Meer geld voor gezondheidszorg, onderwijs en defensie. Nieuwe tramlijnen, een gratis schoolontbijt voor 500.000 kinderen en meer budget naar gemeenten voor bibliotheken en zwembaden. Met dit soort maatregelen wil regeringspartij Labour de Britten weer het gevoel geven dat het economisch beter gaat – met het Verenigd Koninkrijk en met henzelf.
Woensdag presenteerde minister van Financiën Rachel Reeves haar meerjarige financiële plannen. Die planning loopt tot en met 2029, het einde van deze regeerperiode. Tijdens haar toespraak vlogen de extra miljarden door het Britse Lagerhuis. „Austerity was destructief voor het weefsel van onze samenleving. Mijn keuzes zijn anders”, zei Reeves. Daarmee verwees ze naar de bezuinigingen op publieke voorzieningen die de Conservatieve Partij sinds 2010 doorvoerde. Jaren die in het VK bekend staan als de periode van austerity, spaarzaamheid.
Inderdaad geeft Labour de komende jaren veel meer uit dan wat de Conservatieven van plan waren volgens hun verkiezingsprogramma. De gezamenlijke uitgaven van de Britse ministeries groeien tot 2029 met 2,3 procent per jaar, bovenop de verwachte inflatie. De overheid betaalt die extra uitgaven voor een groot deel met leningen op de internationale financiële markten.
Maar die investeringen betekenen ook dat andere departementen moeten bezuinigen. De ministeries van Landbouw, Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Zaken kunnen de komende jaren fors minder geld uitgeven, met percentages die per ministerie wisselen van 2 tot wel 7 procent minder per jaar. Waar ze precies op moeten bezuinigen zei Reeves woensdag niet. Bij Buitenlandse Zaken wordt in elk geval gekort op internationale hulpverlening, en waarschijnlijk dalen de subsidies voor openbaar vervoer en voor duurzamere landbouw.
Marginale groei
Labour is nu bijna een jaar aan de macht in het Verenigd Koninkrijk en heeft het lastig in de beeldvorming. Sinds de partij een grote overwinning haalde bij de Lagerhuisverkiezingen, in juli vorig jaar, nam de populariteit van de partij en haar belangrijkste ministers in opiniepeilingen in rap tempo af. Labour voerde campagne met de belofte verandering te brengen. Maar, gaf minister Reeves toe in het Lagerhuis: „Britten voelen nog niet dat het beter gaat.”
Het bevorderen van de economische groei is een van haar prioriteiten. Die groei blijft marginaal en de verwachtingen voor dit jaar werden onlangs nog naar beneden bijgesteld, mede door internationale onzekerheid en de importtarieven van de Amerikaanse president Donald Trump. De werkloosheid nam de afgelopen maanden juist toe, wat waarschijnlijk deels kwam door de hogere sociale premies en belastingen die Labour vanaf april voor werkgevers rekent.
Politiek riskant voor Labour is dat veel van de investeringen die Reeves aankondigde voor projecten op de lange termijn zijn. Zo beloofde ze nieuwe trein-, tram- en busverbindingen in de Midlands en in het noorden van Engeland, en tientallen miljarden extra voor nieuwe sociale woningbouw. Alleen duurt het jaren voor dit soort plannen zijn opgeleverd en inwoners ervan kunnen profiteren. Tot die tijd hechten veel Britten weinig waarde aan zulke toezeggingen; de afgelopen jaren kwamen ook de Conservatieven vaak met dit soort ideeën, bijvoorbeeld voor nieuwe spoorwegverbindingen, die er vervolgens toch niet kwamen.
Minister Reeves stond ook al maanden onder druk om een van haar controversieelste maatregelen tot nu toe terug te draaien. Dat was haar inperking, vorig jaar, van een financiële tegemoetkoming voor ouderen voor hun energierekening in de winter. Deze week maakte ze bekend dat het grootste deel van de gepensioneerden die subsidie vanaf komende winter toch weer krijgt. De inkomensdrempel hiervoor komt op 35.000 pond per jaar te liggen, bijna 42.000 euro. De subsidie varieert van 200 tot 300 pond per jaar.
Reform als concurrent
Woensdag viel op dat minister Reeves zich niet alleen tot de grootste oppositiepartij richtte, maar ook expliciet tot Reform UK, de radicaal-rechtse partij onder leiding van Nigel Farage. Die partij heeft nu vijf zetels in het Lagerhuis, maar doet het in opiniepeilingen goed en haalde ook bij regionale verkiezingen in mei veel zetels binnen. „Reform is gewoon niet serieus”, zei Reeves naar aanleiding van beleidsvoorstellen die Farage en Reform de laatste tijd deden en die veel belastinggeld zouden kosten. Bijvoorbeeld over hogere sociale uitkeringen voor minima met kinderen of het heropenen van een hoogoven voor staal in Wales.
Lees ook
Lees ook Populistische partij Reform timmert aan de weg in het VK, maar hoe groot is het ego van Nigel Farage?
Tegelijk blijft een van de belangrijkste thema’s voor Reform de relatief hoge immigratie en daar waren Reeves’ toezeggingen ook op afgestemd. De regering wil geen asielzoekers meer in hotels onderbrengen en gaat de grote achterstand in de aanvragen voor asiel wegwerken, zei ze. Het beeld van die hotels is dat asielzoekers daar een luxe verblijf krijgen aangeboden, ook al leven ze er vaak in sobere omstandigheden. De kosten van die hotels zijn relatief hoog, ongeveer 3 miljard pond per jaar. Ook de Tories beloofden de afgelopen jaren een einde te maken aan de asielhotels, maar kregen dat nooit voor elkaar.
De meerjarige planning van woensdag was geen officiële begroting, die komt in het najaar. Oppositiepartijen en analisten verwachten dat Labour dan met een verhoging van de belastingen komt om al deze investeringen te kunnen betalen. Labour-ministers hielden vol dat dat niet nodig zou zijn en dat ze al dekking hebben voor hun plannen. „In plaats van achteruitgang kies ik voor investeringen. Voor nationale vernieuwing”, zei Reeves woensdag. Ze heeft nog een paar jaar de tijd om die beloften waar te maken.
