N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99298137-f69ed0.jpg)
Op verschillende scholen voor openbaar onderwijs in het land woedt een discussie over de vraag of er wel of niet gebedsruimtes moeten komen. Die vraag wordt doorgaans op tafel gelegd door islamitische leerlingen. Soms zeer indringend, begeleid door petities met duizenden handtekeningen, ook afkomstig van mensen die niet direct iets met de school te maken hebben. Dat illustreert meteen hoe complex het onderwerp is, en waarom het goed is dit gesprek met elkaar te voeren.
Op Twitter verschenen reacties van streng-gereformeerde leerkrachten die vonden dat het openbaar onderwijs vrij moet blijven van religie. Als je wilt bidden moet je maar naar een religieuze school gaan, is de redenering, en stel ook het recht op bijzonder onderwijs verder niet ter discussie. Kortom, dit gaat over meer dan de vraag of er wel of niet een stilteruimte op school moet komen, waarin kan worden gebeden, maar waar een hipster ook kan mediteren, zoals openbare scholen-organisatie VOS/ABB onlangs in NRC voorstelde.
De reactie op dat voorstel van columnist Stine Jensen was stellig: „[…] geloof is een keuze, geen identitair gegeven, zoals geslacht of huidskleur dat zijn.” Met dat vertrekpunt komt ze tot de pittige conclusie dat je met het toestaan van gebedsruimtes tornt aan „de kern, de missie en het wezen van het openbaar onderwijs”, want: „Als islamitische leerlingen in pauzes gaan bidden, maak je religie vanzelfsprekend op school.” Dat zijn grote woorden.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2021/09/jensen-stine-4-700-transparant.png){kind=spacer}
Ontwikkeling van jongeren
Maar religie heeft alles te maken met identiteit. Voor veel jongeren is de manier waarop ze zich verhouden tot religies en levensovertuigingen bij uitstek iets wat zij zelf sterk associëren met wie zij zijn, met hun identiteit. Dat maakt het vraagstuk meteen een stuk ingewikkelder, want het onderwijs is natuurlijk bij uitstek de plek waar jongeren – in interactie met anderen – hun eigen persoonlijkheid, mens- en maatschappijbeeld ontwikkelen. Ze vormen hun identiteit, en of dat nu met kleding gaat, muziekvoorkeuren of religie, maakt dan niet zoveel uit. Het onmogelijk maken van religieuze expressie kan voor zich ontwikkelende pubers veel meer impact hebben dan volwassenen zich misschien realiseren.
Daarnaast is de notie dat religie niet vanzelfsprekend mag zijn op een openbare school natuurlijk onzin. Religie en levensbeschouwing zijn juist op openbare scholen die actief pluriform moeten zijn onderwerpen waar je jongeren in school mee in aanraking moet laten komen. En leerlingen wil je natuurlijk al helemaal niet verbieden te bidden, ook niet op school. Het gaat alleen om de vraag of en in welke mate je dat als school wil faciliteren.
Niet vanaf de zijlijn
Dit alles betekent niet dat er op elke openbare school een gebedsruimte moet komen. Er zitten meer aspecten aan, die soms per school verschillen. Sommige schoolleiders vrezen dat ze, door een gebedsruimte te creëren, ook gerichte sociale controle faciliteren. Daarmee sta je mogelijk emancipatie van jongeren die in een gelovige omgeving opgroeien in de weg en juist dat wil je als openbare school óók niet.
Misschien gaat het niet aan dat een paar mensen en organisaties vanaf de zijlijn vertellen hoe het eigenlijk zou moeten. Op elke school waar dit speelt zal het gesprek open gevoerd moeten worden en zullen uiteindelijk door het bestuur in samenspraak met de medezeggenschapsraad keuzes gemaakt moeten worden. Omdat op elke school de omstandigheden anders zijn (soms zit er een moskee om de hoek bijvoorbeeld), moeten we de school die ruimte gunnen.
