eerste schets dan een stuk dat al klaar is om te gaan toeren.

Gitaarspel

Mimespeler Annabel Koele kiest zowel thematisch als qua vorm de tegenovergestelde insteek van haar generatiegenoten. In het aanvankelijk geheel tekstloze Magnitude begint ze met een gitaar in haar handen, waarop ze met lichte distortion wat riffs produceert. Vervolgens neemt de muziek haar hele lichaam over: ze krioelt met de gitaar over de vloer in worm-achtige poses die op de een of andere manier perfect aansluiten bij het gevoel dat het gitaarspel oproept.

Later laat ze de gitaar achter en beweegt ze haar lichaam in allerlei verrassende vormen die vaak ook dierlijke associaties oproepen. De mysterieuze meerlagigheid van de voorstelling gaat jammer genoeg verloren als Koele op een nogal banale poëtische tekst overschakelt, maar de bevrijding die van haar beeldende choreografie uitgaat vormt een mooi contrast met de andere twee makers.

Delen

Mail de redactie

Voordat de show begint verschijnt het gezicht van Studio 100-baas Gert Verhulst (ons wel bekend van Samson en Gert) in het enorme theater van de Midden Nederland Hallen. Vanuit een groot scherm spreekt hij het publiek toe: een woord van welkom en een trits instructies zoals je ze ook op een KLM-vlucht krijgt. Vraag een medewerker om hulp als je koptelefoon niet werkt. Volg de wegbewijzering „bij calamiteiten”.

Als Verhulst verdwijnt is er eerst nog een stemmig liedje om even in te komen, gezongen door een eenzaam ogend personage; de eigenaar van een Rotterdams filmhuis. Met zijn handen in de zakken van zijn lange jas mijmert hij over de impact van oorlog op een mensenleven, over het verlangen bij elkaar weg te kruipen in donkere zalen en heel even alles te vergeten. Hij zingt het zachtjes. Melancholisch.

En dan begint je stoel te bewegen, bestormen soldaten het podium en raast er een gevechtsvliegtuig over je hoofd. Het bijna dertigkoppige ensemble rent over het toneel. Dit is 40-45 de musical.

Lees ook

De Tweede Wereldoorlog opnieuw als musical, nu met een brandend vliegtuig en een heuse trein

Spektakelvoorstelling

Hoe beschrijf je de nieuwe spektakelvoorstelling van Studio 100 over de Tweede Wereldoorlog? Dat is nog niet zo’n eenvoudige klus, hoewel het verhaal zelf vrij overzichtelijk blijkt. Centraal staan twee broers van halverwege de twintig: Dirk en Louis, de zoons van voornoemde filmhuiseigenaar. Hun band is hecht en hun ouders (Emiel en Anna) zijn liefdevol, maar wanneer Duitsland in 1940 Nederland binnenvalt, komen de broers lijnrecht tegenover elkaar te staan. Dirk kiest met overgave voor de NSB, Louis kiest voor het verzet. Verder is er uiteraard een epische romance en heel veel actie.

Bij het op de planken brengen van dat verhaal lijkt te zijn gekozen voor het adagium ‘groot, groter, grootst’. De cast, de zaal, het podium: alles is gigantisch. Niet voor niets ligt bij iedere stoel een koptelefoon klaar waar de acteurs en het orkest helder doorheen klinken. In de grootsheid van dit alles zouden hun stemmen en muziek anders al gauw verloren gaan. Ondertussen dendert er ook nog een trein over het toneel, vormen schuivende led-schermen geavanceerde decors en is de publiekstribune regelmatig in beweging.

Het resultaat maakt ontegenzeggelijk indruk. Onder de strakke regie van Frank Van Laecke en choreografie van Martin Michel loopt de voorstelling als een geoliede machine. Een sterk ensemble vertolkt de meerstemmige composities van Will Tura feilloos, en voor de hoofdrollen is uitgepakt met bekend talent als Soy Kroon (Louis), Dorian Bindels (Dirk), Kees Boot (Emiel) en Renée Fokker (Anna). Vooral Gaia Aikman schittert als Lea, het liefje van Dirk: met haar prachtige stem steekt ze boven de toch al goede cast uit.

Actualiteit

Tegelijkertijd ontkom je tijdens al het spektakel van 40-45 de musical haast niet aan de vraag: waarom kijk ik hiernaar? Bestaat er in Nederland een behoefte aan een Studio 100-blik op Duitse onderdrukking en Hollands verzet in de Tweede Wereldoorlog? Een grootse hitmusical over dat onderwerp hebben we al, draaiende publiekstribunes incluis. Studio 100 overtreft die musical – Soldaat van Oranje – in spektakel, maar weet met 40-45 de musical inhoudelijk weinig toe te voegen.

In de eerste helft zitten nog wel wat interessante scènes waarin het ongemak bewust wordt opgezocht. Zo waan je je als publiek ineens aanwezig bij een NSB-bijeenkomst, waar Joden de schuld krijgen van economische sores in het vaderland en er opgewekte patriottische liedjes klinken met teksten als: „Leid mij voor eeuwig uit de duisternis, geef ons een wereld waar het beter is.” Teksten die mogelijk doen denken aan politici die beloven de zon weer te laten schijnen in Nederland.

