Zelfs in de herfstvakantie draait Café Lodewijk, het koffiebarretje bij de Utrechtse universiteitsbibliotheek, op volle toeren. Het is er even druk als altijd. Een sneeuwpop met een warm drankje op de deur nodigt uit: open voor lunch en koffie met wat lekkers. Overal staan opengeklapte laptops, waarachter sommige studenten vooral gezellig bijkletsen en anderen zich juist serieus over groepsprojecten buigen. „Na deze sessie hard studeren hebben we wel een lekkere koffie verdiend”, klinkt het. „Toch beter dan de koffie uit de automaat. Maar wel duurder.”
Jezelf belonen na een inspanning door iets kleins te kopen, treat culture genoemd, is voor veel Nederlanders normaal. Meer dan de helft van de mensen doet regelmatig impulsieve kleine uitgaven (van maximaal 10 euro, volgens de respondenten), zoals een koffie of een broodje buiten de deur, blijkt uit een onderzoek van SNS Bank, dat ruim duizend mensen van allerlei leeftijden ondervroeg over deze beloningscultuur. Vooral jongvolwassenen vielen daarbij op.
Lees ook
Hoe opgebrande stedelingen de controle over hun geld verliezen
„Heel herkenbaar”, zegt Inger Wismeijer (19), die veehouderij studeert. „Wanneer ik op het station ben met overstaptijd, verveel ik me. Ja, dan zie je daar de Appie to go en ga ik toch even iets halen voor tijdens het wachten. Maar als ik al een keer iets lekkers heb gekocht dan doe ik dat diezelfde week niet nog een keer.”
Veel jongvolwassenen (18-35 jaar), zo’n 40 procent, hebben achteraf spijt van hun kleine aankoop, laat het SNS-onderzoek zien. Bij 36-plussers is dat slechts 25 procent. Een derde van de jongvolwassenen zegt dat hun uitgaven uit de hand lopen en dat ze zich zorgen maken om hoeveel geld zij maandelijks besteden aan beloningen.
„Ik probeer te minderen”, vertelt Esther van Zelm (20), student interdisciplinaire sociale wetenschappen die net een ijskoffie heeft gehaald. „Normaal neem ik broodjes en koffie mee van thuis, maar ik moest vanochtend vroeg de trein halen. Dan koop ik dus lunch buiten de deur. Vorig jaar maakte dit soort kleine aankopen me echt blut. Ik had totaal geen overzicht van al die kleine uitgaven dus dan kocht ik nóg maar een broodje.”
‘Echt even zwaar’
Vriendinnen en rechtenstudenten Charlotte van der Marel (20) en Rosa Schutte (20) kopen tijdens drukke studieweken wel veel flesjes Cola Zero „omdat we het echt even zwaar hadden”. Maar problemen in hun uitgavenpatroon, daar is volgens hen geen sprake van. Charlotte kijkt elke dag minstens een keer per dag op de app naar haar rekening. „Kleine uitgaven boeien niet echt.” Af en toe heeft ze spijt van uitgaven, „Wanneer ik het terras op ben gegaan vind ik soms achteraf wel dat ik veel heb uitgegeven, maar dan was het ook wel gewoon leuk”, zegt Charlotte.
Gemiddeld geven jongvolwassenen 130 euro per maand uit aan kleine uitgaven, tegen 105 euro per maand bij 36-plussers, becijferde SNS. Bijna een kwart komt daardoor aan het eind van de maand geld tekort. Esther weet niet precies hoeveel zij per maand aan kleine beloningen uitgeeft. Het brengt haar maandelijkse vaste kosten in ieder geval niet in de problemen. „Ome DUO betaalt alles.” Daar komt ze een seconde later op terug: „Maar nu heb je die verhoogde rente op je studieschuld!”
„Jongvolwassenen schrikken vaak wanneer ze zich realiseren hoeveel ze uitgeven aan extraatjes”, vertelt hypotheekadviseur Marc Brouns in een SNS-filiaal in Osdorp, Amsterdam. Aan de hand van een formulier van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) helpt hij hen weer inzicht te krijgen in hun uitgaven. „Inzicht is de eerste stap en helpt al voor een groot deel bij het grip krijgen op uitgaven.”
Hij ziet dat jongvolwassenen vaak ruimte hebben om te sparen, maar dit niet doen. „Ouderen worden minder beïnvloed door sociale media en zijn minder bezig met ‘gezien worden’, bijvoorbeeld met merkkleding of op dure feestjes.”
Niet alle jongvolwassenen hebben een duidelijk spaardoel, zoals een eigen huis. Rosa Schutte heeft wel een spaarpotje, maar nog zonder bestemming. „Misschien ooit voor een reis of een uitwisseling tijdens mijn studie.” Esther spaart om op kamers te kunnen. Ze zet een deel van het salaris wat ze met haar bijbaan verdient op haar spaarrekening. „Het is leuk om die te zien groeien. Maar soms vergeet ik het ook, om mijn salaris naar mijn spaarrekening over te boeken.”
Foto’s Dieuwertje Bravenboer
Veel externe prikkels
Volgens Florien Cramwinckel, gedragspsycholoog bij SNS, zijn jongvolwassenen impulsiever. „Op het moment dat je zin hebt in iets, koop je het ook gelijk. Jongvolwassenen zijn meer bezig met de korte termijn, de lange termijn lijkt ver weg.”
De huidige generatie jongvolwassenen is daarin niet anders dan andere generaties, volgens Cramwinckel. „Volwassenen van nu zeggen ook over vroeger: was ik maar minder naar de kroeg gegaan tijdens mijn studietijd of was ik maar eerder gaan beleggen toen ik jong was.”
Daar komt bij dat er simpelweg veel externe prikkels zijn, zegt Cramwinckel. „Onderweg naar kantoor kom ik al acht plekken tegen waar ik koffie kan kopen.” En ook op sociale media „word je geconfronteerd met leuke dingen”. 41 procent van de jongvolwassenen in het onderzoek zegt dat wat anderen delen hen beïnvloedt om kleine uitgaven te doen.
In Café Lodewijk in Utrecht laat een student een voorbeeld van zo’n post zien, een Instagram-verhaal van @lialiagla met de tekst: ‘Went out for a walk and got myself a comfort coffee and a baby cookie too.’ Met de boodschap: ‘Remember to give yourself a hug from time to time.’
