De Tweede Kamer wil dat het voorkeursbeleid voor medicijnen wordt aangepast. Dat zogenoemde preferentiebeleid, waarbij verzekeraars slechts één middel, veelal het goedkoopste, vergoeden, leidt volgens Kamerleden tot een groeiend tekort aan geneesmiddelen.
Nederland kampt al jaren met een oplopend medicijnentekort. Bijna een op de zeven Nederlandse patiënten is nu aangewezen op medicijnen die halsoverkop uit buurlanden gehaald moeten worden omdat ze in Nederland niet meer verkrijgbaar zijn, bleek onlangs uit onderzoek van NRC. Vooral jicht-, astma-, psychiatrie- en hartpatiënten hebben daar last van. In 2023 ging het om 140 medicijnen, een record.
Kamerleden maken zich grote zorgen, bleek donderdag tijdens een Kamerdebat. Het is onbegrijpelijk, zei CDA-Kamerlid Harmen Krul, dat in een land als Nederland „een kind op de achterbank van de auto door heel Nederland moet rijden, op zoek naar een beetje antibiotica”. Zijn conclusie: „Het preferentiebeleid is uitgespeeld.” Demissionair minister Dijkstra (Zorg, D66) noemde de huidige situatie „heel zorgelijk. We zitten niet ver af van een noodsituatie.”
Lagere zorgpremies
Door het preferentiebeleid, waarbij verzekeraars vaak alleen het goedkoopste middel vergoeden, kunnen de zorgpremies lager blijven. Een ‘niet-preferent’ medicijn betaalt de patiënt zelf. Nederland heeft daarom een beperkt aantal fabrikanten dat medicijnen levert. Dat is kwetsbaar. Leveranciers van niet-preferente medicijnen moeten betalen voor een jaarlijkse registratie, maar mogen hun medicijn alleen verkopen als er te weinig voorkeursgeneesmiddelen zijn. Dat is vaak onrendabel. Woensdag berichtte de NOS dan ook dat steeds meer fabrikanten alternatieve geneesmiddelen van de Nederlandse markt halen.
De lage prijzen maken Nederland voor fabrikanten ook minder interessant dan andere Europese landen. Sinds 2015 halveerde het aantal beschikbare middelen in Nederland, volgens cijfers van branchevereniging Bogin. Nog niet gepubliceerd onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam, dat de NOS wist te bemachtigen, laat een causaal verband zien tussen het preferentiebeleid en de tekorten. Krul (CDA): „Goedkoop is duurkoop geworden.”
Eigen voorraad
Veel partijen willen dat Nederland (of Europa) meer medicijnen zelf gaat maken of met meer Europese landen samen gaat onderhandelen om sterker te staan tegenover Aziatische medicijnfabrikanten.
Maar voor huidige tekorten is dat geen oplossing. Daarom zou het preferentiebeleid nu al moeten worden aangepast. Kamerleden kwamen met talloze ideeën. De PVV pleitte voor het opzetten van een „nooddepot”, NSC voor apothekers die zelf vaker medicijnen maken. De VVD stelde voor niet één maar twee of drie vergelijkbare middelen tegelijkertijd toe te staan. GroenLinks-PvdA wil dat bij dreigende tekorten sneller alternatieve geneesmiddelen worden toegelaten.
Lees ook
Ruim 1,6 miljoen patiënten geraakt door geneesmiddelentekort
De meeste Kamerleden willen niet gelijk het hele preferentiebeleid overboord zetten. „Het heeft ons in het verleden honderden miljoenen opgeleverd, die elders in de zorg konden worden ingezet”, zei Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA). Afschaffen van het beleid betekent dat de zorgpremie zal stijgen. Ook NSC wil geen afschaffing, zei Daniëlle Jansen, al stond dat wel in het NSC-verkiezingsprogramma. Ook BBB pleitte in het verkiezingsprogramma voor „het loslaten” van het voorkeursbeleid. In het onlangs gepresenteerde regeerakkoord wordt echter met geen woord gerept over aanpassing of afschaffing van het preferentiebeleid.
Complex
Volgens minister Dijkstra gebeurt er al heel veel om de tekorten aan te pakken, maar zij sprak vooral over wekelijkse overleggen, vele gesprekken, een manifest en onderzoeken. „Het kost meer tijd dan ik had verwacht en gehoopt”, gaf ze toe. „Het is complex. Partijen moeten over hun eigen schaduw heen stappen. Het moet sneller, dat is ook mijn frustratie.” Dijkstra wil in elk geval een voorraad antibiotica en luchtwegverwijder salbutamol aanleggen voor komende winter. Maar ook dat is moeilijk, zei ze, want dat is allemaal schaars. Plus: een te grote voorraad aanleggen is ook verspilling, omdat medicijnen over datum kunnen raken.
Bedenker van het preferentiebeleid Henk Eleveld wees vorig jaar in NRC op andere oorzaken van het medicijngebrek, zoals tekorten aan grondstoffen. Volgens hem is het preferentiebeleid geen hoofdoorzaak van de tekorten. Zorgverzekeraars Nederland (ZN) noemde dat ook „een hardnekkig misverstand.” Het tekort wordt volgens ZN vooral veroorzaakt door wereldwijde productie- en distributieproblemen en een stijgende vraag naar medicatie door vergrijzing. Een mondiaal, complex probleem, aldus ZN.
Maar ook Dijkstra gaf donderdag toe dat het voorkeursbeleid in elk geval „niet meer goed werkt. Dan moeten we dus ingrijpen.”