Op die momenten voel je even de onaangename lijntjes naar de actualiteit en krijgt de voorstelling relevantie. Maar wanneer die lijntjes uit het zicht verdwijnen, voelen de vele hakenkruizen, Hitlergroeten en schietpartijen toch meer als vreemd effectbejag, trots aangekondigd door de baas van een entertainmentbedrijf.

Delen

Mail de redactie

„Lovely stuff.” Dat schreef rapper Dizzee Rascal in 2020 op zijn Instagram als reactie op het bericht van The Queen dat hij was uitgeroepen tot Member of the Order of the British Empire (MBE). Meer typisch Brits wordt een reactie waarschijnlijk niet. Dat geldt ook voor de muziek die hij maakt. Rascal wordt samen met producer en rapper Wiley gezien als de grondlegger van het door en door Engelse genre grime, dat begin deze eeuw in Oost-Londen ontstond. Zo’n twintig jaar later is grime aanweziger dan ooit in de internationale hitlijsten. Met de kenmerkende ritmische flow vervlechten rappers als Stormzy en Skepta snelle, koude breakbeats met grauwe teksten over het harde leven in de buitenwijken van Londen.

Hoe klinkt het?

Grime (Britse straattaal voor ‘vuil’) ligt qua tempo relatief hoog, op zo’n 130-140 beats per minute (bpm). Dat past eerder bij drum-’n-bass dan bij standaard hiphop van 85 tot 90 bpm. Het is wat moeilijk uitleggen, maar in grimebeats zit een soort elektronische hoekigheid, een geslepen scherpte die je meteen herkent. Neem de track ‘Bonkers’ van Dizzee Rascal, die rond 2009 ook in Nederland populair was. „Some people think I’m bonkers/ But I just think I’m free…” Die energieke maar uitgeklede, ietwat kale sound maakt een grimebeat ideaal om snel op te rappen. En die combinatie maakt hypemuziek. In 2004 werd het nummer ‘Pow! (Forward)’ van Lethal Bizzle in clubs in Londen en Essex verboden omdat de track te veel gevechten zou uitlokken. Dat energieniveau komt van vaderskant van de stamboom: de breakbeatgenres jungle en UK garage. Moederskant is zachter: Jamaicaanse dancehall, hiphop en ragga (een snellere variant van reggae).

Waar komt het vandaan?

Wiley (in 2018 ook tot MBE gekroond) produceerde in 2000 ‘Eskimo’, dat nummer wordt gezien als de eerste grimetrack ooit. Hij noemde zijn unieke, avant-garde ritmische en zwaar bebaste sound ‘Eskibeat’, omdat hij zijn beats koud vond aanvoelen. Koud als in „coldhearted”, zei hij ooit in een interview. Koud of warm, underground clubs smulden van de oppeppende kracht van grime. De teksten, die de ongepolijste, rauwe verhalen over Londense wijken als Bow en Poplar vertelden, sloegen in als een bom.

Al snel vond grime zijn weg naar mensen buiten de wijk, via die prachtige Britse traditie van piratenradio. DIY: zoek een hoge toren uit, verstop ergens boven in je radioapparatuur en zenden maar. Zo begon de piepjonge grimepionier Dizzee Rascal als jungle en drum-’n-bass dj op piratenradio Deja Vu. In 2003 won hij met zijn debuutalbum Boy in da corner de prestigieuze Mercury Award voor beste Britse album van het jaar. Hij was toen net 19 jaar oud. Een paar weken voor de release van zijn album werd hij op Cyprus neergestoken door een rivaliserende gang. Dat is de andere kant van het ongepolijste verhaal.

Lees ook

In Zuid-Londen, bakermat van UK Drill-rap, dromen jongeren nu van sterrendom in Nigeria

Wie moet ik kennen?

Na grondleggers als Wiley en Dizzee Rascal werd Skepta in de jaren tien de grootste telg van het grimegenre. Tracks vol hypebeats als ‘Shutdown’ en ‘That’s not me’ bliezen grime een geheel nieuw leven in, boorden een internationaal publiek aan en lieten een nieuwe generatie kennismaken met het genre. Op die golf voer de grote Stormzy dan weer mee: zijn debuutalbum Gang Signs & Prayer was in 2017 het eerste grimealbum ooit dat bovenaan stond in de UK Albums Chart. In 2019 was hij de eerste grime headliner op het grote Glastonbury Festival.

Momenteel is Central Cee grime’s grootste ster. Hij bracht het genre weer een stap verder door in zijn tracks expliciete samples uit popmuziek te gebruiken, met humor. Dat werkt op sociale media als een trein. Op zijn virale monsterhit ‘Doja’ rapt hij grof en met sterk Londens accent dat zijn vriendin biseksueel is en waarom dat ook iets over hem zegt: „How can I be homophobic? My bitch is gay!” Na meer dan twee decennia is grime veel veranderd, en groter dan ooit.

Delen

Mail de redactie