N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98394677-461a6f.jpg)
In de politiek is een ‘Hadjemaar’ een populist die inspeelt op de onderbuikgevoelens van het volk. Zijn tragiek zit in de onvermijdelijke ontnuchtering; alle een-twee-drie op te lossen problemen blijken toch lastiger en dan implodeert het hele verhaal, net zoals in het kortstondige bestaan van de haft, Ephemeroptera, oftewel de eendagsvlieg. Dit insect met het tere lichaam, grote ogen, borstelachtige antennes en lange staartdraden leeft soms slechts een paar uur en dan alleen om voort te planten.
Een van onze beroemdste politieke eendagsvliegen was ‘Hadjemaar’, de bijnaam van Cornelis ‘Nelis’ de Gelder die in 1921 tot de Amsterdamse gemeenteraad werd verkozen. Nelis stond ook bekend als ‘Had-je-me-maar’, naar de tekst van een variéténummer dat hij in het centrum op straat opvoerde. Nelis was een zwerver.
Het liep slecht af
Hoe het kwam dat Hadjemaar het zo ver schopte, zij het kortstondig, blijkt uit een aflevering van het televisieprogramma Andere Tijden uit 2002. Een stelletje ongeregeld, volgens Andere Tijden bestaande uit dadaïstische kunstenaars, anarchisten, bootwerkers (de ‘Veelbelovers’) en bohémiens, kwamen in het café De Uilenkelder tot het idee ‘de democratie belachelijk te maken’ via een protest tegen de stemplicht. Hiertoe schoven ze Nelis als kandidaat naar voren. Zijn manifest: „Jajem (jenever) vijf cent, bier ook vijf cent en vrij visschen in het Vondelpark.”
Sindsdien sympathiseren we graag met de goedige buitenstaander die tegen de zere been van het establishment schopt
Na zijn verkiezing liep het slecht af met Hadjemaar. Nog voor de stemmen waren geteld werd hij gearresteerd wegens openbare dronkenschap en veroordeeld tot een kuur in een ontwenningskliniek. Daar ondertekende hij een verklaring waarin hij afstand deed van zijn zetel (details hierover zijn vaag). Tien jaar later overleed hij na te zijn aangereden door een auto.
Buiten kijf staat evenwel de impact van zijn nalatenschap. Sindsdien sympathiseren we graag met de goedige buitenstaander die durft te zeggen waar het op staat, die tegen de zere been van het establishment schopt.
Tragiek
Lijnrecht tegenover de eendagsvlieg staat de vedette. Die manoeuvreert consequent slim; bespeelt het systeem; en blijft láng in het zadel. Ook de vedette heeft tragiek in zich. Hij kan het nog zo goed doen, op een bepaald moment hebben we meer dan genoeg van hem.
Dan lonkt de eendagsvlieg. Die brengt vernieuwing, revolutie. Neem Roy Batty, modelnummer N6MAA10816 (Rutger Hauer), een magnifieke Nexus-6 gevechtsrobot die in Ridley Scotts sciencefictionfilm Blade Runner (1982) aan het einde van zijn levenscyclus komt en dan het volgende te horen krijgt van zijn maker: „Het licht dat twee keer zo sterk brandt, brandt slechts de helft zo lang. En jij brandde o zo schitterend, Roy.”
Als kortbloeier moet de eendagsvlieg zijn tijd goed gebruiken, vandaar dat het grootse en het meeslepende zijn bestaan kenmerken. Als je op het Rembrandtplein even blijft staan en je ogen dicht doet hoor je misschien zijn stem rauw van de drank die zijn ondergang garandeert. ‘Hadjememaar, met een knakie erbij/ Hadjememaar, met een lokkie opzij/ Hadjememaar, wat je hoort en wat je ziet/ Ik wil wel met je vrijen…’
